Trung tâm Kiểm soát và Phòng chống Dịch bệnh Mỹ (CDC) hôm 28/12/2022 thông báo nước này sẽ áp dụng yêu cầu xét nghiệm Covid-19 bắt buộc với người đến từ Trung Quốc kể từ ngày 5/1. Sau Mỹ, nhiều quốc gia khác cũng áp biện pháp tương tự với khách Trung Quốc, như Anh, Italy, Ấn Độ, Nhật Bản, Hàn Quốc...
Pháp là quốc gia châu Âu mới nhất áp hạn chế với khách đến từ Trung Quốc, khi yêu cầu họ có kết quả xét nghiệm âm tính với nCoV trong vòng 48 giờ trước khi khởi hành đến nước này. Giới chức Pháp cũng sẽ xét nghiệm ngẫu nhiên với một số hành khách và yêu cầu tự cách ly trong 7 ngày nếu có kết quả dương tính.
Liên minh châu Âu (EU) sẽ họp vào ngày 4/1 để thảo luận về một biện pháp chung với hành khách từ Trung Quốc, sau khi một số quốc gia thành viên siết hạn chế tại sân bay nhằm đề phòng "biến chủng mới từ Trung Quốc".
Các quyết định được đưa ra sau khi Trung Quốc bắt đầu nới lỏng các biện pháp ứng phó Covid-19 và ngừng công bố ca nhiễm mới hàng ngày, trong bối cảnh nhiều địa phương đang đối mặt đợt bùng phát dịch nghiêm trọng.
Hành khách tại sân bay quốc tế Bắc Kinh, Trung Quốc ngày 27/12. Ảnh: Reuters.
Tuy nhiên, một số chuyên gia dịch tễ tỏ ra hoài nghi về hiệu quả của các biện pháp hạn chế mới mà Mỹ và một số nước áp đặt với người đến từ Trung Quốc, cho rằng đây là biện pháp không cần thiết và kém hiệu quả trong ngăn ngừa dịch bệnh.
"Chúng ta đã hiểu rõ từ một năm trước rằng khi Omicron lan rộng khắp thế giới, các biện pháp hạn chế như xét nghiệm PCR không ngăn được sự lây lan của các chủng nCoV mới. Đây là những biện pháp tốn kém nhưng không có tác động đáng kể đến sự lây lan của dịch", Ben Cowling, giáo sư Đại học Y tế Cộng đồng Hong Kong, nói với VnExpress.
Ali Mokdad, giáo sư Viện Đo lường và Đánh giá sức khỏe thuộc Đại học Washington, Mỹ, cũng có chung quan điểm. Ông chỉ ra ba lý do cho thấy biện pháp hạn chế của Mỹ với du khách Trung Quốc là không cần thiết.
"Đầu tiên, để thành công, Mỹ phải áp biện pháp tương tự với người đến từ tất cả các nước, chứ không riêng Trung Quốc. Du khách Trung Quốc có thể tới nhiều nước khác, nên nguy cơ biến chủng virus mới cũng hiện hữu ở những nơi đó. Vậy tại sao chỉ có Trung Quốc bị áp biện pháp hạn chế?", giáo sư Mokdad đặt câu hỏi.
Mokdad thêm rằng các biến thể Covid-19 lưu hành ở Trung Quốc cũng đã xuất hiện ở Mỹ và Bắc Kinh tới nay chưa ghi nhận bất cứ biến chủng nào nguy hiểm hơn.
"Vậy tại sao Mỹ phải lo lắng về Trung Quốc mà không thực hiện yêu cầu xét nghiệm với người từ bang này đến bang khác bên trong nước này", ông nói. "Lưu ý rằng virus xuất hiện ở New York từ những ngày đầu đại dịch là từ Italy, không phải Trung Quốc".
Lý do thứ ba là những biện pháp như yêu cầu xét nghiệm không ngăn được Covid-19 lây lan, điều đã được thể hiện trong sóng Omircon hoành hành trên toàn cầu, theo Mokdad. "Do mức độ lây lan rất nhanh của Omicron, bạn có thể có kết quả xét nghiệm âm tính hôm nay nhưng dương tính vào ngày mai", ông nói.
Một trong những lý do mà Mỹ và một số nước châu Âu đưa ra để áp hạn chế với người đến từ Trung Quốc là Bắc Kinh "không công bố dữ liệu giải trình tự gene nhằm kịp thời phát hiện biến chủng mới".
Giới chức Mỹ cho biết thay đổi trong chính sách yêu cầu xét nghiệm được áp dụng do lo ngại lượng lớn ca mắc Covid-19 trong dân số 1,4 tỷ người của Trung Quốc có thể dẫn tới sự xuất hiện của những biến chủng mới. Đây cũng là nguy cơ mà nhiều chuyên gia y tế lo ngại.
Antoine Flahault, giám đốc Viện Sức khỏe Toàn cầu tại Đại học Geneva, Thụy Sĩ, nói với AFP rằng cứ mỗi ca nhiễm mới lại càng làm tăng khả năng virus đột biến. "Việc 1,4 tỷ người dân Trung Quốc đột ngột tiếp xúc với nCoV rõ ràng tạo điều kiện thuận lợi cho các biến chủng mới xuất hiện", Flahault cho hay.
Bruno Lina, giáo sư virus học tại Đại học Lyon, Pháp, thậm chí cho rằng Trung Quốc có thể trở thành "môi trường đột biến tiềm tàng của virus".
Tuy nhiên, giáo sư Cowling cho rằng khó khăn trong quá trình giải trình tự gene và giám sát biến chủng mới giữa làn sóng dịch không chỉ là vấn đề của riêng Trung Quốc, mà còn của nhiều nước khác trên thế giới.
Tháng 12/2021, khi biến chủng Omicron đã xuất hiện ở loạt nước châu Âu và châu Phi, hệ thống giám sát y tế của Mỹ đã bộc lộ nhiều bất cập trong quá trình giải trình tự gene và không thể kịp thời phát hiện ca nhiễm biến chủng mới nhập cảnh, dù đã siết hạn chế tại cửa khẩu.
Nhiều người dùng mạng xã hội Trung Quốc gần đây đã lên tiếng chỉ trích quy định mới của Mỹ là "tiêu chuẩn kép", trong khi tờ Beijing News cho rằng yêu cầu xét nghiệm chỉ là một nỗ lực của Washington nhằm "đẩy Bắc Kinh ra khỏi chuỗi cung ứng toàn cầu".
Global Times, tờ báo thuộc People's Daily, cơ quan ngôn luận của đảng Cộng sản Trung Quốc, cho rằng yêu cầu xét nghiệm Covid-19 mà một số nước, trong đó có Mỹ, áp đặt với người từ Trung Quốc là "phân biệt đối xử".
Nhưng Lawrence Gostin, giáo sư luật y tế toàn cầu tại Đại học Georgetown, Mỹ, nhận định Mỹ có lý khi yêu cầu xét nghiệm đối với du khách đến từ Trung Quốc và Bắc Kinh "không có tư cách" chỉ trích chính sách này.
"Kể từ khi nới lỏng chiến lược 'Không Covid', Trung Quốc đã ghi nhận số ca nCoV tăng mạnh. Mỹ có lý do để làm như vậy cho đến khi họ có thể đánh giá nguy cơ lây lan dịch ở người đến từ Trung Quốc", ông Gostin nói.
Giáo sư này cho rằng Trung Quốc cũng đã áp các hạn chế đi lại khắc nghiệt hơn nhiều đối với người nước ngoài trong gần ba năm qua, nên sẽ không thể "phàn nàn rằng họ đang bị đối xử bất công".
Trong họp báo ngày 3/1, phát ngôn viên Bộ Ngoại giao Trung Quốc Mao Ninh cho rằng yêu cầu xét nghiệm đối với riêng người đến từ Trung Quốc là "không thể chấp nhận được" và Bắc Kinh sẽ "có biện pháp đáp trả dựa trên nguyên tắc ăn miếng trả miếng", nhưng không nêu chi tiết.
"Các động thái mới có thể làm leo thang căng thẳng giữa hai siêu cường, trong bối cảnh quan hệ song phương đã xấu đi vì nhiều vấn đề khác, trong đó có Đài Loan hay người Duy Ngô Nhĩ ở Tân Cương", giáo sư Gostin dự báo.
Thanh Tâm