Hành tây hay còn gọi củ hành, là loại cây có giò phình to, gồm nhiều vẩy thịt tức là các bẹ lá chứa nhiều chất dinh dưỡng. Hình dạng có khác nhau tùy giống như hình cầu, hình cầu hơi dẹt, bầu dục, hoặc hình bầu dục dài; thường có màu trắng, vàng hoặc tím.
Hành tây thường có màu trắng, vàng hoặc tím. Ảnh: mcgill
Hành tây được người phương Tây sử dụng làm rau ăn từ rất lâu đời. Người Việt Nam đã nhập trồng thành công và sử dụng thông dụng trong các bữa ăn, bữa tiệc, dưới dạng trộn dầu giấm ăn sống, trộn chung trong đĩa xà lách, làm tăng hương vị cho các món gỏi (gỏi ngó sen, gỏi su hào, gỏi dưa leo, gỏi cóc…), xào với các loại thịt, trứng, nấu súp, cà ri…
Trong hành tây chứa một hoạt chất sinh học là hormon prostaglandine A, giúp điều hòa huyết áp và thành phần máu, ngăn chặn việc hình thành các cục huyết khối và sự xuất hiện của bệnh ung thư máu.
Hành tây có tác dụng kích thích, lợi tiểu, hòa tan, làm giảm urê và các chlorua, làm dễ tiêu hóa, sát khuẩn, chống nhiễm khuẩn, trị ho, giúp an thần nhẹ, chống đau nhức, mệt mỏi, bổ thần kinh, bổ dưỡng cơ thể, giúp phòng ngừa huyết khối, đái tháo đường, các bệnh ngoài da…
Hành tây thường được khuyên dùng trong các trường hợp như suy nhược cơ thể, suy nhược thần kinh, đi tiểu ít, phù thũng, thừa urê huyết, tăng chlorua huyết, đầy hơi, giảm nhu động ruột, viêm nhiễm đường tiết niệu - sinh dục, suy giảm sinh dục, đái tháo đường, béo phì, xơ cứng động mạch, cao huyết áp, ký sinh trùng đường ruột, cảm cúm, nhức đầu…
Ngày dùng 50-100 g trong các bữa ăn hoặc ngâm trong nước nóng để ăn.
Trường hợp bị các bệnh về đường ruột, khó tiêu hay bệnh trĩ: Dùng nước ép hành tây, mỗi ngày từ 3 đến 4 lần trước bữa ăn, mỗi lần một muỗng cà phê.
Chữa nhức đầu, viêm phế quản: Dùng hành tây băm nhuyễn, bọc trong vải gạc sạch, hít mùi cay hăng (chất phytoncides) trong hành tây khoảng 10 đến 15 phút.
Dùng ngoài da: Rửa sạch, giã nhuyễn đắp giúp làm dịu da, sát khuẩn, tan sưng, chống đau trong các trường hợp mụn nhọt, chín mé, chân bị nứt nẻ, vết thương lở loét, ong hoặc rệp đốt. Nước hành tây dùng xoa bóp da mặt để giúp tẩy các vết tàn nhang, vết nám; xoa nước hành tây lên tóc sẽ giúp tóc dày hơn và mọc nhanh hơn.
Người ta còn dùng để xua muỗi bằng cách cắt đôi củ hành tây hoặc vò nhẹ rồi để cạnh giường ngủ.
Nước ép hành tây tốt cho bệnh nhân đường ruột, trĩ.
Một số món ăn với hành tây:
1. Món gỏi cật heo, hành tây
Là món ăn rất có ích cho đàn ông trong chuyện phòng the. Đây là món ăn dễ thực hiện với vật liệu đơn giản mà lại có hiệu quả tốt.
Cách làm: Dùng 2 trái cật heo làm sạch, khứa vẩy rồng và cắt làm 3 hoặc 4 miếng vừa ăn. Cho vào nồi nước sôi có pha ít muối và rượu trắng, trụng đến khi thấy các vết khứa nở ra thì vớt, để ráo.
Hành tây 1 củ cắt mỏng theo chiều dọc.
Phi tỏi trong chảo cho thơm rồi nêm dầu hào, muối, đường, nếm thấy có vị mặn ngọt vừa miệng là được.
Dùng nước xốt này để trộn cật heo và hành tây, thêm một số rau gia vị như hành lá, ớt, gừng cùng với hành phi, tỏi phi.
Trộn đều rồi cho ra dĩa, thêm ít rau ngò và vài lát ớt đỏ lên trên để trang trí.
Dùng ăn không hoặc ăn trong bữa cơm.
2. Món gan heo nướng hành tây giúp mạnh khí lực, bổ huyết, tăng cường thị lực
Dùng 300 g gan heo tươi, khứa nhiều khía rãnh nhỏ trên gan, 250 g hành tây tươi giã nát, bọc quanh gan.
Lấy lá cây chuối hột bọc kín lại. Nướng chín trên bếp than cháy đỏ. Dùng với nước chấm hoặc muối tiêu.
3. Canh cua đồng, hành tây
Cua đồng 500 g, rửa sạch, để ráo, giã nhỏ, cho vào tấm vải lược vắt lấy nước, bỏ bã để làm riêu cua. Hành tây 200 g tươi. Nấu canh riêu cua với hành tây. Dùng ăn nóng trong bữa cơm.
Món ăn này có ích cho những người bị té ngã gãy xương, đau lưng, đau các khớp, vận động khó khăn. Những người bị sỏi đường tiết niệu thì không nên dùng.
4. Món bò xào hành tây
Đây là món ăn rất ngon miệng lại có lợi cho sức khỏe, có tác dụng bổ huyết, thông khí, giảm đau, tăng cường thị lực.
Nguyên liệu: Thịt bò phi lê 100 g, đậu đũa 50 g, cà rốt xắt mỏng 50 g, cà chua bi 50 g, hành tây 50 g, hành tím xắt nhỏ 1 muỗng cà phê, nghệ tươi 1 củ, tỏi băm, hạt nêm, đường, dầu hào, tương ớt, dầu ăn lượng vừa đủ dùng.
Cách làm: Gọt vỏ nghệ, giã nhỏ vắt lấy nước. Xắt vuông thịt bò, ướp với nghệ, hành, tỏi băm, dầu hào, tương ớt. Đun nóng dầu, phi thơm hành, tỏi, cho thịt bò vào đảo nhanh tay, nêm gia vị. Đun chút dầu khác, xào cà rốt, đậu đũa cắt khúc, hành tây cắt vuông, cà chua bổ đôi, cho thịt bò vào đảo đều, nêm gia vị. Dùng nóng trong bữa cơm.
Lương y Đinh Công Bảy
Tổng thư ký Hội dược liệu TP HCM