Ngày 13/1, Donald Trump trở thành tổng thống đầu tiên trong lịch sử Mỹ bị luận tội hai lần. 10 nghị sĩ Cộng hòa ở quốc hội, trong đó có lãnh đạo quyền lực thứ 3 của đảng ở Hạ viện Liz Cheney, nghị sĩ bang Wyoming, đã quay lưng với Trump để bỏ phiếu cùng đảng Dân chủ, cáo buộc cựu tổng thống "kích động bạo lực chống chính phủ Mỹ".
Động thái này diễn ra đúng một tuần sau khi người ủng hộ Trump tiến hành cuộc bạo loạn ở Đồi Capitol nhằm chặn xác nhận chiến thắng bầu cử của Joe Biden, nỗ lực được nhiều thành viên Cộng hòa ủng hộ.
Cục Điều tra Liên bang Mỹ (FBI) cũng đang điều tra liệu một số thành viên Cộng hòa ở quốc hội có hỗ trợ và tiếp tay cho cuộc bạo loạn ngày 6/1 hay không.
Cựu tổng thống Donald Trump tại khuôn viên Nhà Trắng hồi tháng 9/2019. Ảnh: Reuters.
Kết quả bỏ phiếu về điều khoản luận tội Trump ở Hạ viện là 232 nghị sĩ ủng hộ và 197 phản đối. Chỉ 10 thành viên Cộng hòa ở Hạ viện ủng hộ luận tội, dấu hiệu cho thấy nền tảng ủng hộ của Trump trong nội bộ đảng Cộng hòa vẫn khá vững chắc, theo Anna Jacobs, nhà nghiên cứu về chính sách đối ngoại và chính trị Mỹ ở Doha, Qatar.
Theo kết quả khảo sát công bố hôm 25/1 của Đại học Monmouth, 56% người Mỹ ủng hộ luận tội Trump, trong khi 42% phản đối. Nhưng tỷ lệ ủng hộ luận tội cựu tổng thống trong số các cử tri Cộng hòa chỉ là 13%. Tỷ lệ này cao hơn lần luận tội Trump đầu tiên vào tháng 1/2020, khi chỉ có 8% cử tri Cộng hòa ủng hộ. Tuy nhiên, mức độ ủng hộ luận tội hiện tại vẫn còn rất thấp.
Ngày 25/1, 9 thành viên Hạ viện được chỉ định chuẩn bị cho phiên tòa đã chuyển điều khoản luận tội lên Thượng viện. Nhóm này cùng với nhóm luật sư bào chữa cho Trump sẽ có hai tuần để chuẩn bị các tranh luận cho phiên xét xử ở Thượng viện vào ngày 9/2.
Cựu tổng thống Trump chỉ bị kết tội nếu có 67 thượng nghị sĩ chống lại ông, đồng nghĩa 17 thành viên Cộng hòa cũng phải ủng hộ luận tội. Nhưng nhà nghiên cứu Jacobs nhận định khả năng này rất khó xảy ra.
Chính Tổng thống Biden trong cuộc phỏng vấn hôm 25/1 cũng nói rằng Dân chủ khó có đủ phiếu ủng hộ ở Thượng viện để kết tội Trump. Ngay cả khi Lãnh đạo phe thiểu số Thượng viện Mitch McConnell trước đó nói không chắc sẽ bỏ phiếu như thế nào, ông và 45 thượng nghị sĩ Cộng hòa ngày 26/1 đã ủng hộ kiến nghị của thượng nghị sĩ Kentucky Rand Paul rằng phiên luận tội Trump sau khi ông mãn nhiệm là vi hiến.
"Đây là dấu hiệu rõ ràng nhất cho thấy khó xảy ra trường hợp 17 thành viên Cộng hòa bỏ phiếu ủng hộ kết tội Trump cùng với phe Dân chủ", Jacobs nhận định.
Phản ứng của đảng Cộng hòa đối với 10 nghị sĩ đứng về phe Dân chủ trong cuộc bỏ phiếu luận tội Trump ở Hạ viện hôm 13/1 cũng nói lên điều đó. Nhóm bảo thủ cứng rắn Freedom Caucus đã kêu gọi Liz Cheney từ chức chủ tịch hội nghị đảng Cộng hòa ở Hạ viện.
Bằng cách bỏ "lá phiếu lương tâm" ủng hộ luận tội Trump, bà Cheney đã tự đưa mình vào thế đối đầu với đa số đồng nghiệp đảng Cộng hòa, gồm hai lãnh đạo quyền lực nhất ở Hạ viện là Kevin McCarthy và Steve Scalise, những người phản đối luận tội Trump. Cheney cũng phải đối mặt với thách thức lớn tại chính bang quê nhà Wyoming, nơi Trump giành 70% ủng hộ trong cuộc bầu cử tháng 11 năm ngoái. Nghị sĩ bang Wyoming cũng sắp phải đối mặt với một đối thủ Cộng hòa trong cuộc bầu cử giữa nhiệm kỳ vào năm sau.
Dù tỷ lệ không ủng hộ cựu tổng thống trong phe Cộng hòa đã tăng nhẹ so với trước, nhiều người vẫn nhận định "chống Trump" không tốt cho tương lai chính trị của đảng. Lindsey Graham, thượng nghị sĩ bang Nam Carolina và đồng minh lâu năm của Trump, tin rằng Trump vẫn là chìa khóa thành công của đảng Cộng hòa trong tương lai.
"Tôi hy vọng mọi người trong đảng của chúng tôi hiểu về đảng hơn. Nếu bạn muốn loại Donald Trump khỏi đảng, chính bạn sẽ bị loại bỏ", ông nói với Fox News.
Harry Enten, nhà bình luận của CNN, cho rằng dù không còn là tổng thống Mỹ, đảng Cộng hòa "vẫn là của Trump".
"Bạn có thể thấy điều đó qua hành động của các cơ quan đảng Cộng hòa ở địa phương và các bang nhằm cố gắng trừng phạt những người chống lại Trump. Bạn cũng có thể thấy điều đó khi đa số thành viên Cộng hòa bỏ phiếu ủng hộ bác kết quả bầu cử của Tổng thống Biden ở Pennsylvania", Enten viết.
Trump đã thành lập Văn phòng Cựu tổng thống ở Florida nhằm "thúc đẩy lợi ích của Mỹ", ám chỉ rằng ông ấy vẫn sẽ đóng vai trò chính trị quan trọng trong tương lai, cho dù đó là thành lập công ty truyền thông mới, ủng hộ các ứng viên chính trị hay tranh cử tổng thống năm 2024 nếu không bị Thượng viện kết tội.
Enten cũng cho rằng Trump vẫn có thể là "tiếng nói lớn" của đảng Cộng hòa trong 4 năm tới. Sau cuộc bạo loạn ở Đồi Capitol, Trump vẫn được cho là một ứng viên nặng ký cho cuộc bầu cử tổng thống sơ bộ của đảng Cộng hòa năm 2024. Kết quả thăm dò của Ipsos KnowledgePanel hồi giữa tháng 1 cho thấy 57% thành viên Cộng hòa nói Trump nên là ứng viên của đảng năm 2024.
Enten thêm rằng Trump có thể dễ dàng đánh bại các đối thủ trong đảng nếu tranh cử, khi dẫn chứng cựu tổng thống đã giành 90% ủng hộ trong cuộc bầu cử sơ bộ của đảng Cộng hòa năm 2020.
Donald Trump (trái) và Lãnh đạo phe thiểu số Hạ viện Kevin McCarthy tại Mar-a-Lago ở bang Florida hôm 28/1. Ảnh: WSJ.
Thực tế Trump "phủ bóng" đảng Cộng hòa gây áp lực cho các thành viên của đảng, khi hiểu rằng cho đến nay cựu tổng thống vẫn là chính trị gia quyền lực nhất trong đảng của họ. Việc thách thức Trump chính là tự đối đầu với những cử tri vẫn yêu mến ông, theo Enten.
Nhà nghiên cứu Anna Jacobs chia sẻ quan điểm này, khi cho rằng bất kỳ ứng viên tiềm năng nào của đảng Cộng hòa tranh cử tổng thống sẽ phải thận trọng để "nghe ngóng động tĩnh" của Trump trong vài năm tới. Chiến dịch tranh cử tổng thống thường chỉ bắt đầu sau các cuộc bầu cử giữa nhiệm kỳ, nên nhiều ứng viên sẽ bắt đầu hành động vào năm 2022, phụ thuộc vào động thái của Trump từ nay tới lúc đó.
"Vào thời điểm này không ai biết điều gì sẽ xảy ra. Nhưng có một điều chắc chắn duy nhất là cho tới đầu năm 2021, ảnh hưởng của Trump với đảng Cộng hòa vẫn không hề lung lay", Jacobs cho hay.
Thanh Tâm (Theo CNN, Al Jazeera)