Theo Thạc sĩ, bác sĩ Nguyễn Thụy Song Hà - Phó chủ nhiệm bộ môn Y học Thể thao trường Đại học Y khoa Phạm Ngọc Thạch; Giám đốc chuyên môn Y học Vận động tại Hệ thống Trung tâm Dinh dưỡng - Y học Vận động Nutrihome, ngoài một số dị tật về cơ xương khớp sẽ tự hết khi trẻ lớn mà không cần điều trị, nếu phát hiện sớm các vấn đề cơ xương khớp khác và có biện pháp can thiệp kịp thời, trẻ sẽ sớm phục hồi và phát triển bình thường.
Để giúp bố mẹ có thể sớm phát hiện các dị tật bẩm sinh của con và thăm khám sớm, mang đến cơ hội phát triển khỏe mạnh cho trẻ, Thạc sĩ, bác sĩ Song Hà đã chỉ ra 12 vấn đề về cơ xương khớp trẻ thường gặp như sau:
Vẹo cổ do u cơ ức đòn chũm
Tình trạng cơ ức đòn chũm bị xơ hóa, co rút khiến đầu trẻ bị nghiêng về phía có khối u cơ, mặt xoay về phía đối diện. Nguyên nhân chủ yếu của dị tật này thường xuất phát từ tư thế xấu của thai nhi trong tử cung; mẹ thiếu vận động lúc mang thai khiến cơ ức đòn chũm bị hạn chế; quá trình sinh nở cơ ức đòn chũm bị chấn thương, mạch máu trong cơ bị xuất huyết, từ cục máu đông bị xơ hóa kích thích nhóm cơ này co rút.
Khối u nằm trên cơ ức đòn chũm được phát hiện sớm ngay sau khi sinh đến 3 tháng tuổi, rõ nhất là trong khoảng 1-2 tuần sau sinh. Thời gian đầu khối u mềm, không gây nhiều trở ngại cho vận động cột sống cổ. Sau 3 tháng tuổi, nếu trẻ không được điều trị hoặc trị không đúng kỹ thuật sẽ khiến khối u lớn hơn, cổ bị vẹo, đầu nghiêng sang bên, hạn chế vận động cột sống cổ, các đốt sống biến dạng, lác mắt, teo nửa mặt...
Vẹo cột sống
Tình trạng cột sống của trẻ bị cong hẳn sang một bên trục cơ thể khá phổ biến, nghĩa là các thân đốt sống bị vẹo theo trục của mặt phẳng ngang (khác với gù hoặc ưỡn - biến dạng của cột sống theo trục trước và sau). Nếu không điều chỉnh kịp thời và đúng cách, trẻ có thể gặp nhưng sẽ vấn đề nghiêm trọng hơn, nhất là biến dạng cột sống.
Các chuyên gia cơ xương khớp cho biết số trường hợp trẻ bị cong vẹo cột sống đang có xu hướng tăng cao, nhất là bé gái. Theo thống kê, cứ 10 trường hợp vẹo cột sống ở trẻ thì có đến 8-9 bé gái.
Loạn sản khớp háng
Đây là thuật ngữ y tế chỉ sự bất thường về giải phẫu của khớp háng, có thể bẩm sinh hoặc trong quá trình phát triển của trẻ. Các bất thường này có thể từ nhẹ (ổ cối nông) đến nặng như trật khớp háng trong bào thai, kèm theo các biến dạng nặng ở ổ cối và xương đùi.
Bất thường này có tính di truyền, thường gặp ở bé gái nhiều hơn trai. Những trẻ sinh ra ở ngôi mông, hoặc trẻ dị tật bàn chân... có nguy cơ mắc loạn sản khớp háng cao hơn. Nếu không được điều trị sớm, bé có thể bị tổn thương phần sụn mềm xung quanh ổ cối khớp háng khi lớn.
Tật ưỡn khớp gối bẩm sinh
Ưỡn khớp gối ở trẻ thường đi kèm với các tình trạng như trật khớp hông, bàn chân khoèo trong các bệnh như: cứng đa khớp bẩm sinh, thoát vị tủy, màng tủy, loạn sản khớp hông và chân khoèo. Tình trạng này thường xảy ra ở những trẻ sinh ngược.
Vấn đề này nếu phát hiện sớm và điều trị kịp thời có thể đạt kết quả tốt. Trường hợp phát hiện trễ hoặc điều trị dị tật cho trẻ không đúng cách sẽ ảnh hưởng đến tính thẩm mỹ và phát triển vận động của trẻ sau này.
Chân vòng kiềng, chân chữ X sinh lý
Khác với đa số người lớn sở hữu đôi chân thẳng, hầu hết trẻ nhỏ đều có đôi chân cong vòng kiềng (chữ O) và chân chữ X sinh lý.
Chân vòng kiềng là hiện tượng hai chân trẻ không thể thẳng mà cong ra phía ngoài, mức độ cong nặng hay nhẹ phụ thuộc vào độ cong dị tật của chân. Tình trạng thường gặp ở trẻ sơ sinh và trẻ dưới 2 tuổi, nguyên nhân là tư thế gập chân của trẻ từ trong bào thai.
Chân vòng kiềng thường gặp ở trẻ sơ sinh và trẻ dưới 2 tuổi. Ảnh: Shutterstock
Chân chữ X là dị tật ngược lại với chân vòng kiềng, phần chân trên phát triển theo hướng vòng vào trong, hai đầu gối sát nhau. Khi mới sinh, trẻ thường có chân vòng kiềng rồi chân sẽ thẳng dần lại khi 18-20 tháng tuổi. Tiếp đó có khuynh hướng biến dạng thành chữ C với hai đầu gối chụm lại nhau khi đứng thẳng. Bố mẹ có thể quan sát rõ hiện tượng này khi trẻ 3-4 tuổi.
Vấn đề trên không cần điều trị bởi khi bắt đầu tập đi, độ cong của chân sẽ dần tự điều chỉnh. Tuy nhiên, bố mẹ cần đưa con đến ngay các cơ sở y tế để thăm khám, chẩn đoán và tư vấn điều trị khi chân trẻ biến dạng nặng hơn, cong không cân xứng giữa hai chân.
Bàn chân bẹt
Tình trạng này biểu hiện ở mặt lòng bàn chân bằng phẳng, dẫn đến diện tích tiếp xúc lớn. Bàn chân bẹt thường đi kèm với gót vẹo ngoài, giảm chiều cao vòm dọc của gan chân. Đa số trẻ mắc dị tật này thường tự khỏi lúc 6 tuổi nếu siêng vận động.
Đây cũng là một trong những nguyên nhân khiến cấu trúc cơ xương khớp bàn chân bị biến dạng theo thời gian. Khi bàn chân không đủ linh động, trẻ dễ ngã khi chạy nhảy. Nếu không điều trị kịp thời tình trạng bàn chân bẹt, sẽ dẫn đến nguy cơ biến dạng bàn chân, gai gót chân, thoái hóa khớp... ảnh hưởng đến sinh hoạt và giảm chất lượng cuộc sống.
Bàn chân khoèo bẩm sinh
Đây là dị tật bàn chân xảy ra trong thời kỳ bào thai, gồm 4 biến dạng: gập lòng tại khớp cổ chân, áp của bàn chân giữa, vẹo trong của xương gót và bàn chân vòm. Nguyên nhân là tư thế nằm xấu của thai nhi hoặc do khiếm khuyết của mầm xương, di truyền...
Nghiên cứu cho thấy, cứ 1.000 trẻ sơ sinh thì có 4 trẻ bị bàn chân khoèo bẩm sinh. Biểu hiện như chân vòng kiềng, bàn chân bị nghiêng ngoài, khoèo chân, gối quặt ngược... Điều trị dứt điểm triệu chứng này khá khó khăn. Tuy nhiên, nếu phát hiện sớm và trị kịp thời thì khả năng phục hồi rất cao.
Bàn chân đụng gót, vẹo ngoài
Hiện tượng bàn chân bị gập quá mức vùng mu chân khá phổ biến ở trẻ. Theo đó, phần mu chân gần như chạm sát vào mặt trước của cẳng chân, có thể kèm theo dấu hiệu gót vẹo ngoài, tật nứt đốt sống bẩm sinh hoặc những bất thường về xương ở bàn chân.
Bàn chân đụng gót được xem là dạng dị tật bẩm sinh hay gặp nhất ở trẻ sơ sinh, có khả năng chữa khỏi cao nếu phát hiện sớm.
Ngón chân cái áp
Tình trạng này thường thấy rõ khi trẻ bắt đầu tập đi, bố mẹ sẽ nhìn thấy hai bàn chân trẻ bị xoay vào trong, các ngón xoay theo hướng đi vào phía trong (thay vì hướng về phía trước như bình thường). Nguyên nhân là lực kéo quá mức của cơ dang ngón chân cái xảy ra trong giai đoạn chống chân.
Hội chứng ngón chân cái áp ở trẻ thường không đau, đôi khi trẻ gặp khó khăn khi chạy, nhảy, vướng víu gót chân khiến trẻ vấp ngã. Tình trạng sẽ tự biến mất khi hệ thần kinh trưởng thành, điều hòa cân bằng tất cả cơ ở bàn chân.
Bàn chân trước bị áp
Dị tật này khá phổ biến, là biến dạng mềm dẻo do tư thế của trẻ trong bụng mẹ (xảy ra ở cuối thai kỳ, lúc này trẻ đã lớn và tử cung mẹ bắt đầu chật chội). Các biểu hiện gồm: bàn chân có dạng cong, phần bàn chân trước hướng vào trong so với phần sau; dáng đi chụm vào nhau.
Bàn chân trước bị áp ở trẻ có thể tự cải thiện trong 6 tháng tuổi. Tuy nhiên, nếu tình trạng không cải thiện hoặc biến dạng cứng, bố mẹ nên đưa trẻ đi thăm khám và điều trị kịp thời.
Bàn chân xoay trong
Bàn chân xoay trong là tình trạng phổ biến ở hầu hết trẻ. Nguyên nhân là sự xoay của thai kỳ trong giai đoạn phôi thai (ở tuần thứ 7, chi trên xoay ngoài, chi dưới xoay trong).
Sau ra đời, cùng với quá trình tăng trưởng, hai bàn chân trẻ sẽ từ từ xoay theo chiều ngược lại so với giai đoạn còn nằm trong bụng mẹ. Nghĩa là xương cẳng chân ở trẻ dần xoay ra ngoài từ khi chào đời đến tuổi trưởng thành. Tình trạng này sẽ tự cải thiện trong suốt quá trình con phát triển.
Cứng đa khớp bẩm sinh
Đây là hội chứng thần kinh cơ không tiến triển, xuất hiện ngay trẻ ra đời. Tỷ lệ mắc hội chứng này khoảng 1/3.000 trẻ, biểu hiện gồm co rút nhiều khớp trên cơ thể, yếu cơ và xơ hóa.
Trong hội chứng cứng đa khớp bẩm sinh, các khớp bị tổn thương nhiều nhất là bàn tay, cổ tay, bàn chân, cổ chân... Cứng đa khớp bẩm sinh có thể phát hiện qua hình ảnh siêu âm ở giai đoạn bào thai vào 3 tháng cuối thai kỳ. Do đó, phát hiện sớm các biểu hiện giúp ích cho dự phòng các tai biến có thể gặp khi sinh.
Không chỉ tác động trực tiếp đến các hoạt động vui chơi hàng ngày của trẻ, những dị tật cơ xương khớp còn ảnh hưởng chức năng các chi, sự phát triển tâm sinh lý và tiềm ẩn nhiều nguy cơ sức khỏe. Thạc sĩ, bác sĩ Nguyễn Thụy Song Hà cho biết những dị tật cơ xương khớp ở trẻ có thể được chữa khỏi nếu được tầm soát, phát hiện sớm, xử trí bằng chế độ vận động kết hợp với dinh dưỡng đúng cách.
Nutrihome kết hợp điều trị dinh dưỡng với tư vấn vận động, hướng dẫn tập luyện thể thao nhằm nâng cao hiệu quả điều trị. Bên cạnh đó, phòng khám Y học Thể thao Vận động Nutrihome còn cung cấp dịch vụ khám tầm soát bệnh lý cơ, xương, khớp ở trẻ em. Phác đồ khám, tầm soát bệnh lý cơ, xương, khớp trẻ em ở Nutrihome sẽ được theo dõi sát sao bởi đội ngũ chuyên môn gồm:
Chuyên gia dinh dưỡng, tiết chế: hỗ trợ quản lý cân nặng và chế độ dinh dưỡng của trẻ trong suốt quá trình trị liệu, chịu trách nhiệm thiết lập thực đơn cho từng giai đoạn tập luyện.
Chuyên gia y học thể thao, vận động: khám, tư vấn dinh dưỡng, hướng dẫn vận động, tập luyện thể thao phù hợp với phác đồ của bệnh lý dinh dưỡng.
Huấn luyện viên thể thao: hướng dẫn trẻ tập luyện đúng kỹ thuật theo phác đồ của bác sĩ y học thể thao, vận động.
Với hệ thống máy móc tiên tiến cùng sự chăm sóc toàn diện về dinh dưỡng và vận động, nhiều trường hợp trẻ dị tật cơ xương khớp bẩm sinh đến khám tại đã được can thiệp kịp thời, đưa trẻ trở lại cuộc sống bình thường và đủ điều kiện để tăng trưởng phát triển.
Thúy Nguyễn