Thông tin được TS Đinh Văn Lượng, Giám đốc Bệnh viện Phổi Trung ương, cho biết tại sự kiện Giới thiệu phiên bản nâng cấp hệ thống giám sát và quản lý thông tin bệnh lao (Vitimes), ngày 30/11. Đây là hệ thống được Chương trình chống lao quốc gia Việt Nam xây dựng và triển khai từ năm 2010, nay được nâng cấp toàn diện.

Bệnh lao thường được điều trị bằng thuốc. Vaccine lao duy nhất được sử dụng ngày nay là bacille Calmette-Guérin (BCG), lần đầu được tiêm rộng rãi vào năm 1921. BCG giúp bảo vệ trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ, chống lại các dạng lao toàn thân nghiêm trọng. Tuy nhiên, vaccine này tác dụng hạn chế chống lại bệnh lao phổi ở thanh thiếu niên và người lớn.

Vì vậy, các nhà khoa học toàn cầu đã nghiên cứu loại vaccine mới M72. Trong thử nghiệm giai đoạn 2b (giai đoạn chứng minh tính khả thi và thực tiễn), M72 cho thấy hiệu quả khoảng 54% trong việc giảm lao phổi ở người lớn bị nhiễm lao tiềm ẩn.

Theo TS Lượng, việc thử nghiệm lâm sàng 3 của vaccine này sẽ được triển khai ở 7 quốc gia ở các châu lục khác nhau, riêng châu Á có Việt Nam và Indonesia. Thời gian dự kiến vào đầu năm 2024, tại Hà Nội, TP HCM và Đà Nẵng, song chưa rõ số lượng người tham gia.

"Quá trình thử nghiệm đến lúc vaccine được vào sử dụng có thể kéo dài 4-7 năm", ông Lượng nói, thêm rằng khi được sử dụng rộng rãi, vaccine này hứa hẹn sẽ "triệt tiêu" bệnh lao toàn cầu.

WHO đánh giá lao là một vấn đề y tế nghiêm trọng trên thế giới, ước tính năm 2022 có 10,6 triệu ca mắc và 1,6 triệu người tử vong. Việt Nam đứng thứ 11 trong 30 quốc gia có gánh nặng bệnh lao và lao đa kháng thuốc cao, với 103.000 bệnh nhân lao năm 2022. Do ảnh hưởng của dịch Covid, nhiều bệnh nhân lao không được phát hiện và điều trị, trở thành nguồn lây trong cộng đồng, khiến tỷ lệ ca mắc mới và tử vong tăng.

Cụ thể, số ca tử vong do lao ở nước ta là 8.400 vào năm 2019, tăng lên 12.000 vào năm 2022. Cùng năm, cả nước phát hiện 103.000 ca mắc mới, tăng gần 31% so với 2021.

Bệnh lao vốn được coi là ''kẻ giết người thầm lặng'', thường kéo dài âm thầm và phát hiện muộn. Từ khi phát bệnh đến tử vong, bệnh đã lây sang rất nhiều người khác. Vì vậy, việc phát hiện sớm, chủ động truy vết sẽ cứu sống người bệnh, đồng thời giảm nhanh nguồn lây cho cộng đồng.

Tại sự kiện, đại diện Cơ quan Phát triển quốc tế Mỹ (USAID), cũng cho biết Vitimes đang được triển khai tại 63 tỉnh thành và hơn 900 cơ sở y tế tuyến quận, huyện. Tuy nhiên, các dữ liệu hiện tại trên Vitimes chủ yếu là về lao nhạy cảm, thiếu các cấu phần về lao kháng thuốc, lao tiềm ẩn, quản lý người tiếp xúc cũng như thiếu sự kết nối, trao đổi dữ liệu với các hệ thống khác như hệ thống dữ liệu của bảo hiểm xã hội (BHXH), phần mềm quản lý bệnh viện (HIS),..

Do đó, hệ thống nâng cấp này sẽ giúp giám sát ca bệnh lao và lao tiềm ẩn, quản lý chương trình thông qua các công cụ nâng cao nhằm góp phần củng cố dịch vụ điều trị và dự phòng lao. Đây được kỳ vọng là công cụ hữu ích giúp Việt Nam đạt mục tiêu chấm dứt bệnh lao vào năm 2035.

Lê Nga