Ngoại trưởng Nga Sergei Lavrov (trái) và người đồng cấp Mỹ John Kerry. Ảnh: Reuters
Giới phân tích cho rằng thỏa thuận ngừng bắn ở Syria vừa được các cường quốc đạt được sẽ không phát huy tác dụng trong bối cảnh các chiến đấu cơ Nga và chính phủ Syria trong những ngày vừa qua vẫn tiếp tục tiến hành các cuộc không kích liên tục vào lãnh thổ do phe nổi dậy kiểm soát tại Syria, theo Washington Post.
Thỏa thuận này kêu gọi tạm thời ngừng giao tranh trong vòng một tuần, tiến hành viện trợ nhân đạo cho những người bị mắc kẹt giữa hai phía trong cuộc xung đột và nối lại các cuộc đàm phán hòa bình bị ngưng trệ ở Geneva vào cuối tháng này.
Bản thỏa thuận do Nga, Mỹ và các cường quốc chủ chốt ở châu Âu và Trung Đông thống nhất ở Munich, Đức hôm 11/2 mà không có sự tham gia, ký kết của người Syria. Việc các nước là đối thủ của nhau trong khu vực như Saudi Arab và Iran, hai quốc gia bảo trợ chính cho các phe phái tham chiến trên chiến trường, cùng tham gia xây dựng thỏa thuận ngừng bắn giúp nhen nhóm hy vọng rằng nỗ lực này sẽ thành công sau khi nhiều nước khác đã thất bại trong việc chấm dứt tình trạng đổ máu.
Thỏa thuận này được xem là nỗ lực ngừng bắn đầu tiên kể từ khi một lệnh ngừng bắn được Liên Hợp Quốc hậu thuẫn năm 2012 đổ vỡ chỉ sau vài giờ, và các lãnh đạo thế giới đã bày tỏ hy vọng rằng thỏa thuận này sẽ là dấu hiệu đầu tiên chấm dứt ác mộng chiến tranh ở Syria.
Tuy nhiên rất nhiều thông tin quan trọng trong thoả thuận ngừng bắn mới lại chưa được thể hiện rõ ràng, như thời điểm có hiệu lực, những ai sẽ thực thi, và liệu các lực lượng tham chiến trên thực địa có chấp nhận nó hay không. Cho đến tối 12/2, vẫn chưa có dấu hiệu cụ thể khi nào thì các điều khoản của thỏa thuận này có hiệu lực.
Các nhóm đối lập Syria đón nhận thỏa thuận ngừng bắn một cách thận trọng bởi họ hiểu rằng nó vẫn cho phép Nga tiếp tục ném bom chống Nhà nước Hồi giáo tự xưng (IS), nhóm khủng bố Jabhat al-Nusra thân al-Qaeda và có thể là các nhóm nổi dậy ôn hòa.
"Đây chỉ là những lời lẽ trên giấy tờ. Điều chúng ta cần thấy trong những ngày tới là cách hành động trên thực địa", Ngoại trưởng Mỹ John Kerry cảnh báo sau khi thỏa thuận được thông qua.
Phần lớn hoài nghi về hiệu quả lệnh ngừng bắn xoay quanh những bất đồng lâu nay giữa Mỹ và Nga về những nhóm nào ở Syria bị coi là "khủng bố". Các quan chức Mỹ tố 70% các cuộc không kích Nga nhằm vào những nhóm nổi dậy ôn hòa, một vài trong số này được Mỹ hậu thuẫn. Nhưng Nga bác bỏ và cho rằng tất cả các cuộc không kích của họ đều nhằm vào những kẻ khủng bố.
Việc Nga tăng cường chiến dịch không kích gần đây chỉ càng khiến phe nổi dậy nghi ngờ động cơ của Nga, Issam Rayess, phát ngôn viên Tổ chức Mặt trận Miền Nam được Mỹ hậu thuẫn, nói.
"Thậm chí Nga vẫn đang tiếp tục tấn công các nhóm ôn hòa chúng tôi và bảo rằng họ đang đánh khủng bố. Chúng tôi không còn tin lời họ nói nữa", ông nói.
Với việc lực lượng chính phủ giành nhiều thắng lợi trong những tuần gần đây, phe nổi dậy không còn lựa chọn nào khác ngoài việc chấp nhận thỏa thuận này, Rayess cho biết
"Chúng tôi là bên yếu thế nhất và không có lựa chọn nào. Nếu người Nga và người Mỹ đã nhất trí thì chúng tôi sẽ tuân thủ. Chúng tôi chỉ có thể nghe những mệnh lệnh của họ".
Nguy cơ chiến tiếp tục sự leo thang
Một em bé Syria trong dòng người tháo chạy khỏi thành phố Aleppo. Ảnh: AFP
Mặc dù thỏa thuận này được xem như là một bước ngoặt mở ra hy vọng chấm dứt cuộc nội chiến Syria, phải mất một tuần nó mới có hiệu lực, và trong thời gian này quân chính phủ có thể giành được thắng lợi lớn nhất các cuộc không kích của Nga.
Bình luận viên Nathan Hodge của WSJ cho rằng thỏa thuận này giúp ông Putin và các đồng minh quan trọng của mình có thời gian tăng cường và giữ vững các thắng lợi chiến trường mới đạt được gần đây quanh Aleppo và củng cố các căn cứ địa để từ đó ngăn chặn bất kỳ nỗ lực trong ngắn hạn nào buộc ông Assad từ chức.
Trong khi đó, Ngoại trưởng Kerry cho rằng nếu kế hoạch hòa bình thất bại, sẽ có nhiều quân đội nước ngoài nhảy vào tham chiến.
"Nếu như chính quyền ông Assad không hành động có trách nhiệm, nếu Iran và Nga không buộc ông Assad giữ cam kết như đã hứa thì cộng đồng quốc tế rõ ràng không thể khoanh tay đứng nhìn. Họ sẽ gia tăng hành động để gây áp lực lớn hơn. Có khả năng sẽ có thêm nhiều bộ binh được triển khai trên thực địa", ông Kerry nói với Orient TV ở Dubai.
Tổng thống Mỹ Barack Obama đã loại trừ phương án triển khai bộ binh Mỹ đến Syria, nhưng Arab Saudi tháng này đã đề nghị triển khai bộ binh đến quốc gia Trung Đông này để "chống IS".
Các nhóm nổi dậy Syria cho biết họ sẽ nhóm họp trong những ngày tới để quyết định xem có chấp nhận thỏa thuận hay không. Chính phủ Syria, vốn từng nói rằng họ sẽ không chấp nhận bất kỳ thỏa thuận ngừng bắn nào cho đến khi "những kẻ khủng bố" chiến đấu nhằm lật đổ tổng thống Bashar al-Assad bị đánh bại, đã không có bất kỳ phản ứng tức thì nào.
Trong một cuộc phỏng vấn với AFP nhiều giờ trước khi đạt thỏa thuận, ông Assad đã phản đối và nói rằng mục đích của chính phủ ông là tái chiếm toàn bộ Syria từ tay "những kẻ khủng bố" đang chiếm giữ rất nhiều phần lãnh thổ đất nước.
Ông Assad có cơ sở để tự tin, bởi chiến dịch can thiệp của Nga từ tháng 9 năm ngoái đã giúp quân đội chính phủ Syria giành được những thắng lợi quan trọng trước quân nổi dậy ở một số khu vực quan trọng, đồng thời bao vây thành phố chiến lược Aleppo.
Trong khi đó, hai chỉ huy nổi dậy Syria nói với Reuters là họ đã nhận được các tên lửa đất đối đất Grad "rất chất lượng" có tầm bắn 20km từ những lực lượng hậu thuẫn nước ngoài trong những ngày qua để đối phó với cuộc tấn công được Nga yểm trợ. Các nước láng giềng như Arab Saudi và Thổ Nhĩ Kỳ đã và đang cung cấp cho các nhóm nổi dậy Syria nhiều vũ khí hiện đại như tên lửa chống tăng TOW và tên lửa Grad. Một số nhóm nổi dậy này đã được Cục Tình báo Trung ương Mỹ (CIA) huấn luyện quân sự.
"Đây là một thỏa thuận có nhiều lỗ hổng và rất mơ hồ. Thỏa thuận này đạt được trong tình trạng khẩn cấp và nó không cho thấy bất kỳ xu hướng chính trị thực tế nào", Emile Hokayem, học giả Viện nghiên cứu Chiến lược Quốc tế London, nhấn mạnh.
Duy Sơn