Bánh xèo là món bánh dân gian đặc trưng của Nam Bộ, thường không thể thiếu trong nhiều gia đình vào ngày mùng 5/5 Âm lịch - Tết Đoan Ngọ. Vào ngày này, nhiều gia đình ở miền Tây thường dậy sớm, chuẩn bị nguyên liệu, đổ bánh xèo, làm mâm cỗ cúng ông bà cho ngày gia đình sum họp.
Trao đổi với VnExpress, soạn giả Nhâm Hùng, 72 tuổi, nhà nghiên cứu lịch sử miền Tây Nam Bộ, cho biết phong tục này đã có từ lâu. Nếu ngày Tết Nguyên đán, nhà nào cũng có thịt kho, bánh tét, thì Tết Đoan Ngọ không thể vắng món bánh xèo, bên cạnh một mâm cúng ông bà riêng. "Đây là một nét văn hóa ẩm thực độc đáo, gắn với lễ nghi, tình cảm gia đình và gắn với nguyên phụ liệu về ẩm thực địa phương", ông chia sẻ.
Soạn giả giải thích, có nhiều lý do để người miền Tây ăn bánh xèo vào dịp này, như bánh xèo là món ăn hội tụ, món phải nhiều người làm và nhiều người ăn, mang lại tinh thần gắn kết, chia sẻ niềm vui. Thứ hai đó là món ăn thay cơm trong cả một năm, vừa no vừa ngon lại lạ miệng. Thứ ba, dịp mùng 5/5 Âm lịch, trời bắt đầu "sa mưa giông", có mưa lớn kèm sấm chớp, báo hiệu mùa mưa đã tới. Lúc này cây cỏ tốt tươi, rau dại mọc rất nhiều, đủ loại như đọt xoài non, lá cát lồi, lá cách, đinh lăng, đọt bằng lăng... rất thích hợp để ăn bánh xèo.
Bánh xèo miền Tây có kích thước lớn, nổi bật với màu vàng ươm của bột nghệ, có mùi thơm và vị béo của nước cốt dừa. Ảnh: Đinh Võ Nam Hiếu
"Cứ đến ngày mùng 5/5 thì con cháu trong nhà sum họp, người đi hái rau, người đi xay bột đổ bánh, người xắt thịt, người lớn tuổi nhiều kinh nghiệm thì đổ bánh xèo cho cả nhà, mỗi người một việc. Bánh xèo chín, dọn lên mâm cúng ông bà, xong cả nhà quây quần bên nhau, ăn bánh xèo thay cơm, vừa ăn vừa nói chuyện vui vẻ", soạn giả nói thêm.
Tùy điều kiện, sở thích, người miền Tây có thể làm bánh xèo với các loại nhân khác nhau, đơn giản có nhân thịt bằm, tép sông, đặc sắc hơn có thịt vịt xiêm băm nhuyễn rồi nêm gia vị, xào chín. Mùa này, một số nhà vườn ở Bến Tre tranh thủ đi tìm nấm mối làm nhân bánh xèo để tăng hương vị món ăn, nếu không thì cho giá hẹ, củ sắn, bông điên điển, củ hủ dừa... cũng đã rất ngon.
Bánh xèo miền Tây ngon thì vỏ bánh phải mỏng, vành bánh giòn, không bị nát và tròn trịa, nhân trải đều sau khi được gập đôi lại. Có khoảng 20 loại rau khác nhau như rau diếp cá, rau húng, xà lách, cải xanh, cát lồi, đọt bứa, kim thất, lá vông, mã đề, tía tô, đọt xoài, đọt cách, đọt bằng lăng, lá lốt... để ăn cùng bánh xèo. Khi ăn lấy rau, thêm phần vỏ bánh, nhân bánh cuộn tròn lại, chấm ngập trong nước mắm chua ngọt pha đường, chanh, ớt băm, củ cải đỏ, củ cải trắng cắt sợi mỏng.
Huỳnh Nhi