Ngày nay, ở hầu hết các quốc gia, nền văn hóa hay tôn giáo đều mặc định hôn nhân dựa trên tình yêu là một tiêu chuẩn về thẩm mỹ xã hội cũng như là cơ sở để cuộc hôn nhân được bền vững.
Thực tế cũng cho thấy những cuộc hôn nhân "cha mẹ đặt đâu con ngồi đấy" theo kiểu phong kiến không còn phổ biến, thay vào đó con người được phép tìm hiểu nhau và gắn bó với nhau bằng hôn thú một cách tự nguyện.
Tuy nhiên, tự do tìm hiểu là vậy nhưng tỷ lệ ly hôn trên thế giới hiện rất cao và có xu hướng tăng. Bỉ - quốc gia có tỷ lệ ly hôn cao nhất thế giới (71%), như vậy chỉ khoảng 1/3 các cặp đôi kết hôn và sống với nhau tới "đầu bạc răng long", tỷ lệ này tại Bồ Đào Nha là 68% (xếp thứ hai), tại Hungary là 67% (xếp thứ ba) với tỷ lệ đàn ông từng trải qua một cuộc hôn nhân là 10% và phụ nữ trải qua một đời chồng là 12,4%, Cộng Hòa Séc có tỷ lệ ly hôn là 66% (xếp thứ tư) và đặc biệt là Pháp, quốc gia nổi tiếng với sự lãng mạn của các cặp đôi yêu nhau cũng có tỷ lệ ly hôn lên đến 55% (xếp thứ chín)
Tại Việt Nam, một nghiên cứu công bố một số liệu gây sốc: Tại TP HCM cứ 2,7 cặp đôi kết hôn thì có một cặp ly hôn, độ tuổi ly hôn dưới 30 tuổi chiếm tỷ lệ cao và số lượng các cặp ly hôn năm sau nhiều hơn năm trước.
Theo báo cáo của tòa án, trung bình hằng năm tại Việt Nam có đến 600.000 cặp đôi "đường ai nấy đi", tỷ lệ nữ đệ đơn chiếm đến 70% các vụ việc . Nguyên nhân tỷ lệ cũng như số lượng các vụ ly hôn cao như vậy được các giải thích dưới góc độ xã hội học là do:
1. Các cặp đôi bước vào hôn nhân khi họ còn quá trẻ, đang thiếu kỹ năng sống, thiếu kiến thức giới tính, chưa có sự chuẩn bị về sức khỏe, tâm lý dẫn đến ly tán.
2. Do kinh tế gia đình khó khăn khi các chi phí gia đình thường cao hơn mức tính toán ban đầu, hầu hết các cặp đôi khi ly hôn đều ở tình trạng không có tài sản chung.
3. Do tư tưởng lạc hậu như không sinh được con trai, bạo lực gia đình, các mâu thuẫn do sự chênh lệch về nhận thức xã hội giữa vợ và chồng dẫn đến những rạn nứt không thể hàn gắn.
4. Vấn đề tâm lý xã hội ngày càng xem nhẹ hậu quả của việc ly hôn, xem đó như là một lối thoát cho những cuộc hôn nhân có mâu thuẫn, thứ vốn luôn tồn tại trong bất kỳ mối quan hệ nào.
5. Điều kiện xã hội hiện nay ngày càng tốt hơn, mỗi người có quyền tự do cũng như có nhiều lựa chọn hơn trong cuộc sống khiến việc gắn kết vợ chồng để cùng sống, cùng nuôi dạy con đôi khi bị xem nhẹ.
Vậy để thấy, các cuộc hôn nhân dựa trên tình yêu nhưng có thể đổ vỡ vì muôn vàn lý do mà có một thứ ít và phải cần rất lý trí và trưởng thành mới có thể nói ra đó là họ đã từng yêu và đến với nhau, được pháp luật công nhận bằng tờ giấy kết hôn như thế nào.
Lời khuyên của văn học thế kỷ thứ mười hai nói rằng đàn ông hãy thu hút đối tượng mà họ mong muốn bằng cách khen ngợi đôi mắt, mái tóc và đôi môi của cô ấy.
Vào thế kỷ 13, Richard de Fournival, thầy thuốc của vua nước Pháp, đã viết "Lời khuyên về tình yêu", trong đó ông đề nghị một người phụ nữ trao cho mình những ánh nhìn tán tỉnh tình yêu - "bất cứ điều gì ngoại trừ một lời rủ rê thẳng thắn và cởi mở."
Như vậy, hôn nhân đã có những tiến hóa quan trọng để phát triển cùng với xã hội loài người, từ việc là một mối quan hệ thực dụng nó dần trở nên nhân văn và đẹp đẽ hơn khi hai hay nhiều con người tự do được quyền lựa chọn đến với nhau, được công nhận gia đình, xã hội và pháp luật công nhận mối quan hệ lãng mạn và thiêng liêng vợ - chồng.
Nhưng nói gì thì nói, khi bản chất sâu xa của hôn nhân không được nhìn nhận thấu đáo, xã hội có xu hướng quy chụp những giá trị hay những trách nhiệm cho hôn nhân.
Có nên không nếu hôn nhân mà không có tình yêu nhưng họ vẫn sống tôn trọng, cùng nhau xây dựng gia đình, chăm lo con cái; điều gì xảy ra trong tương lai khi những cặp đôi muốn lấy nhau cho bằng được vì yêu mặc cho những khác biệt mà cả hai bên đều đã thấy quá rõ trong thời gian tìm hiểu. Mỗi người sẽ có cho mình những quan điểm khác nhau.
Tình yêu, tình cảm hay cảm xúc là điều vô cùng quan trọng trong đời sống xã hội nói chung và hôn nhân nói riêng, nhưng việc thấu hiểu trách nhiệm của mỗi cá nhân, sự đồng cảm của đối tác là người vợ, là người chồng trong mối quan hệ đó mới là mấu chốt, là nền tảng cơ bản nhất của một cuộc hôn nhân hạnh phúc.
Đỗ Bằng Trình
>>Bài viết không nhất thiết trùng với quan điểm VnExpress.net. Gửi bài tại đây.