Dự luật do Tổng thống Nicolas Maduro đề xuất tại cuộc họp chính phủ ngày 5/12 sẽ được chuyển quốc hội Venezuela phê duyệt. Theo dự luật, Venezuela muốn thiết lập tỉnh "Guyana Esequiba" ở vùng Esequibo, khu vực rộng lớn và giàu dầu mỏ giữa nước này và Guyana, đang do Georgetown kiểm soát.
Ông Maduro còn yêu cầu giới chức Venezuela cấp phép khai thác dầu, khí đốt và khoáng sản tại khu vực này "ngay lập tức".
Động thái diễn ra sau khi Venezuela ngày 3/12 công bố kết quả trưng cầu dân ý với hơn 95% cử tri ủng hộ thành lập chính quyền mới ở vùng Esequibo. Tòa Công lý Quốc (ICJ) hồi tháng 4 đã cấm Venezuela có hành động làm thay đổi hiện trạng khu vực tranh chấp và nhắc lại cảnh báo này với Caracas hôm 1/12.
Tổng thống Venezuela Nicolas Maduro phát biểu tại thủ đô Caracas ngày 4/12. Ảnh: AFP
Giới chức Guyana cho biết họ cảnh giác trước những ý định của Venezuela với vùng Esequibo, nhưng không cho rằng Caracas sẽ "xâm chiếm và sáp nhập" khu vực.
"Guyana cam kết giải quyết tranh chấp biên giới với Venezuela bằng con đường hòa bình, hy vọng và phẩm giá", theo Tổng thống Guyana Mohamed Irfaan Ali. "Đó là con đường duy nhất có lợi cho chúng tôi. Nhưng đừng hiểu lầm, chúng tôi sẽ không bị bắt nạt hay lấn át".
Bộ trưởng Tư pháp Guyana Anil Nandnall nói nước này sẽ nhờ Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc hỗ trợ nếu Venezuela có hành động sau cuộc trưng cầu dân ý. Guyana có thể kích hoạt Điều 41 và 42 trong Hiến chương Liên Hợp Quốc, cho phép trừng phạt hoặc hành động quân sự để duy trì hoặc khôi phục hòa bình, an ninh quốc tế.
"Về mặt quân sự, Hội đồng Bảo an có thể cho phép các quốc gia thành viên sử dụng lực lượng vũ trang để thực thi" phán quyết từ ICJ, Nandlall bổ sung.
Mỹ kêu gọi Venezuela và Guyana tìm giải pháp hòa bình cho tranh chấp lãnh thổ thông qua ICJ. "Mọi nỗ lực nhằm thay đổi hiện trạng bằng vũ lực đều hoàn toàn không thể chấp nhận được", trợ lý ngoại trưởng Mỹ Brian Nichols nói.
Trong khi đó, Bộ Quốc phòng Brazil ngày 5/12 thông báo điều thêm binh sĩ và thiết giáp đến Boa Vista, thủ phủ bang Roraima giáp với cả Venezuela và Guyana. "Không bên nào có thể lợi dụng lãnh thổ của chúng tôi", một sĩ quan quân đội Brazil nói.
Tổng thống Guyana Mohamed Irfaan Ali phát biểu tại New York City, Mỹ ngày 18/9. Ảnh: AFP
Tranh chấp lãnh thổ ở Esequibo bắt nguồn từ thời thuộc địa. Năm 1811, khi Venezuela tuyên bố độc lập, họ tin rằng khu vực này là một phần lãnh thổ của mình. Bất chấp những tuyên bố đó, Anh, quốc gia chiếm đóng vùng lãnh thổ là Guyana ngày nay, đã đặt khu vực này dưới quyền cai trị của mình.
Tranh chấp tiếp tục nóng lên vào năm 1966, khi Guyana giành độc lập. Thỏa thuận Geneva do Anh, Venezuela và Guiana thuộc Anh ký khi đó kêu gọi các bên tìm giải pháp hòa bình cho tranh chấp thông qua đối thoại, nhưng Guyana muốn giải quyết qua ICJ. Căng thẳng gia tăng kể khi tập đoàn Mỹ ExxonMobil phát hiện dầu ở Essequibo năm 2015.
Guyana đã quản lý Esequibo hơn một thế kỷ. Quốc gia 800.000 dân này sẽ mất đi hơn một nửa lãnh thổ và hơn 200.000 cư dân nếu Esequibo thuộc về Venezuela.
Vị trí vùng Esequibo. Đồ họa: AFP
Như Tâm (Theo AFP, Reuters)