Gần một tuần nay, bé trai 31 tháng tuổi của gia đình chị Hà Anh (Nam Định) bị đau bụng, nôn nhiều, không sốt. Gia đình đưa bé đến bệnh viện tuyến trung ương khám, được chẩn đoán viêm phế quản cấp và tiêu chảy, phải điều trị bằng thuốc kháng sinh.
Còn chị Thanh Hiếu (29 tuổi, Cầu Giấy, Hà Nội) có con trai 3 tuổi, cho biết cứ đến mùa rét, gia đình phải chuẩn bị thức ăn kỹ lưỡng hơn. Bé bẩm sinh có "bụng yếu", ăn thực phẩm hơi lạnh hoặc nhiễm gió lạnh cũng có thể bị đi ngoài suốt một ngày. Gia đình từng cho bé dùng các loại thuốc, thực phẩm chức năng để tăng cường tiêu hóa, miễn dịch, tuy nhiên tình trạng này chưa cải thiện nhiều.
Hai bé đều chưa chủng ngừa vaccine phòng bệnh tiêu hóa như Rotavirus, viêm gan A... Gia đình cho biết có kế hoạch tiêm phòng cho con, trong bối cảnh miền Bắc trở rét, mưa lạnh. Tuy nhiên, các phụ huynh chưa rõ liệu vaccine có giúp cải thiện tình trạng sức khỏe của các bé, tiêm chủng vaccine có thể khỏi bệnh, giảm tái phát hay không.
Theo ThS.BS Ngô Thị Kim Phượng, Quản lý Y khoa, Hệ thống tiêm chủng VNVC, trẻ thường mắc bệnh tiêu hóa do nhiều nguyên nhân. Ví dụ, trong thức ăn có vi khuẩn gây bệnh; virus hoặc mầm bệnh lây từ người lớn sang trẻ nhỏ thông qua đồ chơi, bề mặt tiếp xúc. Trẻ cũng có thể mắc bệnh tiêu hóa do thức ăn không phù hợp với cơ thể, gây dị ứng đường tiêu hóa; hoặc có nguyên nhân khác gây rối loạn nhu động ruột của trẻ.
Tuy nhiên, nguyên nhân thường gặp nhất là do vi khuẩn, virus từ môi trường và thức ăn. Trong đó, Rotavirus, tả, thương hàn, viêm gan A đã có vaccine, giúp giảm rất nhiều nguy cơ mắc bệnh ở trẻ khi kết hợp với nhiều biện pháp phòng bệnh chủ động khác. Cụ thể:
Rotavirus
Đây là một trong những tác nhân chính gây tiêu chảy nặng ở trẻ dưới 2 tuổi. Bệnh thường xảy ra theo mùa và tập trung vào mùa đông. Theo Bệnh viện Trung ương Quân đội 108, bệnh do Rotavirus chiếm 50-65% ca tiêu chảy cấp ở trẻ nhập viện. Trẻ thường có biểu hiện nôn liên tục và tiêu chảy phân nước nhiều lần, có thể vài chục lần trong ngày, gây mất nước nặng.
Tại Việt Nam, Rotavirus được xác định là mầm bệnh truyền nhiễm phổ biến thứ hai sau nhiễm trùng đường hô hấp cấp tính ở trẻ. Cứ 2 trẻ nhập viện vì tiêu chảy thì một trẻ bị tiêu chảy cấp virus này gây ra.
Các nghiên cứu đã chứng minh rằng vaccine hiệu quả đến 98% trong ngăn ngừa tiêu chảy nặng và 74-87% ngăn ngừa bệnh do Rotavirus ở mọi mức độ trong năm đầu tiên sau khi sử dụng. Trong một nghiên cứu khác, chủng ngừa giúp làm giảm 86% tỷ lệ khám vì viêm dạ dày ruột do Rotavirus, giảm 94% đến khám tại khoa cấp cứu.
Tả
Mầm bệnh xâm nhập cơ thể trẻ thông qua nước, thực phẩm nhiễm bẩn. Người bệnh tả có thể lây bệnh cho người khác kể từ khi không có triệu chứng rõ rệt. Khoảng 75% người nhiễm vi khuẩn tả không biểu hiện triệu chứng, tuy nhiên vẫn đào thải vi khuẩn ra môi trường trong vòng 7 - 14 ngày.
Nếu không được điều trị kịp thời, tả có thể dẫn đến các biến chứng như sốc mất nước, trụy tim mạch, suy thận, tử vong. Bệnh từng gây 7 đại dịch lớn trên thế giới và cướp đi sinh mạng của hàng triệu người trước khi có vaccine. Tại Việt Nam, tả vẫn xuất hiện ở khắp các tỉnh thành. Gần nhất là dịch tả năm 2007 - 2008 bùng phát ở 19 tỉnh, thành phố phía Bắc.
Trên thế giới hiện đang lưu hành 3 loại vaccine tả uống an toàn và hiệu quả, trong đó có vaccine của Việt Nam nghiên cứu, phát triển và sản xuất thành công, đưa vào sử dụng từ năm 1996, góp phần ngăn chặn bệnh dịch ở những vùng nguy cơ cao.
Thương hàn
Hiện nay thương hàn vẫn phổ biến ở nhiều nước. Tính đến năm 2019, ước tính thế giới có khoảng 9 triệu người mắc và 110.000 người chết do thương hàn mỗi năm.
Ở Việt Nam, bệnh thương hàn xuất hiện khắp các tỉnh thành và có chiều hướng tăng lên ở khu vực phía Nam. Ở miền Bắc, dịch bệnh thường xảy ra vào mùa hè, miền Nam dịch bệnh xảy ra nhiều hơn vào mùa mưa cuối năm.
Hiện Tổ chức Y tế thế giới (WHO) đang triển khai đưa vaccine thương hàn vào chương trình tiêm chủng mở rộng tại một số quốc gia có nguy cơ cao. Một nghiên cứu công bố năm 2023 cũng cho thấy vaccine liên hợp phòng thương hàn cho khả năng bảo vệ lên hơn 87% khỏi mắc bệnh và các biến chứng nguy hiểm.
Viêm gan A
Viêm gan A lây truyền từ người sang người thông qua tiếp xúc trực tiếp, tiếp xúc với chất thải, đồ dùng bị nhiễm khuẩn từ người bệnh, không "ăn chín, uống sôi". Gan cũng tham gia vào quá trình tiêu hóa thức ăn nên bệnh nhân xuất hiện các dấu hiệu bệnh đường tiêu hóa như buồn nôn, nôn, chán ăn, đau bụng nhẹ ở vùng bên phải xương sườn, tiêu chảy, táo bón...
Người chưa được tiêm phòng đều có thể bị nhiễm mầm bệnh. Đối tượng nguy cơ cao nhất là trẻ em 5-14 tuổi. Khoảng 10% trẻ nhỏ dưới 6 tuổi mắc bệnh có biểu hiện vàng da. Nhờ chủng ngừa, tỷ lệ mắc viêm gan A đã giảm ở nhiều nước, ví dụ Mỹ giảm hơn 95% ca bệnh kể từ năm 1995.
Bác sĩ Phượng khuyến cáo các vaccine nói trên có giới hạn tuổi khác nhau, phụ huynh cần lưu ý để chủng ngừa sớm cho trẻ, tránh bỏ qua cơ hội phòng bệnh duy nhất của con. Ví dụ vaccine uống Rotavirus chủng ngừa cho trẻ từ 6 tuần tuổi đến 6-8 tháng tuổi, qua thời điểm này, trẻ không còn cơ hội dự phòng nữa. Vaccine tả và thương hàn tiêm cho trẻ từ 2 tuổi đến người lớn. Vaccine viêm gan A dành cho người từ 12 tháng tuổi, trong đó Twinrix (Bỉ) kết hợp phòng viêm gan B trong một mũi tiêm.
Sau lịch chủng ngừa cơ bản, vaccine thương hàn cần tiêm nhắc mỗi 3 năm hoặc khi có dịch. Vaccine tả uống lặp lại sau 2 năm hoặc trước mỗi mùa dịch.
Bên cạnh tiêm chủng đủ, đúng lịch, phụ huynh nên áp dụng các cách phòng bệnh tiêu hóa mùa lạnh cho trẻ như ăn chín, uống sôi, hạn chế thực phẩm dầu mỡ, giữ cơ thể đủ nước, ngủ đủ giấc, tránh căng thẳng.
Nhật Linh
*Tên nhân vật được thay đổi.
Hệ thống tiêm chủngVNVC có hơn 150 trung tâm tiêm chủng trên cả nước, sẵn sàng các vaccine chất lượng cao, được thực hành tiêm chủng an toàn cho cả trẻ em và người lớn. Các vaccine ngừa Rotavirus, tả, thương hàn, viêm gan A và viêm gan A,B luôn cung ứng đủ, đáp ứng nhu cầu người dân. Trẻ khi đến chủng ngừa được khám sàng lọc, đánh giá toàn trạng và chỉ định tiêm ngừa. VNVC còn hỗ trợ tổng đài 028 7102 6595 tư vấn chăm sóc sau tiêm và giải đáp các thắc mắc về vaccine cho tất cả người dân.