Cựu tổng thống Mỹ Donald Trump hôm 10/8 trình diện tại văn phòng Tổng chưởng lý New York Letitia James để trả lời các câu hỏi liên quan đến cáo buộc gian lận tại Trump Organization. Tuy nhiên, trong cuộc đối chất kéo dài 4 giờ, ông Trump chỉ trả lời duy nhất một câu hỏi về họ tên của ông.
Nguồn thạo tin tiết lộ ông Trump đã viện dẫn Tu chính án thứ năm của Hiến pháp Mỹ hơn 440 lần để từ chối trả lời các câu hỏi của văn phòng Tổng chưởng lý New York. Tu chính án thứ năm quy định không ai có thể "bị ép buộc làm nhân chứng chống lại chính mình trong bất kỳ vụ án hình sự nào". Quy định này cũng có thể được áp dụng trong thủ tục tố tụng dân sự, theo AP.
Cựu tổng thống Mỹ Donald Trump bên ngoài Tháp Trump ở thành phố New York ngày 10/8. Ảnh: AFP.
Văn phòng Tổng chưởng lý James nghi ngờ công ty Trump Organization của gia đình Trump đã khai khống và tăng quá mức giá trị một số tài sản khi vay tiền ngân hàng, sau đó báo cáo giá trị nhỏ hơn khi kê khai tài sản để nộp thuế thấp hơn.
Áp dụng quyền im lặng được cho là lựa chọn an toàn nhất của ông Trump trong cuộc đối đầu với bà James, nhưng nó lại có thể giúp Tổng chưởng lý New York có thêm nhiều lựa chọn pháp lý trong những tuần tiếp theo. Bà James, một thành viên đảng Dân chủ, sẽ đứng trước hai quyết định quan trọng: khởi kiện Trump, hoặc tìm kiếm một phương án dàn xếp có thể khiến cựu tổng thống phải nộp khoản tiền phạt lớn.
Trong trường hợp bà James khởi kiện, quyết định từ chối cung cấp bất kỳ lời khai nào sẽ là tình tiết bất lợi cho ông Trump trước bồi thẩm đoàn. Trong một số vụ kiện dân sự, tòa cho phép bồi thẩm đoàn xem xét tình tiết bị đơn áp dụng Tu chính án thứ năm của Hiến pháp như một yếu tố trước khi đưa ra quyết định.
Thành viên bồi thẩm đoàn khi đó có quyền suy luận rằng bị đơn đang tìm cách che giấu điều gì đó, chứng tỏ lập luận của nguyên đơn là đúng. Hiện tượng này còn có khái niệm pháp lý là "suy luận tiêu cực hoặc suy luận nghịch". Còn trong vụ án hình sự, bồi thẩm đoàn được yêu cầu tôn trọng quyền im lặng của bị cáo.
Arthur Engoron, thẩm phán Tòa án Tối cao bang New York tại Manhattan, khi yêu cầu ông Trump cùng hai con ra đối chất trước các công tố viên, đã lưu ý rằng nếu các thành viên nhà Trump viện dẫn Tu chính án thứ năm, họ có thể gặp bất lợi nếu bị khởi kiện dân sự và các thành viên bồi thẩm đoàn áp dụng "suy luận tiêu cực".
Trong trường hợp đó, Tổng chưởng lý James khi đứng trước tòa có thể tranh luận rằng những cáo buộc mà bà đặt ra là có cơ sở, vì ông Trump không chịu trả lời các câu hỏi trong phiên đối chất.
Nếu bang New York thắng trong vụ kiện dân sự, thẩm phán có thể phán quyết mức phạt rất nặng đối với Trump Organization hoặc cựu tổng thống. Hoạt động kinh doanh của nhà Trump tại New York cũng có thể chịu thêm các biện pháp hạn chế sau phán quyết.
Tổng chưởng lý New York Letitia James trả lời họp báo ngày 6/8. Ảnh: Reuters.
Tuy nhiên, bà James có thể tận dụng kịch bản này để đàm phán một thỏa thuận dàn xếp với ông Trump, nhằm tránh quy trình pháp lý phức tạp và kéo dài. Thỏa thuận dàn xếp có thể bao gồm một số khoản tiền phạt, cùng yêu cầu thay đổi cách thức kinh doanh của Trump Organization.
Trong kịch bản đó, cựu tổng thống cùng Trump Organization sẽ chịu sức ép pháp lý rất lớn từ Tổng chưởng lý New York. Giới quan sát cho rằng bà James sẽ đưa thêm vào thỏa thuận dàn xếp những cáo buộc nặng ký nhất, trong đó có nghi vấn Trump Organization khai khống giá trị một loạt bất động sản trong bản kê khai tài chính để vay vốn ngân hàng.
Hồ sơ bổ sung từ các công tố viên New York năm nay cho thấy Mazars, hãng kế toán "ruột" của ông Trump và đứng sau những bản kê khai tài chính bị điều tra, đã cắt mọi quan hệ với cựu tổng thống Mỹ. Hãng đồng thời rút lại mọi kê khai tài chính cho ông Trump trong gần 10 năm qua, đồng nghĩa họ không còn đảm bảo những số liệu đó chính xác.
Trước sức ép điều tra và nguy cơ bị cơ quan công tố New York khởi kiện, đội ngũ luật sư của Trump sẽ phải tìm ra những hướng lập luận khả thi để bảo vệ thân chủ.
Họ có thể phản biện rằng quá trình định giá bất động sản vốn mang tính chủ quan và công ty chỉ ước tính giá trị tài sản của ông Trump dựa trên nhận định riêng, chứ không có chủ ý khai khống giá trị tài sản.
Ngoài ra, đội luật sư có thể lập luận những ngân hàng cho Trump Organization vay tiền vốn là tổ chức tài chính am hiểu sâu và đủ năng lực tự định giá lại tài sản. Bản thân những ngân hàng này cũng thu lời rất nhiều từ các hoạt động giao dịch với ông Trump.
Dù quyết định giữ im lặng có thể khiến phần bào chữa trước tòa thêm gian nan nếu bà James khởi kiện, giới phân tích cho rằng ông Trump có rất nhiều lý do để hành động như vậy.
Nếu trong cuộc đối chất, ông Trump chấp nhận trả lời các câu hỏi và vô tình để "hở sườn" một vấn đề nào đó, Tổng chưởng lý New York càng có thêm căn cứ để chống lại ông.
Ông cũng có thể cung cấp thông tin nào đó vô tình hỗ trợ cho cuộc điều tra hình sự với nghi vấn tương tự của Văn phòng Công tố viên liên bang quận Manhattan. Alvin Bragg, công tố viên quận Manhattan, đã tuyên bố theo dõi sát cuộc đối chất của cựu tổng thống.
Trong trường hợp ông Trump đưa ra câu trả lời mâu thuẫn với một số bằng chứng mà đội ngũ công tố viên đã thu thập, James và Bragg sẽ dựa vào chi tiết thiếu nhất quán đó để mở thêm mũi điều tra mới nhắm vào cựu tổng thống, khiến cuộc chiến pháp lý với ông thêm phần cam go, theo William K. Rashbaum, bình luận viên chính trị kỳ cựu của NY Times.
Lý do cuối cùng để ông Trump giữ quyền im lặng trước Tổng chưởng lý James là các thành viên bồi thẩm đoàn không phải lúc nào cũng kích hoạt "suy luận tiêu cực" trong vụ kiện dân sự. Quyết định kích hoạt "suy luận tiêu cực" của họ sẽ vấp phải sự phản đối, kiện tụng của đội ngũ luật sự, khiến vụ kiện bị trì hoãn và kéo dài.
Thanh Danh (Theo NY Times, CNBC)