Ngay sau khi Tổng thống Nga Vladimir Putin tuyên bố mở chiến dịch quân sự đặc biệt tại Ukraine, Tổng thống Volodymyr Zelensky lập tức được đưa xuống hầm ngầm tại thủ đô Kiev, nơi ông tiếp tục vai trò lãnh đạo đất nước và tiến hành các cuộc điện đàm với lãnh đạo nước ngoài hay phỏng vấn với truyền thông.
Mặc dù khẳng định mình là "mục tiêu số một" của lực lượng Nga, Zelensky từ chối rời thủ đô Kiev, xây dựng hình ảnh là một lãnh đạo thời chiến dẫn dắt quốc gia chống lại chiến dịch quân sự của Nga ở Ukraine.
Sự hiện diện thường xuyên và các bài phát biểu đầy động lực của ông Zelensky được xem là yếu tố quan trọng giúp duy trì tinh thần chiến đấu của quân đội và người dân Ukraine.
Trong bối cảnh đó, bảo vệ an toàn cho Tổng thống 44 tuổi được xem là chìa khóa để duy trì tinh thần kháng cự của người dân Ukraine. Tuy nhiên, các đơn vị an ninh của ông Zelensky phải tìm cách cân bằng giữa các biện pháp bảo vệ an toàn của ông với việc đảm bảo Tổng thống tiếp tục xuất hiện trên các phương tiện truyền thông để thúc đẩy tinh thần người dân.
"Bí quyết là tiến hành các biện pháp an ninh phòng ngừa, trong khi cho phép ông ấy tiếp tục vai trò quan trọng hiện tại", một cựu sĩ quan đặc nhiệm Anh nói, đề cập đến cách thức Ukraine đang bảo vệ Tổng thống.
Tổng thống Volodymyr Zelensky tại một chiến hào ở Donetsk, miền đông Ukraine vào tháng 12/2021. Ảnh: AP.
Giới chức Ukraine đã nhấn mạnh những rủi ro mà Tổng thống Zelensky phải đối mặt, khi tiết lộ rằng họ đã tiêu diệt một nhóm sát thủ gửi tới ám sát ông.
"Chiến dịch đặc biệt do các thành viên nhóm đặc nhiệm Kadyrovites của Cộng hòa Chechnya nhằm ám sát Tổng thống Ukraine đã bị chúng tôi phát hiện và vô hiệu hóa", Oleksiy Danilov, thư ký Hội đồng Quốc phòng và An ninh Quốc gia Ukraine, nói hôm 1/3. Hiện chưa rõ nhóm ám sát đã tiếp cận Tổng thống Zelensky gần đến đâu trước khi bị tiêu diệt.
Will Geddes, chuyên gia an ninh từng làm việc với các nguyên thủ quốc gia, cho biết ông Zelensky nhiều khả năng được bảo vệ bởi một lực lượng đặc nhiệm và mật vụ tinh nhuệ nhất của Ukraine.
Hầm ngầm không phải là nơi quá an toàn nếu ở một chỗ quá lâu. "Tôi không cho rằng ông ấy sẽ ở một nơi quá một ngày. Khi bạn ở yên một nơi, cơ hội bị tấn công là rất lớn", Geddes nói.
Lực lượng Nga có thể sử dụng thiết bị nghe lén điện tử và thông tin tình báo để xác định vị trí của ông Zelensky, theo giới quan sát. Một khi phát hiện được vị trí mục tiêu, thay vì triển khai lực lượng ám sát, họ hoàn toàn có thể khai hỏa tên lửa hành trình có độ chính xác cao.
CNN dẫn lời một quan chức cấp cao Mỹ cho biết phía Mỹ vẫn duy trì liên lạc thường xuyên với Tổng thống Zelensky thông qua một điện thoại vệ tinh bảo mật mà họ cung cấp cho chính phủ Ukraine.
Trước đây, các cuộc điện đàm bảo mật giữa quan chức Mỹ và Ukraine được thực hiện thông qua đại sứ quán Mỹ tại Kiev. Khi Mỹ chuẩn bị sơ tán đại sứ quán khỏi Kiev do lo ngại Nga phát động chiến dịch quân sự, Washington đã chuyển chiếc điện thoại vệ tinh cho văn phòng Tổng thống Zelensky. Thiết bị bảo mật này cho phép ông Zelensky liên lạc với phía Mỹ ngay cả khi sử dụng điện thoại di động của mình.
Zelensky cũng xác nhận ông đang di chuyển liên tục ở nhiều địa điểm tại Kiev và được bảo vệ với lực lượng an ninh hùng hậu. Một thành viên lực lượng đặc nhiệm Anh cũng cho rằng di chuyển liên tục là điều mà các cận vệ của Tổng thống Ukraine cần phải thực hiện.
Trong quá trình di chuyển, họ cần tránh xa các khu vực có khả năng bị phục kích hay tập kích, tránh những hành động theo một khuôn mẫu nhất định. "Họ có thể sử dụng các phương tiện giao thông gọn nhẹ, linh hoạt để tránh tạo dấu vết khiến đối phương nghi ngờ", đặc nhiệm này cho hay.
Lệnh giới nghiêm, trạm kiểm soát và sự cảnh giác của người dân Ukraine cũng góp phần gây khó khăn cho các đội truy tìm tung tích ông Zelensky.
Giới chuyên gia cho rằng hành tung không thể đoán trước là chìa khóa cho sự an toàn của Tổng thống Ukraine. Mark Hipp, cựu quan chức về an ninh của Bộ Ngoại giao Mỹ, nói dù tiếp tục đăng các video trực tuyến, lãnh đạo Ukraine nên tránh mọi thông tin cập nhật trực tiếp và trì hoãn thời gian đăng bài trên mạng xã hội để tình báo Nga không thể theo dõi hành tung của ông theo thời gian thực.
Ngoài ra, các chuyên gia cho rằng hoạt động phản gián cũng rất quan trọng. Cựu nhân viên mật vụ Tim Miller nói đội an ninh của Tổng thống Ukraine sẽ phải chủ động dự đoán động thái tiếp theo của Nga. Miller thêm rằng các đội an ninh sẽ phải nhớ rằng họ đang trong một cuộc đấu cân não để bảo vệ Tổng thống mọi nơi, mọi lúc.
Giới chức Mỹ từng thúc giục Ukraine không nên để các quan chức cấp cao ở cùng một nơi trong thời gian dài, đồng thời kêu gọi họ chuyển đến một nơi an toàn hơn bên ngoài Kiev, theo nguồn tin am hiểu về các cuộc trao đổi.
Mỹ và đồng minh cũng muốn Kiev thiết lập một địa điểm để lãnh đạo Ukraine sử dụng nếu thủ đô thất thủ. Một nơi nghỉ dưỡng của Tổng thống Zelensky ở dãy núi Carpathian, phía tây Ukraine có thể được sử dụng. Tuy nhiên, giới chức Ukraine không cho biết liệu cơ sở này có được trang bị hầm trú bom hoặc hệ thống liên lạc tốt hay không.
Bất chấp những tin đồn và những lời đề nghị rời đất nước, Tổng thống Zelensky đến nay vẫn khẳng định ông sẽ ở lại Ukraine.
"Tin đồn tôi đã rời Ukraine xuất hiện mỗi ngày. Tôi vẫn ở đây, ở Kiev, trong văn phòng của mình. Chánh văn phòng Andrey Borisovich cũng đang ở đây. Không ai bỏ trốn cả", ông Zelensky nói tại văn phòng làm việc ở Kiev trong video đăng trên Instagram hôm 5/3.
Thanh Tâm (Theo Telegraph, NY Times)