Cảnh quan ở Douma, Syria ngày 16/4. Ảnh: AFP.
Các thanh sát viên từ Tổ chức Cấm Vũ khí Hóa học (OPCW) đã bắt đầu điều tra cáo buộc về vụ tấn công hóa học ở Douma, Syria ngày 7/4. OPCW, có trụ sở tại The Hague, Hà Lan, là cơ quan thi hành Công ước Vũ khí Hoá chất (CWC), có hiệu lực từ năm 1997 nhằm xoá bỏ vũ khí hoá học trên toàn thế giới.
Phái đoàn tìm hiểu sự thật của OPCW (FFM) được thành lập vào năm 2014 để "kiểm chứng cáo buộc về việc sử dụng hoá chất độc hại, được cho là chlorine, cho mục đích thù địch tại Syria". OPCW từng nhận được giải Nobel hòa bình vì nỗ lực loại bỏ vũ khí hóa học vào năm 2013 khi họ thúc đẩy chiến dịch nhằm tiêu hủy các kho vũ khí hóa học mà Syria đã công bố.
Nhóm chuyên gia của OPCW đã tới Damascus vào ngày 14/4 để điều tra. Phương Tây cho rằng Syria tấn công hóa học ở Douma ngày 7/4 khiến khoảng 70 người thiệt mạng. Nhiều chuyên gia đánh giá vụ tấn công sử dụng chlorine và một chất khác, có thể là chất độc thần kinh sarin. Nga và chính quyền Syria bác bỏ cáo buộc.
Theo yêu cầu của chính phủ Syria, nhiệm vụ của các thanh sát viên là xác định xem liệu có phải vũ khí hóa học đã được sử dụng ở Douma hay không, chứ không phải thủ phạm là ai.
Các chuyên gia "có thể lấy các mẫu hóa học, môi trường và y sinh để phân tích", OPCW thông báo. "Họ cũng có thể phỏng vấn các nạn nhân, nhân chứng, nhân viên y tế và khám nghiệm tử thi".
"Họ sẽ phải kết hợp nhiều dữ kiện, không một bằng chứng đơn lẻ nào là đủ", Ralf Trapp, cựu thành viên FFM, nói.
Các thanh sát viên đã họp với các quan chức Syria nhưng họ được tin là chưa bắt đầu công việc điều tra thực địa ở Douma, nơi phiến quân đã đầu hàng chính phủ và đồng ý rời đi sau 6 năm kiểm soát. Mỹ cho rằng Nga làm giả bằng chứng và tìm cách cản trở công việc điều tra nhưng Moskva bác bỏ.
Khi thực hiện nhiệm vụ, đội thanh sát viên được hộ tống bởi các quan chức chính phủ Syria. "Các nhà điều tra sẽ tìm kiếm bằng chứng để xác định liệu hiện trường có bị can thiệp không", Trapp cho biết và nói thêm rằng họ cũng sẽ phải tìm cách xác minh chứng cứ do bên thứ ba đưa ra.
Trước khi OPCW bắt đầu điều tra, Mỹ, Anh và Pháp nói rằng họ đã có bằng chứng chứng minh Syria gây ra vụ tấn công hóa học nhưng không tiết lộ với lý do bảo mật thông tin tình báo. Phương Tây ngày 14/4 phóng 105 tên lửa vào ba mục tiêu mà họ cho là cơ sở vũ khí hóa học ở Syria, chỉ vài giờ trước khi đội thanh sát viên đến Damascus.
Nga nói rằng các tuyên bố của phương Tây là bịa đặt để biện minh cho cuộc không kích. Những người chỉ trích đòn không kích lập luận rằng lẽ ra phương Tây nên chờ đợi kết quả của OPCW trước khi đưa ra hành động quân sự.
Các thanh sát viên dự kiến gửi báo cáo tình hình ngay sau khi bắt đầu công việc tại thực địa nhưng có thể mất vài tuần họ mới đưa ra báo cáo cuối cùng.
Các mũi tấn công của liên quân Mỹ trong đòn không kích Syria. Đồ họa: Tiến Thành. (Click vào hình để xem chi tiết)
Phương Vũ