Hình mô phỏng đập nước thủy điện Xe Pian-Xe Namnoy khi hoạt động năm 2019. Đồ họa: PNPC.
Hãng thông tấn Lào LNA cho biết sự cố vỡ đập xảy ra đêm 23/7 tại công trình thủy điện Xe Pian-Xe Namnoy do Công ty PNPC đang thi công, khiến 0,5 tỷ mét khối nước, tương đương hơn 2 triệu bể bơi Olympic, đổ xuống hạ lưu. Ít nhất 100 người mất tích và nhiều người ở 6 làng thuộc huyện Sanamxay, tỉnh Attapeu, đông nam Lào, được cho là đã thiệt mạng.
Khu vực bị vỡ được cho là đập phụ giúp giữ nước khi các con đập chính bị quá tải. Công ty năng lượng Xe Pian-Xe Namnoy (PNPC), đơn vị điều hành và xây dựng thủy điện này, hôm 23/7 trước đó phát cảnh báo về nguy cơ vỡ đập, cho rằng sự cố có thể khiển 5 tỷ mét khối nước tràn xuống sông Xe Pian.
Theo Power Technology, thủy điện Xe Pian-Xe Namnoy có tổng trị giá 1,02 tỷ USD, do PNPC xây dựng và quản lý. Đây là dự án liên doanh giữa công ty điện lực Ratchaburi của Thái Lan, Western Power của Hàn Quốc và tập đoàn đầu tư Laos Holding State Enterprise của chính phủ Lào.
Dự án được phát triển trên mảnh đất rộng 238 hecta tại cao nguyên Bolaven, cách thủ đô Vientiane của Lào khoảng 550 km về phía đông nam. Chính phủ Lào cho PNPC thuê đất để xây dựng và vận hành thủy điện với thời hạn 32 năm.
Thủy điện Xe Pian-Xe Namnoy cũng là dự án xây dựng - vận hành - chuyển giao (BOT) đầu tiên được các tập đoàn Hàn Quốc tiến hành tại Lào. Quá trình nghiên cứu tính khả thi được hoàn thành tháng 11/2008. Công trình khởi công từ tháng 2/2013 và dự kiến đưa vào vận hành thương mại đầu năm 2019.
Vị trí ba con đập chính (khoanh đỏ) của thủy điện Xe Pian-Xe Namnoy. Đồ họa: PNPC.
Dự án gồm ba con đập Houay Makchan, Xe Pian và Xe Namnoy, nằm trên các nhánh của sông Mekong. Bên cạnh đó là hồ chứa nước trên sông Xe Namnoy, có độ sâu 73 m và dài 1.600 m, đủ sức tích trữ hơn một tỷ mét khối nước, phần lớn nước lấy từ lưu vực sông Houay Makchan và Xe Pian.
Nhà máy điện được trang bị 4 máy phát với tổng công suất 410 megawatt. Năng lượng được tạo ra nhờ dòng nước chảy xuống từ độ cao 630 m so với tổ máy phát, trước khi chúng được dẫn qua các kênh ngầm và đổ ra sông Xe Kong.
90% sản lượng điện từ thủy điện Xe Pian-Xe Namnoy sẽ được xuất khẩu sang Thái Lan, phần còn lại hòa vào lưới điện địa phương.
Việc xây dựng đập thủy điện ở Lào chủ yếu phục vụ mục đích xuất khẩu năng lượng. Các dự án này thường gây tranh cãi do lo ngại phá hoại môi trường và khiến những cộng đồng dân cư phải di dời đến nơi ở mới. Lào hiện có 10 đập thủy điện đang hoạt động, 10-20 công trình đang xây dựng và hàng chục dự án đang lên kế hoạch.
Vị trí của đập thủy điện Xe Pian - Xe Namnoy. Đồ họa: Google Earth.