"Chúng ta chỉ bàn làm, không bàn lùi. Phải tăng tốc bứt phá, quyết liệt hơn để đề án một triệu ha lúa chất lượng cao về đích sớm", Thủ tướng Phạm Minh Chính nói tại buổi làm việc về giải pháp thúc đẩy triển khai đề án một triệu ha lúa chất lượng cao, tại TP Cần Thơ, chiều 15/10.
Đề án Phát triển bền vững một triệu ha chuyên canh lúa chất lượng cao và phát thải thấp gắn với tăng trưởng xanh vùng Đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL) đến năm 2030, được Thủ tướng phê duyệt cuối năm 2023. 12 tỉnh cùng tham gia trồng lúa phát thải thấp gồm An Giang, Kiên Giang, Đồng Tháp, Long An, Sóc Trăng, Cần Thơ, Bạc Liêu, Trà Vinh, Hậu Giang, Cà Mau, Tiền Giang, Vĩnh Long.
Chương trình đưa ra mục tiêu giảm 30% chi phí đầu vào, góp phần giảm chi phí sản xuất lúa cho các hộ nông dân khoảng 9.500 tỷ đồng; tỷ suất lợi nhuận của người trồng lúa tăng 50%; góp phần giảm 10% lượng khí nhà kính phát thải.
Hiện, mỗi năm các tỉnh miền Tây sản xuất 24-25 triệu tấn lúa, chiếm hơn 50% sản lượng lúa và trên 90% lượng gạo xuất khẩu của cả nước.
Thủ tướng Phạm Minh Chính phát biểu tại hội nghị về đề án một triệu ha lúa chất lượng cao chiều 15/10. Ảnh: VGP
Theo lãnh đạo Chính phủ, đây là đề án rất ý nghĩa với nông dân ĐBSCL, ngành hàng lúa gạo và với nhiệm vụ ứng phó biến đổi khí hậu, hướng tới mục tiêu an toàn trước thiên tai, giảm phát thải khí nhà kính, đưa mức phát thải ròng về "0" vào năm 2050 theo đúng cam kết của Việt Nam.
Với xu thế "ăn ngon, ăn sạch", cạnh tranh lại rất lớn, Thủ tướng cho rằng cần phải "thổi sức sống mới" vào ngành nông nghiệp, ngành lúa gạo tại ĐBSCL - vùng sản xuất nông nghiệp lớn nhất nước. Ông đánh giá cao các địa phương miền Tây cùng Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn trong năm qua đã triển khai các mô hình thí điểm đề án đạt hiệu quả thiết thực và có các giải pháp thúc đẩy phát triển.
Để đề án thành công, Thủ tướng giao Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn cùng bộ, ngành liên quan và các địa phương phải sớm quy hoạch sản xuất lúa chất lượng cao, ổn định; có quy trình sản xuất tốt, hiệu quả; xây dựng thương hiệu gạo chất lượng cao, phân khúc cao ở khu vực và thế giới. Đồng thời, các đơn vị cần đẩy mạnh ứng dụng khoa học công nghệ vào sản xuất, phát triển kết nối doanh nghiệp với địa phương, nông dân... để sản xuất, tiêu thụ quy mô lớn.
Lãnh đạo Chính phủ cũng yêu cầu xóa bỏ cơ chế xin cho rườm rà, nhanh chóng xây dựng chính sách huy động vốn phục vụ phát triển hạ tầng giao thông, thủy lợi. Ngành ngân hàng phải sớm có gói tín dụng ưu đãi cho ngành lúa gạo. Riêng các địa phương, cần tự lực tự cường, chứng minh được các lợi ích thiết thực để huy động nông dân tích cực tham gia đề án.
Thu hoạch lúa tại mô hình thí điểm ở huyện Vĩnh Thạnh, TP Cần Thơ. Ảnh: An Bình
Báo cáo tại buổi làm việc, Thứ trưởng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Trần Thanh Nam, cho biết đến nay đơn vị đã cùng các địa phương và Viện nghiên cứu lúa gạo quốc tế triển khai 7 mô hình thí điểm trên 5 tỉnh thành: Cần Thơ, Đồng Tháp, Kiên Giang, Trà Vinh, Sóc Trăng.
Hiện 4 trong 7 mô hình thí điểm vụ Hè - Thu năm 2024 đã có kết quả đạt rất tích cực, giảm chi phí sản xuất 20-30%. Trong đó, giảm trên 50% lượng giống, giảm hơn 30% lượng phân bón đạm, giảm 2-3 lần phun thuốc bảo vệ thực vật; đồng thời giảm 30-40% lượng nước tưới.
Năng suất lúa các mô hình thí điểm đạt 6,3-6,6 tấn mỗi ha, tăng 10% so với ruộng lúa đối chứng (5,7-6 tấn mỗi ha). Lợi nhuận tăng thêm 4-7,6 triệu đồng và giảm trung bình 5-6 tấn CO2 tương đương trên mỗi ha lúa thí điểm.
Bộ Nông nghiệp đã phối hợp với các địa phương và chuyên gia của Ngân hàng Thế giới, Viện lúa gạo Quốc tế xây dựng hệ thống đo đạc, báo cáo, thẩm định phát thải (MRV) phù hợp với các quy chuẩn quốc tế, để có cơ sở khoa học, áp dụng đo đạc cho toàn diện tích đề án. Cơ quan này đã thống nhất chủ trương với các tỉnh tiếp tục nhân rộng mô hình canh tác bền vững, giảm phát thải trên toàn bộ 12 tỉnh, thành và áp dụng ngay trong vụ Thu - Đông 2024 và Đông - Xuân 2024-2025.
Về việc cải tạo hạ tầng phục vụ đề án, trước mắt, đối với lĩnh vực thủy lợi cần nạo vét hơn 1.920 km kênh trong vùng sản xuất lúa; xây mới, nâng cấp hơn 1.620 km đê bao khép kín kết hợp với lưu thông vận chuyển hàng hóa vật tư nông nghiệp; xây dựng 724 cống hở để tưới, tiêu và đầu tư mới 43 công trình điều tiết nước.
Để sớm huy động được vốn đầu tư cho chương trình, cuối năm 2023, Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn đã đề xuất dự án Hỗ trợ hạ tầng và kỹ thuật cho lúa chất lượng cao và phát thải thấp vùng ĐBSCL vay vốn Ngân hàng Thế giới, trị giá 430 triệu USD. Trong đó 330 triệu USD vốn vay ưu đãi và 100 triệu USD vốn đối ứng, nhằm tập trung nguồn lực đầu tư cho giai đoạn 2026-2027.
Tại buổi làm việc, đại diện lãnh đạo các tỉnh trong vùng cũng cho biết mô hình thí điểm hiệu quả cao, nông dân rất phấn khởi. Các địa phương đã xây dựng kế hoạch, vùng sản xuất, lộ trình thực hiện chương trình này. Tuy nhiên, khó khăn lớn nhất hiện nay là cần sớm phân bổ nguồn vốn đầu hạ tầng giao thông thủy lợi đồng bộ, nguồn nhân lực thực hiện đề án còn hạn chế.
An Bình