Nêu ý kiến vào dự thảo Luật Phòng chống rửa tiền (sửa đổi) tại phiên thảo luận ở tổ chiều 24/10, Thủ tướng Phạm Minh Chính cho hay, khi thảo luận ở Chính phủ có hai loại ý kiến liên quan tới điều chỉnh giao dịch bằng tiền ảo và chống rửa tiền qua loại tiền này. Việt Nam chưa công nhận tiền ảo nên Chính phủ thống nhất chưa quy định loại tiền này vào dự luật khi trình Quốc hội.
Tuy nhiên, theo ông, thực tế tiền ảo vẫn được sử dụng, giao dịch dù không được pháp luật công nhận. "Tôi cũng rất sốt ruột về chỗ này khi mình chưa công nhận, nhưng thực tế người ta vẫn giao dịch", Thủ tướng nói.
Trước thực tế thay đổi, diễn biến nhanh, lãnh đạo Chính phủ cho rằng, "cần nghiên cứu chế tài phù hợp, và nên giao Chính phủ quy định chi tiết.
Thủ tướng phát biểu tại thảo luận ở tổ về dự thảo luật Phòng chống rửa tiền (sửa đổi). Ảnh: Hoàng Phong
Góp ý trước đó, nhiều đại biểu Quốc hội cho rằng, ngoài giao dịch bằng tiền mặt, vàng, ngoại tệ... thì hiện còn rất nhiều loại giao dịch phổ biến khác như tiền ảo.
Ông Trình Lam Sinh, Phó trưởng đoàn chuyên trách Đoàn đại biểu Quốc hội An Giang, nhận xét nhiều người tham gia vào sàn tiền ảo, và đây có thể thành điểm rửa tiền để tài trợ cho các loại tội phạm, như tội phạm khủng bố, vũ khí huỷ diệt hàng loạt...
Cũng nhắc tới tiền ảo, tiền điện tử khi các giao dịch qua loại tiền này đang phổ biến, ông Nguyễn Mạnh Hùng, Uỷ viên thường trực Uỷ ban Kinh tế nói, rửa tiền qua tiền điện tử là nguy cơ hiện hữu.
Đồng tình, ông Đào Hồng Vận (đại biểu tỉnh Hưng Yên) nhận xét, nếu dự luật Phòng chống rửa tiền sửa đổi lần này không quy định về tiền ảo, giao dịch tiền ảo thì "đây sẽ là kẽ hở cho rửa tiền".
Ông ví dụ, tổ chức, cá nhân dùng tiền thật mua tiền ảo, rồi đem tiền ảo ra nước ngoài để chuyển thành tiền thật, tức là dễ dàng chuyển tiền ra nước ngoài mà không bị nhà nước quản lý.
Đề cập tới hình thức giao dịch qua tiền ảo, ông Nguyễn Minh Đức, Phó chủ nhiệm Uỷ ban Quốc phòng an ninh cho rằng, hình thức này cũng giống như thủ đoạn sử dụng trò chơi trực tuyến. Các đối tượng có thể lợi dụng, dùng tiền bẩn để mua tiền ảo, sau đó rút ra tiền mặt.
Trước nguy cơ rửa tiền, các đại biểu đề nghị dự luật Phòng chống rửa tiền (sửa đổi) cần bổ sung quy định về tiền ảo, giao dịch tiền ảo.
Nêy ý kiến tại tổ TP HCM, Phó chủ nhiệm Uỷ ban Quốc phòng an ninh Nguyễn Minh Đức chỉ ra bảy thủ đoạn rửa tiền "bẩn".
Thủ đoạn đầu tiên là các đối tượng lập công ty vỏ bọc mua bán khống hàng hóa. Cơ quan điều tra đã làm rõ rất nhiều công ty vỏ bọc được lập ra để rửa tiền.
Ông Đức dẫn chứng, gần đây là vụ một cá nhân cùng đồng phạm đã câu kết với nhân viên 3 ngân hàng để chuyển trái phép 30.000 tỷ đồng ra nước ngoài, thông qua việc thành lập 8 công ty để xuất khẩu hàng hoá.
Theo Phó chủ nhiệm Uỷ ban Quốc phòng an ninh, dự luật Phòng chống rửa tiền hiện nay chưa đủ hành lang pháp lý để kiểm soát việc lập các công ty vỏ bọc.
Thủ đoạn nữa là rút "tiền bẩn" qua các nền tảng trò chơi trực tuyến, điển hình là vụ việc của Phan Sào Nam, Nguyễn Văn Dương đã được Bộ Công an triệt phá.
Ông Đức phân tích, người chơi có thể dùng tiền mặt để đổi ra thẻ, xèng để tham gia trò chơi, sau khi kết thúc thì đổi thẻ thành tiền mặt. Đối tượng phạm tội rửa tiền cũng dùng tiền "bẩn" chơi trò chơi trực tuyến, rồi đổi thành tiền mặt. Như vậy, tiền "bẩn" biến thành tiền "sạch".
Kế nữa, là thủ đoạn núp bóng, gây quỹ làm từ thiện, đi du lịch. Ông Đức cho biết, trước đây ngân hàng có Quyết định 1437 không cho phép chuyển tiền ra nước ngoài quá 5.000 USD. Nhưng Nghị định 70/2014 không giới hạn số tiền chuyển nữa, với mục tiêu để nền kinh tế phát triển tốt lên.
"Kẽ hở là các đối tượng có thể lợi dụng để chuyển tiền cho người thân ra nước ngoài bằng nền tảng giao dịch điện tử và rất khó kiểm soát", ông nói.
Ông dẫn chứng trường hợp một đối tượng tại quận 7 (TP HCM) đi du lịch sang Bồ Đào Nhà, thông qua luật sư mở tài khoản ngân hàng tại đây để làm từ thiện. Trong 24 giờ, gia đình người này đã chuyển sang 200.000 euro, do không bị giới hạn số tiền chuyển.
"Nếu các đối tượng rửa tiền lợi dụng kẽ hở này để chuyển tiền cho người thân, du lịch, học tập, chữa bệnh ở nước ngoài... thì hành lang pháp lý của Luật Phòng, chống rửa tiền đã đáp ứng được yêu cầu kiểm soát giao dịch này chưa? Đề nghị cơ quan soạn thảo tính toán lại phần này", ông Đức nêu.
Ông Nguyễn Minh Đức, Phó chủ nhiệm Uỷ ban Quốc phòng an ninh phát biểu tại thảo luận ở tổ, ngày 24/10. Ảnh: Hoàng Phong
Ngoài ra, còn có thủ đoạn rửa tiền qua chuyển tiền thừa kế ra nước ngoài cho người hưởng thừa kế. Phó chủ nhiệm Uỷ ban Quốc phòng an ninh nói, thủ đoạn này hiện chưa phổ biến, song các đối tượng sẽ lợi dụng người được thừa kế ở nước ngoài thì có thể chuyển tiền thoải mái, không bị ngăn chặn. Dự thảo luật Phòng chống rửa tiền (sửa đổi) hiện chưa tính toán đến thủ đoạn này để ngăn chặn.
Thủ đoạn nữa được ông Đức nêu là rửa tiền qua nhờ người thân mua, chuyển nhượng, tặng bất động sản; mua cổ phiếu, trái phiếu.
Với thủ đoạn rửa tiền này, ông Nguyễn Mạnh Hùng nhận xét, mua bán nhà, ôtô hay nhiều loại tài sản giá trị lớn hiện nay đều bằng tiền mặt, không qua hệ thống ngân hàng để tránh đánh thuế.
Ông đề nghị, sửa Luật Phòng chống rửa tiền lần này cần nghiên cứu bổ sung quy định bắt buộc giao dịch qua ngân hàng với các hoạt động như mua, bán, cho thuê bất động sản; mua, bán sáp nhập doanh nghiệp...
Dự luật Phòng chống rửa tiền (sửa đổi) sẽ được Quốc hội xem xét, thông qua theo quy trình một kỳ họp. Theo chương trình, Quốc hội sẽ thảo luận tại nghị trường ngày 1/11 và thông qua vào cuối kỳ họp thứ 4.