Những ngày cuối tuần, Trần Phương Mai, 23 tuổi, cựu sinh viên ngành Quan hệ quốc tế, Học viện Ngoại giao (Hà Nội), về thăm gia đình tại Nam Định, tranh thủ ở bên bố mẹ trước khi sang châu Âu vào tháng 9 để học thạc sĩ hai năm.
Mai ứng tuyển 6 chương trình thạc sĩ và đều được trao học bổng toàn phần gồm 100% học phí, tiền sinh hoạt và các chi phí phát sinh khác. Trong đó, Mai được Liên minh châu Âu trao tối đa ba học bổng Erasmus Mundus, luôn được coi là danh giá bậc nhất châu Âu về các lĩnh vực "Euro culture", "Global Studies" và "European Politics and Society". Mỗi chương trình thạc sĩ của Erasmus Mundus chỉ trao tối đa 20 suất học bổng nên tỷ lệ cạnh tranh toàn cầu rất lớn. Các học bổng toàn phần còn lại Mai giành được đến từ Đại học Bắc Kinh, Đại học Thanh Hoa của Trung Quốc và Đại học Groningen của Hà Lan.
"Mỗi năm, một sinh viên chỉ được nộp ba học bổng Erasmus Mundus nên việc giành cả ba là vinh dự lớn mình chưa từng nghĩ đến", Mai nói.
Trần Phương Mai. Ảnh: Nhân vật cung cấp
Từ nhỏ, qua những câu chuyện của ông, vốn là cựu cảnh sát, Mai biết về nhà ngoại giao tài ba Lê Đức Thọ, Hiệp định Paris và rất nhiều câu chuyện lịch sử sống động. Dù cả nhà không ai theo ngoại giao, cô bé Mai lúc đó đã nhen nhóm mong muốn làm việc trong lĩnh vực này.
Tuy nhiên, làm ngoại giao thì cần giỏi tiếng Anh. Hai năm đầu bậc THCS, Mai thừa nhận tiếng Anh từng là môn yếu và sợ nhất vì trước đó chỉ học văn toán. Không bật được hẳn lên, Mai chán nản, mất đi hứng thú học tập.
Những tưởng ước mơ ngoại giao gặp rào cản vì ngoại ngữ, đến khi vào lớp 8, Mai được cô giáo chủ nhiệm mới kiên nhẫn dạy lại cho em toàn bộ kiến thức từ đầu. Được quan tâm, nữ sinh cảm thấy "hóa ra tiếng Anh không đáng ghét như mình nghĩ" và bắt đầu chuyên tâm học hành hơn.
Một năm sau, em tham dự đội tuyển học sinh giỏi môn tiếng Anh dự thi cấp tỉnh, mang về giải nhất duy nhất cho lớp và sau đó trở thành học sinh lớp chuyên Anh của trường THPT chuyên Lê Hồng Phong. Đến bây giờ, Mai vẫn coi cô giáo chủ nhiệm năm lớp 8 là người thay đổi cuộc đời em.
Lên THPT, Mai tiếp tục theo đuổi ước mơ trở thành nhà ngoại giao. Lúc đó, du học vẫn đang chưa quá phổ biến tại Nam Định, chưa được ủng hộ và đầu tư nhiều. Nữ sinh tự mày mò, tìm hiểu về du học, cách chuẩn bị hồ sơ và ôm ấp "giấc mơ Mỹ". Mỗi cuối tuần, em lại tự bắt xe khách lên Hà Nội ôn IELTS và SAT dù sức ép thi đại học trong nước ngày một lớn hơn.
Ngay trước kỳ thi THPT quốc gia năm 2015, Mai nhận học bổng với mức hỗ trợ tài chính 60-70% học phí của Đại học Tufts (Mỹ). Tuy nhiên, bố mẹ và ông ngoại khuyên rằng nếu quyết tâm theo đuổi con đường ngoại giao, em cần hiểu Việt Nam trước, hiểu lịch sử hình thành, cách vận hành bộ máy chính trị, lợi ích, quan điểm và chính sách của Việt Nam ra sao, từ đó mới học về thế giới.
Bên cạnh đó, cơ hội hội nhập với nước ngoài không phải ít, em vẫn có thể vừa học trong nước vừa tìm cơ hội ra nước ngoài học hỏi. Cô gái 18 tuổi năm ấy quyết định ở lại Việt Nam và nộp hồ sơ vào Học viện Ngoại giao.
Phương Mai (thứ hai từ phải sang) tại sự kiện Hitachi Young Leaders Initiative 2019 tại Singapore. Ảnh: Nhân vật cung cấp.
Với đầu vào 7.0 IELTS, Mai tưởng việc học tiếng Anh bậc đại học sẽ nhẹ nhàng nhưng hoàn toàn bị ngợp do tiếng Anh ngoại giao yêu cầu rất cao. "Bọn mình khi đó vẫn xem tiếng Anh chuyên ngành là điều ám ảnh. Do phải học và hiểu về đặc thù của ngành, IELTS 7.0 hay 7.5 vẫn có thể trượt như thường", Mai kể.
Mai cũng bị sốc khi thấy nhiều bạn nắm kiến thức lịch sử rất chắc. Học ngoại giao bắt buộc phải hiểu lịch sử, so với các bạn, Mai cho rằng mình còn thiếu sót nên tự động viên "phải cố thôi". Tuy thành tích học tập không tệ so với những gì em tưởng tượng và mong muốn khi còn ở cấp 3, Mai chưa hài lòng với năm học đầu tiên tại Học viện Ngoại giao.
Do trong năm dành nhiều thời gian học tập, hè là lúc nữ sinh cho mình thỏa sức tham dự các sự kiện giao lưu, trao đổi giữa các quốc gia. Mùa hè năm đầu tiên, Mai tham dự Hội nghị thượng đỉnh Á-Âu (ASEM) được tổ chức tại Mông Cổ, trở thành một trong hai đại diện của Việt Nam và cũng là người trẻ nhất trong lịch sử chương trình được chọn để làm trưởng đoàn đại biểu trong sự kiện mô phỏng hội nghị này (Model ASEM).
Lần đầu tiên "được ra biển lớn", Mai vừa được làm quen với thực tế ngoại giao, vừa biết thêm nhiều tiền bối dày dặn kinh nghiệm. Sau khi kết thúc chuỗi sự kiện, Mai có cơ hội được nói chuyện trực tiếp với giám đốc của chương trình, thẳng thắn hỏi tại sao lại chọn em trong khi kiến thức ngoại giao và kinh nghiệm làm việc chưa nhiều so với anh chị khác. Nữ giám đốc cho biết cô lựa chọn theo tiềm năng chứ không theo độ tuổi và thành tích hiện tại, dặn Mai không bao giờ quá sớm để trở thành người lãnh đạo. Cuộc nói chuyện 10 phút nhưng đã giúp Mai tin tưởng vào bản thân và đặt những mục tiêu xa hơn.
Trở về sau chuyến đi Mông Cổ, Mai tiếp tục dồn hết sức học tập. Em xác định dành toàn bộ thời gian trong năm để học, còn hè là trải nghiệm và khám phá. Do đó, trong bốn năm đại học Phương Mai vừa đảm bảo thành tích học tập top đầu, vừa có thể đặt chân tới 14 quốc gia, có nước đi 4-6 lần để tham dự các hoạt động giao lưu quốc tế.
Phương Mai (thứ hai từ phải sang) tại sự kiện Model ASEM 2016 tổ chức ở Ulaanbaatar, Mông Cổ. Ảnh: Nhân vật cung cấp.
Năm 2019, tốt nghiệp với điểm 3,78/4, Mai trở thành thủ khoa đầu ra ngành Quan hệ quốc tế nhưng chưa vội du học thạc sĩ ngay. Cô gái quê Nam Định dành thời gian một năm đi làm để xem năng lực của mình so với môi trường làm việc trong nước, từ đó hiểu mình và xác định xem muốn học thạc sĩ về chuyên ngành nào. Trong thời gian này, Mai đảm nhận đồng thời hai vị trí là điều phối dự án cho một công ty Thái Lan và cố vấn hợp tác cho một công ty Việt Nam.
Tháng 10-11/2019, Mai ứng tuyển 6 học bổng nhưng Covid-19 bùng phát, không đại học nào hồi âm đúng hạn. Chờ đợi hơn nửa năm, đã có lúc Mai khủng hoảng. Nếu không đi được thì việc du học bị trì hoãn quá lâu, dẫn đến việc đi làm chậm trễ. "Với mình, du học là công cụ cần để đạt mục tiêu lớn hơn", Mai nói.
Được bạn bè và người thân động viên, cô gái sinh năm 1997 lấy lại chút tinh thần và đợi thêm một thời gian nữa trước khi lên kế hoạch khác. Giữa tháng 4, Mai bắt đầu nhận tin vui đầu tiên từ Đại học Bắc Kinh, sau đó liên tiếp 5 đơn vị còn lại đều chấp nhận hỗ trợ học bổng toàn phần. Tổng ba học bổng của Liên minh châu Âu giá trị khoảng 150.000 euro (gần 4 tỷ đồng).
Sau khi cân nhắc, Mai lựa chọn học bổng Erasmus Mundus về "Euro-culture" tại 3-5 quốc gia gồm Đức, Hà Lan và có thể tại Thụy Điển, Italy và Pháp trong hai năm. Học bổng này giúp Mai hiểu sâu về chính trị, xã hội và văn hóa của châu Âu với cách tiếp cận đa chiều.
Chị Hiền Nguyễn, giành học bổng Erasmus Mundus khóa 2018-2020 về Nghiên cứu phát triển toàn cầu, đã hỗ trợ Mai từ khi bắt đầu chuẩn bị hồ sơ đến khi nhận kết quả. Chị Hiền đánh giá Mai nỗ lực, kiên trì và chăm chỉ, thành tích cá nhân và kinh nghiệm em đạt được rất ấn tượng. "Chứng kiến Mai đạt 6 học bổng toàn phần, tôi vô cùng tự hào", chị Hiền nói.
So với bản thân cách đây bốn năm, Mai cho rằng mình đã tự tin hơn nhiều, biết cách làm việc khoa học và kiên định theo đuổi mục tiêu. Cô gái 23 tuổi xác định sẽ trở về Việt Nam sau khi du học để theo đuổi công việc ngoại giao tại các bộ, ngành hoặc bộ phận đối ngoại tại doanh nghiệp. "Mình đang học thêm tiếng Đức và Trung, dành nhiều thời gian bên gia đình trước khi lên đường khám phá một chân trời mới đã mong ước bao lâu nay", Mai nói.
Thanh Hằng