"Sự thật là các chính sách của chúng ta đã làm hồi sinh nền kinh tế kiệt quệ của Trung Quốc, để rồi Bắc Kinh quay lại lấy oán trả ân", Ngoại trưởng Mỹ Mike Pompeo hôm 23/7 nói tại Thư viện Nixon tại Yorba Linda, nơi sinh của cố tổng thống Mỹ Richard Nixon tại bang California.
"Chúng ta, các quốc gia yêu tự do trên thế giới, phải khiến Trung Quốc thay đổi... bằng những cách sáng tạo và mạnh mẽ hơn, vì những hành động của Bắc Kinh đe dọa người dân và sự thịnh vượng của chúng ta", Pompeo nói. "Nếu chúng ta không thay đổi, Trung Quốc sẽ thay đổi chúng ta".
Ngoại trưởng Mỹ kêu gọi "các quốc gia tự do" cùng hợp lực để chiến thắng mối đe dọa mà ông gọi là "chế độ chuyên chế mới" của Trung Quốc. "Ngày nay, Trung Quốc ngày càng độc đoán ở trong nước và thù địch với sự tự do ở mọi nơi", ông nói. Và để đối phó với Trung Quốc, các nước sẽ phải chọn bên "giữa tự do và chuyên chế".
Ngoại trưởng Mỹ Mike Pompeo phát biểu tại Thư viện Nixon, Yorba Linda, bang California, ngày 23/7. Ảnh: Reuters.
Pompeo thừa nhận rằng nỗi lo của Nixon khi mở cửa thế giới với Trung Quốc vào những năm 1970 là một "lời tiên tri". "Tổng thống Nixon từng nói rằng ông sợ sẽ tạo ra một 'Frankenstein' khi mở cửa thế giới cho Trung Quốc. Giờ thì chúng ta thấy đó", ông Pompeo nói, đề cập tới quái vật Frankenstein, một nhân vật hư cấu trong tiểu thuyết cùng tên của Mary Shelley.
Nixon, tổng thống Mỹ nhiệm kỳ 1969-1974, đã mở đường cho việc thiết lập quan hệ ngoại giao giữa Mỹ và Trung Quốc thông qua một loạt cuộc tiếp xúc, trong đó có chuyến thăm lịch sử tới Bắc Kinh năm 1972.
Bài phát biểu đánh dấu một cấp độ mới trong cách tiếp cận cứng rắn đối với Trung Quốc của chính quyền của Tổng thống Trump. Phát biểu của ông Pompeo cùng với các bài phát biểu về chính sách khác của các quan chức hàng đầu chính quyền Trump như Cố vấn An ninh Quốc gia Robert O'Brien, Giám đốc Cục Điều tra Liên bang Chris Wray và Bộ trưởng Tư pháp Bill Barr, mỗi người tập trung vào một khía cạnh khi chỉ ra các mối đe dọa từ Trung Quốc, gồm tư tưởng, tình báo và thương mại.
Ngoại trưởng Mỹ hôm 13/7 cũng ra tuyên bố, bác bỏ gần như toàn bộ yêu sách chủ quyền của Trung Quốc về Biển Đông, đánh dấu leo thang căng thẳng song phương. Ông nhấn mạnh rằng "thế giới sẽ không cho phép Bắc Kinh coi Biển Đông là đế chế trên biển của mình. Mỹ sát cánh cùng các đồng minh và đối tác Đông Nam Á trong bảo vệ chủ quyền của họ với các tài nguyên ngoài khơi, phù hợp với quyền và nghĩa vụ theo luật quốc tế".
Trong bài phát biểu mới nhất, sau khi Washington yêu cầu Bắc Kinh đóng cửa Tổng lãnh sự quán Trung Quốc ở Houston, Pompeo đã nhắc lại những cáo buộc trước đó của Mỹ về Trung Quốc, bao gồm chính sách thương mại bất bình đẳng, vi phạm nhân quyền và các nỗ lực xâm nhập xã hội Mỹ.
Ông nói rằng quân đội Trung Quốc đã "trở nên mạnh hơn và đe dọa hơn" và Mỹ cùng các đồng minh cần "hoài nghi và kiểm chứng" Trung Quốc thay vì "tin nhưng có kiểm chứng", khẩu hiệu được cố tổng thống Ronald Reagan đưa thời Chiến tranh Lạnh vào thập niên 1980.
Nhà ngoại giao hàng đầu của Mỹ còn nói rằng một đồng minh của Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO) đã không dám đứng lên bảo vệ tự do của Hong Kong và lo sợ bị mất thị trường Trung Quốc, nhưng không nêu đích danh nước nào.
Quan hệ Washington - Bắc Kinh đang ở mức thấp nhất trong nhiều năm. Mỹ nhiều lần cáo buộc Trung Quốc giấu dịch khiến Covid-19 lây lan, ảnh hưởng tới công tác chống dịch của nước khác, điều mà Bắc Kinh kiên quyết phủ nhận. Chỉ trong vài tuần, chính quyền Tổng thống Mỹ Trump cũng áp đặt trừng phạt với Trung Quốc vì những chính sách liên quan đến Hong Kong và Tân Cương, đồng thời gây sức ép để các đồng minh dừng hợp tác với Huawei.
Mai Lâm (Theo Reuters, AFP)