Xét học bạ là phương thức xét tuyển đại học phổ biến trong một vài mùa tuyển sinh trở lại đây. Phương thức này tạo điều kiện cho thí sinh giảm bớt áp lực thi cử. Tuy nhiên, trong mùa tuyển sinh 2024, một số trường đại học đã công bố bỏ phương thức xét học bạ như: Đại học Kinh tế quốc dân, Đại học Y Hà Nội, Đại học Luật TP HCM, Đại học Nha Trang...
Chính vì một số trường đại học top đầu thay đổi phương án tuyển sinh, đưa thông tin muộn, nên nhiều học sinh rơi vào cảnh khốn đốn. Nhiều em có sức học chỉ ở mức trung bình và khá, học ở trường công lập bình thường sẽ phải bỏ cuộc, không thể đăng ký xét tuyển vào các trường đó. Một số ít học sinh có nền tảng tiếng Anh, học lực giỏi lại chuyển sang phương án ôn thi SAT để tăng thêm cơ hội trúng tuyển.
Trong các phương án đầu tư cho con để thi đại học, nhiều người không tính tới SAT vì tưởng chỉ học sinh chuẩn bị du học Mỹ mới cần điểm SAT. Nhưng khi khả năng đỗ vào trường đại học top đầu khối ngành kinh tế không cao, các em đành quay sang ôn thi SAT. Hai năm nay học sinh lao vào lấy chứng chỉ IELTS rất nhiều. Thí sinh 7.5-8.0 IELTS không còn hiếm. Nên với phương thức xét chứng chỉ ngoại ngữ quốc tế và điểm THPT, cánh cửa vào đại học đã hẹp hơn do nhiều thí sinh cạnh tranh.
Trong khi đó, kiếm điểm SAT là một "cuộc chiến" mới để giành "vé" vào đại học. Hiện tại, vẫn chưa nhiều thí sinh lựa chọn hướng đi này nên cơ hội nhiều hơn. Con gái lớn của tôi đang học lớp 12, đã có chứng chỉ IELTS 7.5 nhưng vẫn chưa thể chắc chắn sẽ thi đỗ vào trường đại học con mơ ước nên con phải tiếp tục đăng ký ôn thi SAT để có thêm cơ hội trúng tuyển đại học.
SAT (viết tắt của Scholastic Aptitude Test) là một trong những kỳ thi chuẩn hóa phổ biến, được các trường đại học Mỹ và một số các quốc gia khác sử dụng kết quả để xét tuyển sinh viên. SAT là một bài thi chuẩn hóa được tổ chức bởi College Board với hai mục tiêu chính: kiểm tra những gì học sinh đã học ở cấp ba, và kiểm tra độ sẵn sàng của học sinh cho Đại học.
Từ năm 2024, tất cả các quốc gia trên thế giới đều sử dụng chung bài thi SAT trên máy tính. Thời gian thi SAT ngắn hơn, thay vì thi ba giờ như hình thức cũ, kỳ thi SAT sẽ chỉ kéo dài trong hơn hai giờ. SAT bao gồm hai phần: đọc - viết và Toán. Mỗi phần sẽ được chia ra làm hai module và độ khó của module sau sẽ phụ thuộc vào kết quả bài làm ở module trước của thí sinh.
Vì điểm SAT cao là yếu tố rõ ràng, thuyết phục, dễ chứng minh nhất trong phần hồ sơ năng lực học thuật, các em có SAT cao sẽ không "bị lẫn trong đám đông" khi học sinh Việt Nam đa số đều có điểm GPA 8-9/10. Học SAT, các em học sinh cũng được học, được chuẩn bị về từ vựng, kiến thức, tư duy để sau này khi đi du học cũng dễ thích nghi với môi trường học thuật ở nước ngoài.
Tuy nhiên, việc các trường sử dụng phương thức xét tuyển bằng các chứng chỉ quốc tế như SAT cũng gây sẽ gây ra nhiều hệ lụy cho ngành Giáo dục nước nhà. Vì các lý do như: đánh giá năng lực thí sinh chỉ dựa trên số liệu này thì chưa chuẩn xác; ôn thi chứng chỉ SAT rất tốn kém, học sinh khó có thể tự học ở nhà như IELTS; SAT gồm cả Toán, tiếng Anh, phải đạt từ khoảng 1.400-1.500 điểm mới đỗ được các trường top đầu. Nhiều bạn học cả năm, số tiền bố mẹ phải bỏ ra có khi đến cả trăm triệu nhưng vẫn không thi được mức điểm đó.
Khi các trường top đầu bỏ xét học bạ, nhiều học sinh phải vội vã quay sang ôn thi SAT. Vì thời gian còn quá ít, nếu quay sang ôn thi đánh giá năng lực HSA, kiến thức gồm cả ba năm THPT, phải thi bảy môn, nên rất khó. Tâm lý chung không muốn dùng kết quả thi tốt nghiệp THPT vì rủi ro, nên để an toàn, phụ huynh buộc phải cho con ôn SAT.
Tỷ lệ thí sinh sử dụng chứng chỉ SAT để xét tuyển vào đại học ngày càng tăng, vô tình tạo ra sự bất công giữa các thí sinh trong cuộc đua vào đại học. Việc các trường ngày càng chuộng xét tuyển SAT cũng là một trong những nguyên nhân khiến các thí sinh đổ xô đi học lấy chứng chỉ, thậm chí nó còn được thần thánh hóa ví như "tấm vé vàng" vào đại học. Việc chạy đua vào đại học bằng SAT ngày càng khốc liệt khi các trường quá lạm dụng chứng chỉ quốc tế tuyển sinh.
Tôi cho rằng kết quả SAT không thể đánh giá toàn diện được khả năng của thí sinh trong kỳ thi. Hiện nay, phong trào học chứng chỉ quốc tế đang đi sâu vào rất nhiều gia đình ở thành phố, nhất là học sinh các trường chuyên vì cho rằng SAT sẽ trở thành "tấm vé thông hành". Vì thế, không ít em học sinh đã đầu tư tiền bạc, thời gian cho loại chứng chỉ này mà bỏ qua việc trau dồi, phát triển các nền tảng khác.
Trong khi đó, nền tảng của kiến thức chính là khoa học tự nhiên và khoa học xã hội. Việc chạy theo SAT mà bỏ qua các lĩnh vực khoa học kỹ thuật khác có thể gây hại cho ngành Giáo dục nước nhà. Ngoài ra, việc các trường đẩy mạnh tuyển sinh bằng SAT còn tạo ra sự bất bình đẳng, phân hóa giàu nghèo. Con nhà nghèo, học sinh ở miền núi, học sinh các trường công lập bình thường gần như không có khả năng ôn thi SAT.
Thực tế ở các thành phố lớn hoặc những gia đình có điều kiện kinh tế tốt, việc đầu tư cho con luyện thi chứng chỉ quốc tế từ sớm thường dễ dàng hơn. Điều này sẽ không công bằng đối với thí sinh ở các vùng miền khó khăn, dù năng lực tư duy không hề thua kém, nhưng vì không có điều kiện tiếp cận với loại chứng chỉ này nên thiệt thòi khi tham gia xét tuyển. Đẩy mạnh các phương thức tuyển sinh bằng chứng chỉ SAT sẽ tạo ra những lợi thế cho các bạn được đầu tư từ sớm.
Do vậy, tôi kiến nghị các trường đại học cần phân bố chỉ tiêu cho các phương thức xét tuyển một cách hợp lý để tránh gây bất công cho học sinh và tuyển chọn ra những học sinh có tố chất thực sự.