Một phương pháp trị liệu của Nhật Bản, được biết đến với tên gọi "tắm rừng" - Shinrin - yoku đang ngày càng được khoa học phương Tây công nhận như một liều thuốc hiệu quả cho các vấn đề sức khỏe của thời hiện đại, từ căng thẳng đến suy giảm miễn dịch.
Shinrin - yoku là một thực hành có chủ đích, chậm rãi và mang tính thiền định. Nó là việc ngắt kết nối với guồng quay hối hả của cuộc sống và các thiết bị kỹ thuật số để "tắm" trong bầu không khí của rừng, sử dụng cả 5 giác quan. Mục tiêu không phải là quãng đường đi được, mà là chất lượng của sự kết nối - quan sát ánh nắng xuyên qua kẽ lá, lắng nghe tiếng chim hót, hít thở mùi hương của đất ẩm và chạm vào lớp vỏ cây xù xì.
"Nó là việc ngắt kết nối với công nghệ để tái kết nối với chính chúng ta, thông qua lăng kính của tự nhiên", tiến sĩ Qing Li, một trong những chuyên gia hàng đầu thế giới về liệu pháp rừng từ Trường Y khoa Nippon ở Tokyo, giải thích. Theo vị chuyên gia, chúng ta là một phần của thế giới tự nhiên, nhưng lối sống hiện đại đã kéo chúng ta ra khỏi nó. Tắm rừng đơn giản là đưa con người trở về nhà.
Người dân thực hành tắm rừng bằng cách ôm cây hạt dẻ 800 năm tuổi trên ngọn núi Shichimen, Hayakawa, Nhật Bản. Ảnh: Close to Mount Fuji
Một phân tích tổng hợp trên tạp chí Environmental Health and Preventive Medicine, xem xét 28 nghiên cứu trong vòng 5 năm, đã cung cấp bằng chứng về tác động sinh lý của việc tiếp xúc với môi trường rừng. Về hệ tim mạch, các nhà nghiên cứu tìm thấy bằng chứng rằng việc ở trong rừng giúp hạ huyết áp đáng kể. Đối với hệ thần kinh, nó làm giảm nồng độ của các hormone gây căng thẳng như adrenaline và cortisol trong máu. Đây là những tác nhân chính gây ra các vấn đề sức khỏe mãn tính như bệnh tim, tiểu đường và suy giảm hệ miễn dịch.
Một nghiên cứu gần đây trên tạp chí Forests của MDPI cho biết các cơ chế sinh học đằng sau những lợi ích này đang dần được làm sáng tỏ. Các nhà khoa học giải thích việc tiếp xúc với thiên nhiên giúp điều hòa hệ thần kinh tự chủ, tăng cường hoạt động của hệ thần kinh đối giao cảm (chịu trách nhiệm cho trạng thái nghỉ ngơi và tiêu hóa) và giảm stress oxy hóa, hai yếu tố then chốt trong việc bảo vệ sức khỏe tim mạch.
Nói cách khác, rừng xanh đang hoạt động như một bộ điều chỉnh tự nhiên, đưa cơ thể từ trạng thái "chiến đấu hay bỏ chạy" thường trực do áp lực cuộc sống gây ra, trở về trạng thái cân bằng và phục hồi. Ngoài những lợi ích về thể chất, tác động của tắm rừng đối với sức khỏe tinh thần cũng vô cùng sâu sắc, đặc biệt trong bối cảnh xã hội hiện đại đang phải đối mặt với một "đại dịch" kiệt sức.
Đối với những người ở tuyến đầu của các ngành nghề áp lực cao như y tế, liệu pháp này không còn là một lựa chọn xa xỉ mà đã trở thành một công cụ sinh tồn. Một thử nghiệm đối chứng ngẫu nhiên được công bố trên cổng thông tin y khoa PubMed đã theo dõi các bác sĩ và nhân viên y tế. Kết quả cho thấy chỉ sau một buổi tắm rừng có hướng dẫn kéo dài ba giờ, những người tham gia đã giảm đáng kể các dấu hiệu kiệt sức nghề nghiệp, mệt mỏi về cảm xúc, đồng thời cải thiện tâm trạng và giảm lo âu.
Tác động của liệu pháp thiên nhiên không chỉ dừng lại ở việc chữa lành cho người lớn. Khi được thực hành sớm, nó còn có khả năng định hình tương lai. Một nghiên cứu trên tạp chí Ecopsychology tập trung vào các học sinh trung học đã cho thấy những kết quả hứa hẹn. Chỉ sau ba buổi tắm rừng trong vòng ba tuần, ý thức kết nối với thiên nhiên, lòng biết ơn và sự quan tâm của các em đối với môi trường đều tăng lên rõ rệt.
"Điều này cho thấy thiên nhiên không chỉ là một công cụ phục hồi, mà còn là một người thầy", tiến sĩ Patricia H. Hasbach, một nhà trị liệu tâm lý và là tác giả về liệu pháp sinh thái, cho biết, thêm rằng nó giúp nuôi dưỡng lòng trắc ẩn, sự kết nối và ý thức trách nhiệm đối với hành tinh ở thế hệ tương lai.
Sự công nhận ngày càng tăng về sức mạnh của liệu pháp thiên nhiên đang thúc đẩy một cuộc đối thoại mới về chính sách y tế công cộng. Các bác sĩ ở Scotland có thể "kê đơn" cho bệnh nhân đi dạo trong thiên nhiên. Tại Hàn Quốc và Nhật Bản, các "trung tâm chữa bệnh bằng rừng" được chính phủ chứng nhận đã trở thành một phần của hệ thống chăm sóc sức khỏe quốc gia.
Bên cạnh rừng nguyên sinh, mảng xanh đô thị cũng đóng vai trò là một "hạ tầng y tế công cộng" thiết yếu. Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) nhận định việc tiếp cận không gian xanh và tỷ lệ mắc bệnh thấp hơn, từ bệnh tim, béo phì đến các vấn đề về hô hấp.
Một nghiên cứu năm 2023 đăng trên tạp chí The Lancet Planetary Health chỉ ra việc sống gần không gian xanh có thể làm giảm nguy cơ cần dùng thuốc điều trị các chứng rối loạn tâm thần. Do đó, nhiều chuyên gia cho hay việc đầu tư vào không gian xanh là một chiến lược kinh tế và sinh thái thông minh. Công viên đô thị giúp làm mát các khu dân cư, lọc không khí ô nhiễm và lưu trữ carbon, đóng vai trò quan trọng trong cuộc chiến chống biến đổi khí hậu.
Hương Giang (Theo Forbes, Lancet)