Bệnh lý não - màng não do nhiễm trùng là tình trạng viêm nhiễm mô não, màng não hay cả 2 do siêu vi trùng hay vi trùng gây ra. Đây là loại bệnh lý rất nặng có thể gây tử vong hay di chứng nếu không phát hiện và điều trị kịp thời. Bệnh chiếm tỷ lệ 1-5 trên tổng số 100.000 người. Không phải tất cả mọi người tiếp xúc với tác nhân gây bệnh đều mắc bệnh này.
Bác sĩ Trương Hữu Khanh, Trưởng khoa Nhiễm Bệnh viện Nhi đồng 1 (TP HCM) cho biết, trong bệnh lý não màng não cần phân biệt rõ hai nhóm lớn là viêm não và viêm màng não. Viêm não là tác nhân gây bệnh tấn công trực tiếp vào nhu mô não và nguyên nhân thường thấy là siêu vi đường ruột hay siêu vi gây viêm não Nhật Bản. Trong khi đó viêm màng não là do tác nhân gây bệnh tấn công vào màng bao quanh não và khi nặng mới có ảnh hưởng đến não.
Trẻ nhập viện điều trị viêm não Nhật Bản. Ảnh: Lê Phương.
Tùy theo nguyên nhân gây bệnh mà bệnh lý não - màng não do nhiễm trùng có tên gọi riêng như:
- Viêm não Nhật Bản là viêm não do siêu vi trùng viêm não Nhật Bản gây nên. Đây là bệnh lây qua đường muỗi chích và thường gặp ở vùng nông thôn.
- Viêm não do siêu vi trùng đường ruột (enterovirus) tấn công vào não gây viêm não và nguy hiểm nhất là enterovirus 71.
- Viêm màng não hay nhiễm trùng huyết do não mô cầu có tác nhân là vi trùng não mô cầu. Đây là bệnh tử vong nhanh nếu gặp thể tối cấp.
- Viêm màng não do HIB là do vi trùng HIB gây ra, đây là vi trùng rất thường gặp ở trẻ nhỏ đặc biệt là trẻ dưới 3 tuổi.
- Ngoài ra còn có một số tác nhân khác ít gặp.
Theo bác sĩ Khanh, triệu chứng của bệnh viêm màng não hay viêm não ở giai đoạn nặng thường giống nhau với các triệu chứng liên quan đến thần kinh như lừ đừ, kích thích vật vã, run chi, co giật và hôn mê. Trước khi có triệu chứng nặng có thể có các biểu hiện như sốt, nôn ói, bỏ ăn, đau đầu, ho hay tiêu chảy. Ở trẻ nhỏ dưới 12 tháng khi viêm màng não có thể có biểu hiện thóp phồng.
Bên cạnh các triệu chứng liên quan đến thần kinh, tuỳ theo nguyên nhân mà có các triệu chứng khác kèm theo như viêm não do enterovirus 71 thường kèm theo các bóng nước lòng bàn tay, bàn chân, mông, gối và có những vết loét trong miệng.
Khi bệnh do vi trùng não mô cầu thì có thể xuất hiện các chấm hay mảng xuất huyết hoại tử ở da và khi các mảng xuất huyết này lan nhanh thì chính là gợi ý bệnh rất nặng.
Để phát hiện sớm bệnh lý não màng não tốt nhất là nên theo dõi sát khi thấy trẻ sốt, nôn ói, đau đầu. Nếu phát hiện thấy bóng nước vùng lòng bàn tay bàn chân, hay các chấm hay mảng xuất huyết hoại tử thì nên khám thầy thuốc chuyên khoa. Khi thấy có dấu hiệu thần kinh như lừ đừ, kích thích vật vã, run chi, co giật và hôn mê thì mang trẻ ngay đến bệnh viện. Điều quan trọng cần biết là các triệu chứng trên sẽ xuất hiện ngày càng nặng.
Bác sĩ Khanh khuyến cáo, để phòng ngừa bệnh lý não - màng não cần nhiều biện pháp tùy theo mỗi loại bệnh như viêm não Nhật Bản là nên diệt muỗi, ngủ màn. Với viêm não do siêu vi trùng đường ruột là bảo đảm vệ sinh khi ăn uống, đặc biệt là rửa tay trước khi ăn. Ngoài ra việc chích văcxin cũng rất quan trọng nhưng một văcxin chỉ phòng được một bệnh não - màng não mà thôi.
Hiện nay ở Việt Nam có thuốc chủng ngừa viêm não Nhật Bản, ngừa viêm màng não do HIB là 2 văcxin có nhiều hiệu quả phòng ngừa. Riêng bệnh viêm màng não do não mô cầu thì chỉ có văcxin phòng tuýp A và C và hiệu quả cũng không nhiều nên để phòng ngừa bệnh này điều quan trọng nhất là vệ sinh môi trường và phát hiện trường hợp bệnh đầu tiên để phòng ngừa cho người xung quanh bằng cách cho uống thuốc.
Lê Phương