Các chuyên gia y tế không phủ nhận vaccine của Pfizer và BioNTech hiệu quả phòng ngừa đến 90% là bước đột phá của cuộc đua vaccine Covid-19. Song, họ cảnh báo vaccine không thể đẩy lùi đại dịch ngay tức khắc, đặc biệt là khi chúng cần được bảo quản siêu lạnh, ở nhiệt độ -70 độ C.
Giống các sản phẩm từ thịt và sữa, cấu trúc hóa học của vaccine được duy trì trong nhiệt độ nhất định. Thông thường hãng dược sẽ nghiên cứu và tìm ra ngưỡng nhiệt lý tưởng để bảo quản các liều tiêm sau khi hoàn thành toàn bộ thử nghiệm. Tuy nhiên, với tình hình đại dịch căng thẳng hiện nay, cộng với yêu cầu nghiên cứu phát triển nhanh vaccine, quá trình này gặp nhiều khó khăn.
Việc vận chuyển vaccine trong môi trường bảo quản siêu lạnh, đến các quốc gia châu Á, châu Phi hay Mỹ Latinh trở thành thách thức. Với khí hậu nhiệt đới và lượng tủ đông lạnh ít, khu vực này không kỳ vọng nhiều vào vaccine Pfizer. Tại bệnh viện và trung tâm y tế, số lượng kho chứa chuyên dụng vô cùng hạn chế. Tủ siêu lạnh khá hiếm hoi, bởi chúng không cần thiết đối với vaccine và thuốc men thông thường. Các liều tiêm thủy đậu là một trong số ít loại cần được bảo quản ở điều kiện dưới 0 độ C. Yêu cầu giữ nguyên "dây chuyền đông lạnh" trong quá trình giao hàng đến các vùng nông thôn cũng gặp nhiều khó khăn.
Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) ước tính cần phải tiêm chủng cho khoảng 70% người dân toàn cầu mới mong chấm dứt đại dịch, riêng châu Á có hơn 4,6 tỷ người, tức là ba phần năm dân số thế giới. Một số quốc gia châu Á ưu tiên việc kiểm soát Covid-19 hơn là dự trữ vaccine. Nhiều nước tìm kiếm giải pháp thay thế cho công nghệ RNA mà Pfize sử dụng.
Nhân viên FedEx xử lý đá khô trong kiện hàng vaccine. Ảnh: NY Times
"Giữ dây chuyền bảo quản lạnh -70 độ C là yêu cầu lớn. Chúng tôi không có cơ sở hạ tầng để đáp ứng, giờ chỉ biết chờ đợi. Pfizer sử dụng công nghệ mới. Chúng tôi không có nhiều kinh nghiệm, vì vậy rủi ro có thể cao", Bộ trưởng Y tế Philippines Francisco Duque phát biểu.
Indonesia, với dân số 273 triệu, đang xem xét mua nhiều loại vaccine, song trong đó không có sản phẩm của Pfizer, theo Airlangga Hartarto, trưởng nhóm ứng phó Covid-19 của quốc gia.
Pfizer cho biết họ đã đề ra kế hoạch hỗ trợ việc vận chuyển, bảo quản vaccine và theo dõi nhiệt độ liên tục. "Chúng tôi đã phát triển và cải tiến bao bì, thùng chứa để phù hợp với điều kiện của từng địa điểm tiêm chủng", hãng nói.
Để bảo quản vaccine của mình, Pfizer tạo ra loại hộp lạnh kích thước bằng một chiếc vali, có thể chứa từ 1.000 đến 5.000 liều trong 10 ngày, sau đó phải bổ sung thêm đá khô. Sau khi rã đông, lọ dịch tiêm sẽ được bảo quản trong tủ lạnh lâu nhất là hai ngày. Hãng cũng tìm cách cho ra đời vaccine dạng bột, có thể cất giữ trong điều kiện nhiệt độ cao hơn.
Hộp trữ đông và vận chuyển vaccine của Pfizer. Ảnh: Pfizer
McKesson, một công ty phân phối thuốc lớn, đã giành được hợp đồng cung cấp vaccine của cả Pfizer và Moderna. Song phần lớn khâu vận chuyển thuộc về những đơn vị ngoài ngành y tế và thực phẩm, như UPS hay FedEx. Họ có hệ thống tủ đông thường dùng để đưa thực phẩm, vật tư y tế; họ có kinh nghiệm phân phối vaccine cho các bệnh khác như cúm mùa.
UPS tạo ra những "trang trại cấp đông" ở Louisville, Mỹ, có thể lưu trữ hàng triệu liều vaccine ở nhiệt độ cực lạnh. Việc xây dựng hẳn một nhà kho đông lạnh tương đối tốn kém. Vì vậy, để duy trì tình trạng âm độ của trại, công ty kê hàng loạt dãy tủ đông công nghiệp, mỗi tủ đủ chứa khoảng 48.000 lọ vaccine. Đến nay, UPS có 70 tủ đông. Sức chứa của toàn kho lên đến vài trăm chiếc. Hệ thống tương tự cũng đang hoạt động tại Hàn Lan.
Wes Wheeler, người đứng đầu bộ phận chăm sóc sức khỏe của UPS, cho biết: "Tôi chưa từng thấy điều gì có quy mô toàn cầu như vậy trước đây".
Tại FedEx, việc chuẩn bị phân phối vaccine do Richard Smith, con trai nhà sáng lập Fred Smith, điều hành. Công ty từng có kinh nghiệm làm việc với vaccine H1N1 năm 2009. Ông Smith cho biết vào thời điểm đó, chính phủ Mỹ yêu cầu FedEx chuẩn bị hỗ trợ vận chuyển. Công ty phải tăng gấp đôi số lượng tủ đông lạnh toàn cầu.
"May mắn thay, H1N1 không đạt đến mức đại dịch mà chúng tôi ước tính. Nhưng điều này vẫn cho phép chúng tôi củng cố cơ sở hạ tầng cấp đông của mình", ông nói.
Hiện, hãng đã bổ sung tủ đông để có thể duy trì bảo quản vaccine ở mức -80 độ C
Trang trại cấp đông trữ vaccine của UPS tại Louisville, Mỹ. Ảnh: NY Times
Những quốc gia thu nhập cao hơn như Hàn Quốc và Nhật Bản cũng không đặt quá nhiều kỳ vọng. Fumie Sakamoto, Giám đốc khoa Nhiễm trùng Bệnh viện Quốc tế St. Luke tại Tokyo, cho biết: "Việc bảo quản vaccine sẽ là một thách thức lớn đối với chúng tôi. Tôi không chắc chính phủ đã chuẩn bị thế nào để duy trì dây chuyền lạnh. Các bệnh viện tại Nhật Bản không có đủ tủ siêu đông. Nhưng chắc là đã đến lúc ta cần bắt đầu nghĩ về hậu cần vaccine".
Nhật Bản là một trong ba nước ở châu Á Thái Bình Dương ký thỏa thuận mua vaccine Pfizer/BioNTech. Hãng sẽ phân phối 120 triệu liều tiêm cho quốc gia này. Australia đã đặt trước 10 triệu liều và Trung Quốc cũng mua vào 10 triệu liều, dành cho cả Hong Kong và Macau.
PHC Corp, công ty cung cấp tủ đông y tế tại Nhật Bản, cho biết nhu cầu mặt hàng đã tăng 150% trong năm nay. Họ phải tăng thêm sản lượng để đáp ứng kịp thời.
Kwon Jun-wook, quan chức Cơ quan Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Hàn Quốc (KDCA), cho biết họ muốn xem việc tiêm chủng ở các nước tiến triển ra sao trước tiên, đồng thời đánh giá kỹ lưỡng chuỗi cung ứng của nước mình. Hồi tháng 9, chiến dịch chủng ngừa cúm tại Hàn Quốc gặp vấn đề khi các liều tiêm không được bảo quản đúng cách, tiếp xúc với nhiệt độ phòng. Một nghiên cứu năm 2018 cho thấy chỉ 1/4 trong số 2.200 phòng khám tư nhân ở nước này có tủ đông chuẩn y tế. 40% khác sử dụng tủ lạnh thông thường.
Vaccine của Pfizer và BioNTech ngày 9/11 được công bố đạt hiệu quả phòng ngừa Covid-19 đến 90%, được xem là bước đột phá trong quá trình nghiên cứu phát triển vaccine của thế giới. Hãng đang tiến tới xin cơ quan chức năng phê duyệt sản phẩm trước khi cung cấp ra thị trường. Tuy nhiên còn nhiều câu hỏi đặt ra chưa được giải đáp, như hiệu quả miễn dịch đến đâu, trong thời gian bao lâu và trên những nhóm đối tượng cụ thể thế nào... Ngoài vaccine của Pfizer, hiện thế giới có 10 "ứng viên" vaccine khác trong giai đoạn thử nghiệm giai đoạn ba; hơn 100 loại khác ở các giai đoạn nghiên cứu khác nhau.
Thục Linh (Theo Reuters, NY Times)