Cuối năm ngoái, CZ được nhận xét là "người thông minh nhất thị trường tiền số" nhờ những phản ứng kịp thời của ông trước vụ sụp đổ của sàn giao dịch tiền số từng xếp thứ ba thế giới FTX. Khi sàn này gặp hàng loạt vấn đề, ông bán số token FTT trị giá hai tỷ USD đã đầu tư, hủy bỏ các thỏa thuận với sàn vì "vấn đề nằm ngoài tầm kiểm soát và khả năng trợ giúp của chúng tôi". Khi đó, những tác động của CZ đến FTX đã không được mang ra mổ xẻ chi tiết.
Giờ đây, khi lĩnh vực tiền số bị siết chặt hơn, những gì liên quan đến CZ bắt đầu nằm trong tầm ngắm của cơ quan quản lý. Cuối tháng 3, Binance vướng vào vụ kiện với Ủy ban Giao dịch hàng hóa tương lai (CFTC) với lý do đã lách luật Mỹ. Sàn này cũng bị Bộ Tư pháp Mỹ, Sở thuế vụ Mỹ (IRS), Ủy ban Chứng khoán và Giao dịch Mỹ (SEC) cũng như một số cơ quan quản lý trên toàn cầu điều tra.
Theo giới chuyên gia, "ánh đèn sân khấu" mà CZ đã cố tránh thời gian qua đang bắt đầu chiếu tới ông sau sự cố FTX. "Rõ ràng CZ đã ẩn nấp trong bóng tối", Thượng nghị sĩ Chris Van Hollen nói. "Thật khó để biết Binance đang làm gì, hoạt động thế nào".
Hollen cho rằng khi một ngân hàng được quản lý như Silicon Valley Bank vẫn có thể sụp đổ, các sàn tiền số như Binance còn gây lo ngại hơn. "Trong trường hợp của Binance, chúng ta không biết gì cả. Đó là một chiếc hộp bí ẩn. Nếu mọi thứ đi xuống, rất nhiều người sẽ mất rất nhiều tiền", ông nói.
CEO Binance Changpeng Zhao. Ảnh: Rollingstone
CZ là ai?
CZ hiện là người giàu nhất giới tiền số với giá trị tài sản ước tính 27,4 tỷ USD, đứng thứ 50 trong danh sách tỷ phú của Bloomberg.
"Tôi chỉ là một người bình thường, làm những việc cần phải hoàn thành. Đó là tất cả", CZ viết trong một bài đăng trên blog năm 2018.
Changpeng Zhao sinh tháng 2/1977 tại Giang Tô, sau đó chuyển đến Hợp Phì (Trung Quốc), trước khi sang Vancouver (Canada) năm 12 tuổi. Tại đây, ông làm một số công việc bán thời gian, như hai năm ở McDonald's với thu nhập 3 USD mỗi giờ.
Sau đó, CZ theo học ngành khoa học máy tính tại Đại học McGill ở Montreal và làm cho Bloomberg với vai trò phát triển phần mềm thuộc bộ phận giao dịch. Ông chuyển đến Thượng Hải sau khi thôi việc ở Bloomberg và sáng lập công ty phần mềm tài chính Fusion Systems. Biết về Bitcoin lúc chơi poker với bạn năm 2013, ông lập tức bán nhà, đầu tư một triệu USD vào tiền số này, rời Fusion để thâm nhập vào ngành công nghiệp tiền điện tử.
Trước khi sáng lập Binance năm 2017, CZ trải qua bốn công ty khởi nghiệp về tiền số khác. Dựa trên những kinh nghiệm thực tế, ông đã xây dựng Binance - nền tảng vừa dễ sử dụng với người mới, vừa trực quan với chuyên gia. Cách làm này giúp sàn lập tức thành công, thu hút 120.000 người trong 45 ngày đầu hoạt động. Hiện con số đã nâng lên 120 triệu người dùng.
Thành lập ở Trung Quốc, nhưng khi nước này có động thái siết chặt tiền số, CZ cùng nhà đồng sáng lập Yi He lập tức chuyển công ty sang các khu vực pháp lý như Nhật Bản và Malta. Khi quy định của Malta trở nên khắt khe, Binance lại tiếp tục "dời nhà", nhưng theo cách âm thầm hơn.
Hành tung bí ẩn của CZ và Binance
CZ vẫn thường xuyên viết bài trên blog, đăng Twitter và tương tác với các nhà đầu tư, người hâm mộ. Theo giới chuyên gia, CZ am hiểu về tiền số và văn hóa tiền số. Điều này mang lại cho ông sự uy tín trong ngành, kể cả khi ông từ chối tiết lộ về cấu trúc doanh nghiệp của Binance.
Tuy nhiên, sau khi rời Malta, trụ sở chính của Binance ở đâu vẫn là dấu hỏi, dù công ty đặt văn phòng tại Paris, Dubai, Abu Dhabi và nhiều nơi khác. Tại Mỹ, Binance né tránh cơ quan quản lý bằng một văn phòng riêng có tên Binance.US.
"Crypto có quy tắc khác nhau ở những nơi khác nhau", CZ nói với Fortune hồi đầu năm. "Chúng tôi không muốn bẻ cong quy tắc hoặc thậm chí tránh chúng, chỉ muốn tìm nơi thuận lợi".
Nơi ở của CZ cũng không được nhắc đến. Hồi tháng 4, ông nói thường lui tới hai nơi là Paris và Dubai. Dù vậy, CEO Binance gần như không xuất hiện nơi đông người, nhất là sau sự cố FTX.
"Kỹ năng tuyệt vời của CZ là không cam kết với bất cứ nơi nào", Rohan Grey, giáo sư luật tại Đại học Willamette, nhận xét. "Nhưng đó là thứ bạn cần làm khi đang ở trong một trò chơi có liên quan đến sự chênh lệch giá cả".
Trong tầm ngắm
Cả CZ lẫn Binance đều có hành tung bí ẩn. Tuy nhiên, cả hai đều đang vào tầm ngắm của chính phủ Mỹ. Hồi tháng 3, Hollen cùng hai Thượng nghị sĩ Elizabeth Warren và Roger Marshall ký thư bày tỏ lo ngại về "vai trò của Binance trong việc trốn tránh các cơ quan quản lý, chuyển tài sản cho tội phạm, che giấu thông tin tài chính cơ bản". Binance phủ nhận các cáo buộc, nhưng giới phân tích cho rằng đó là dấu hiệu rõ ràng cho thấy các nhà lập pháp Mỹ đã để mắt đến sàn tiền số này trong thời kỳ hậu SBF.
Khoảng cách mờ ám giữa Binance và Binance.US cũng là một phần khiến các nhà quản lý Mỹ lo lắng. Theo tài liệu và tin nhắn từ 2018 đến 2020 được WSJ thu thập, cả hai dù bên ngoài hoạt động tách biệt nhưng có mối liên hệ mật thiết.
Ủy viên CFTC Christy Goldsmith Romero cho biết các mô hình lách luật tương tự vẫn tồn tại ở Mỹ trong nhiều lĩnh vực khác. Tuy nhiên, môi trường giao dịch tiền số mới mẻ và được ví như "miền tây hoang dã", người dùng có thể không được bảo vệ tài sản.
CZ cho rằng mọi thứ như đang chống lại Binance. Đầu năm nay, ông viết trên Twitter về bốn vấn đề quan tâm trong năm 2023, trong đó vấn đề thứ tư là "Bỏ qua FUD (tạo sự sợ hãi, thiếu chắc chắn và nghi ngờ), tin tức giả mạo, các cuộc tấn công". Ông nhấn mạnh nếu bản thân nhắc đến số "bốn" trong các tweet sau này tức là nói đến bài đăng đó. Dù mới trải qua nửa năm, ông đã đề cập hơn ba lần con số này.
Theo nhà phân tích Rohan Gray, dù CZ và Binance né tránh, mô hình của họ cũng không khác nhiều so với FTX. "CZ dường như đang mua cho mình thêm chút thời gian trên mặt trận tiền số, nhưng tôi không nghĩ mô hình kinh doanh của họ tốt hơn FTX", Gray nói.
Đến nay, thị phần Binance vẫn rất lớn, chiếm hai phần ba tổng số giao dịch tiền số toàn cầu. Dù vậy, CZ gần đây bắt đầu có những hành động bảo vệ mình khi đã thuê luật sư của công ty luật Latham & Watkins làm đại diện pháp lý cá nhân, cũng như tuyển dụng hàng trăm nhân viên cho bộ phận pháp lý của Binance.
Bảo Lâm (theo Rollingstone)