Sinh năm 1949, Pablo Escobar từ nhỏ đã nhúng tay vào nhiều hoạt động phạm pháp như bán thuốc lá lậu và vé số giả. Đầu những năm 1970, hắn thường xuyên ăn trộm ôtô, thỉnh thoảng bắt cóc tống tiền, rồi chuyển sang buôn lậu cocaine. Escobar cấu kết với những nhóm tội phạm khác để lập ra băng đảng Medellin Cartel.
Pablo Escobar. Ảnh: Wikimediacommon.
Dưới sự cầm đầu của Escobar, Medellin Cartel mua nguyên liệu từ Bolivia và Peru, điều chế thành cocaine tại Columbia. Ban đầu, chúng giấu cocaine trong lốp máy bay khởi hành đến Mỹ, mỗi chuyến có thể mang lại lợi nhuận lên tới 500.000 USD.
Tháng 5/1976, Escobar cùng một số đàn em bị bắt quả tang với 17 kg cocaine khi vừa trở về từ Ecuador. Trong quá trình nhà chức trách lập án, tên trùm cố hối lộ thẩm phán nhưng không thành công. Sau nhiều tháng gặp rắc rối pháp lý, Escobar ra lệnh hạ sát hai cảnh sát tham gia vụ bắt giữ. Hoạt động điều tra chấm dứt tại đây nhưng cũng đánh dấu điểm khởi đầu của chiến thuật Escobar thường sử dụng để đối phó với nhà chức trách.
Ít lâu sau, Escobar "vươn" sang hoạt động tại Mỹ, tổ chức thêm nhiều đường buôn lậu và phân phối tại vùng South Florida, bang California và các nơi khác. Cứ thế, quy mô hoạt động buôn ma túy của Medellin Cartel ngày càng lớn. Escobar có thời điểm kiểm soát hơn 80% thị trường cocaine tại Mỹ.
Giữa những năm 1980, trong thời kỳ quyền lực nhất, Medellin Cartel vận chuyển vào Mỹ lượng cocaine ước tính lên tới 11 tấn mỗi chuyến bằng máy bay thương mại. Theo anh trai của Escobar, Medellin Cartel thậm chí còn mua hai tàu ngầm cỡ nhỏ để vận chuyển số ma túy khổng lồ. Ngoài Mỹ, Escobar còn "đặt chân" tới những thị trường khác như Mexico, Puerto Rico, và thậm chí là châu Á.
Cũng trong thời kỳ hoạt động mạnh nhất, Medellin Cartel có thời điểm được cho là đạt doanh thu hơn 70 triệu USD mỗi ngày. Người của Medellin Cartel phải dành hơn 1.000 USD mỗi tuần mua dây chun buộc tiền để cất trong nhà kho. Trong quá trình cất giữ, 10% số tiền bị mất mỗi năm do chuột gặm. Cùng thời gian này, trị giá tài sản của Escobar ước tính lên tới 30 tỷ USD.
Escobar hối lộ nhiều quan chức, thẩm phán, chính trị gia. Gặp người liêm khiết, hắn không ngại sử dụng vũ lực uy hiếp hoặc hạ sát. Chiến thuật này được gọi là "bạc hay chì" với ý nghĩa hăm dọa "ăn tiền hay lãnh đạn".
Tên trùm ma túy chú trọng xây dựng hình ảnh người anh hùng Robin Hood trong mắt người dân nghèo bằng cách hào phóng rót tiền vào dự án nhà ở cho người thu nhập thấp, dù một số ngôi nhà ông ta xây dựng không bao giờ được hoàn thành.
Việc này được cho là cách mua chuộc người dân vì sau đó, họ thường giúp hắn trốn tránh sự truy lùng của nhà chức trách. Nếu có kẻ chống đối, Escobar tìm tới những thiếu niên trong các hộ dân nghèo từng nhận hỗ trợ và cho tiền để thực hiện ám sát.
Lợi dụng hình ảnh thương nhân thành đạt và hào phóng, Escobar ôm tham vọng chính trị. Năm 1982, ông ta được bầu làm ứng viên dự trù trong Nghị viện Colombia. Tuy nhiên, sự nghiệp chính trường của Escobar mau chóng kết thúc khi Rodrigo Lara Bonilla, Bộ trưởng Tư pháp đương thời, vạch trần tiền án tiền sự của trùm ma túy. Hai năm sau, vị bộ trưởng mất mạng trong vụ ám sát do Escobar sắp đặt.
Khi El Espectador, tờ báo lớn thứ hai tại Colombia, đăng nhiều bài báo vạch trần hoạt động ma túy như Medellin, Escobar cũng thẳng tay trả thù. Ngày 17/12/1986, một lãnh đạo tòa soạn bị ám sát ngay trước nơi làm việc. Ba năm sau, ngày 2/9/1989, văn phòng tòa soạn tiếp tục bị đánh bom. Cùng ngày, căn nhà của vị lãnh đạo trên bị phóng hỏa.
Một số chính trị gia chống lại Escobar và đã bị trả thù mạnh mẽ. Tháng 3/1989, hai chính trị gia bị tấn công tại sân bay El Dorado khiến một người chết, một bị thương. Tới tháng 8 năm đó, Luis Carlos Galan, ứng viên tổng thống của Đảng Dân chủ, bị bắn chết ngay khi đang phát biểu do đề xuất nhiều cải cách như sẽ dẫn độ tội phạm sang Mỹ. César Gaviria, người kế nhiệm Galan và có lập trường cứng rắn chống buôn ma túy, đã chết hụt trong cuộc đánh bom máy bay khiến 107 dân thường thiệt mạng. Tất cả điều này đều được cho là có bàn tay của Escobar đứng đằng sau.
Trước sức ép của chính quyền mới, người đứng đầu Medellin Cartel buộc phải thương thuyết với quan chức Colombia. Theo thỏa thuận năm 1991, Escobar sẽ chịu án tù 5 năm tại La Catedral, nhà tù sang trọng ông ta tự xây cho mình, và đổi lại sẽ không bị dẫn độ sang Mỹ. Tuy nhiên, câu chuyện của Escobar không kết thúc ở đây.
Nhà tùLa Catedral có phòng gym, sân thể thao, hộp đêm, hồ bơi... Ảnh: Airship Daily.
Sợ kẻ thù đánh bom, Escobar dùng sức ảnh hưởng yêu cầu xây thêm hầm trú bom và buộc giới chức hàng không đóng không phận phía trên nhà tù. Dù bị giam giữ, Escobar vẫn có thể ăn chơi trác táng và điều hành Medellin Cartel từ trong tù. Sự kiện khiến giọt nước tràn ly là khi Escobar tra tấn và giết hại hai đàn em ngay tại La Catedral vì nghi ngờ ăn trộm tiền. Thi thể của những người này chưa bao giờ được tìm thấy.
Khi tin tức lan truyền ra ngoài, chính quyền Colombia muốn chuyển Escobar tới nhà tù thông thường nhưng kế hoạch bị lộ. Ngày 22/7/1992, Escobar vượt ngục và bắt đầu chỉ đạo đàn em đáp trả.
Vụ đào tẩu của Escobar làm khởi động một trong những cuộc săn lùng lớn nhất mà chính quyền Colombia từng thực hiện, với sự trợ giúp của lực lượng đặc nhiệm Mỹ, CIA, FBI,... Trong 17 tháng sau đó, nỗ lực tìm kiếm tên trùm đều không thành công cho tới ngày sinh nhật thứ 44 của Escobar, khi ông ta nói chuyện với gia đình qua điện thoại di động quá lâu.
Escobar không ngờ được rằng trước đó cảnh sát đã bí mật lắp đặt các cột ăng-ten để có thể quét toàn bộ cuộc nói chuyện qua điện thoại di động trong thành phố Medellin. Cơ quan Chống Ma túy (Mỹ) cũng đã cung cấp cho cảnh sát Colombia thiết bị giám sát điện tử có khả năng nhận diện giọng nói của tên trùm và định vị địa điểm trong hai phút.
Từ đây, nhà chức trách biết được Escobar đang ẩn náu tại khu dân cư dành cho giới trung lưu trong thành phố. Ngay hôm sau, 2/12/1993, lực lượng chấp pháp Colombia ập vào khách sạn.
Bị bao vây dưới đất, Escobar cùng một vệ sĩ trèo lên mái nhà và bắt đầu nổ súng để mở đường trốn. Đáp trả, lính bắn tỉa khai hỏa hạ gục tên vệ sĩ và bắn 7 phát vào người Escobar. Tên trùm chết trên mái nhà, từ đây kéo theo sự tan rã của Medellin Cartel.
Tới nay, những dấu vết còn sót lại của thời kỳ Escobar đang dần bị xóa bỏ. Tỉ lệ án mạng tại thành phố Medellin đã giảm từ 381 người trên 100.000 dân vào năm 1991 xuống chỉ còn 27 người trên 100.000 dân vào năm 2014, thấp hơn một số thành phố Mỹ như Baltimore, bang Maryland.
Biệt thự nơi tên trùm từng sống với gia đình hiện là địa điểm tham quan khách du lịch nhưng sẽ sớm được cải tạo thành công viên công cộng để tưởng niệm hàng nghìn người Colombia thiệt mạng vì mâu thuẫn giữa các băng đảng ma túy.
Nhà tù La Cateral cũng bị bỏ hoang. Năm 2007, thành phố trao lại nơi đây cho một số tu sĩ thuộc dòng Thánh Benedict để xây dựng nhà thờ, thư viện, nhà ăn và khu nhà ở cho người nghèo và người già cả.
Quốc Đạt (Theo Orlando Sentinel, The New York Times)