Các thiết bị điện tử khác như radar phản pháo và hệ thống điều khiển máy bay không người lái (UAV) khi hoạt động đều có nguy cơ dẫn đến các trận pháo kích hoặc tập kích tên lửa tương tự. Đây là kết quả của tác chiến điện tử, hoạt động được ví như "sát thủ vô hình" trong chiến dịch quân sự đặc biệt của Nga ở Ukraine.
Tác chiến điện tử chuyên nhằm vào hệ thống thông tin liên lạc, định vị và dẫn đường của đối phương, nhằm xác định vị trí, làm mù, đánh lừa đối phương hoặc hỗ trợ tung đòn tập kích trực tiếp. Loại hình tác chiến thầm lặng này được áp dụng để chống lại pháo binh, tiêm kích, tên lửa hành trình, máy bay không người lái (UAV) của đối phương cũng như bảo vệ lực lượng.
Giới chuyên gia nhận định Nga chiếm lợi thế rõ ràng so với Ukraine trong tác chiến điện tử, dù năng lực này gần như không được thể hiện nhiều trong giai đoạn đầu của chiến sự, khi lực lượng Nga áp sát thủ đô Kiev.
Tuy nhiên, tại chiến trường Donbass, miền đông Ukraine, tác chiến điện tử trở thành yếu tố quan trọng hơn rất nhiều.
Tổ hợp tác chiến điện tử Krasukha-4S, Moskva và Murmansk của Nga tham gia chiến dịch quân sự đặc biệt tại Ukraine trong video công bố ngày 15/4. Video: BQP Nga.
"Lực lượng Nga đang gây nhiễu mọi thứ mà hệ thống của họ có thể tiếp cận", một thành viên đội trinh sát Aerorozvidka thuộc quân đội Ukraine nhận định. "Chúng tôi không thể nói rằng họ đang thống trị, song họ cản trở chúng tôi rất nhiều".
Một quan chức tình báo Ukraine nhận định tác chiến điện tử của Nga là "mối đe dọa khá nghiêm trọng" khi làm gián đoạn các nỗ lực trinh sát và liên lạc giữa chỉ huy với binh sĩ. "Nga gây nhiễu các thiết bị thu tín hiệu GPS trên UAV mà Ukraine sử dụng để xác định và chỉ thị mục tiêu cho pháo binh", quan chức này cho biết.
Ukraine được cho là đã đạt một số thành công trong đối phó năng lực tác chiến điện tử của Nga. Họ tuyên bố đã thu được hoặc phá hủy một số khí tài tác chiến điện tử của Nga, trong đó có tổ hợp Krasukha-4 và Borisoglebsk-2.
Krasukha-4 có thể gây nhiễu tín hiệu vệ tinh, cũng như radar giám sát và vũ khí dẫn đường từ khoảng cách hơn 160 km. Borisoglebsk-2, được đánh giá là khí tài tiên tiến hơn, có thể gây nhiễu các hệ thống dẫn đường của UAV và tín hiệu vô tuyến kích nổ mìn có điều khiển.
Lực lượng Nga cũng nhắm mục tiêu vào các đơn vị tác chiến điện tử của Ukraine. Bộ Quốc phòng Nga ngày 26/5 thông báo quân đội nước này đã phá hủy một trung tâm tình báo điện tử của Ukraine ở Dniprovske, tỉnh Mykolaiv.
Tác chiến điện tử bao gồm ba yếu tố cơ bản là trinh sát, tấn công và bảo vệ. Trong hoạt động trinh sát, lực lượng tác chiến điện tử thu thập thông tin tình báo qua định vị tín hiệu điện tử của đối phương.
Khi tấn công, họ phát "nhiễu trắng" để vô hiệu hóa hoặc suy giảm năng lực hệ thống của đối phương, trong đó có liên lạc vô tuyến, điện thoại di động, radar phòng không hoặc radar pháo binh.
Trong hoạt động bảo vệ, lực lượng tác chiến điện tử có thể phát thông tin giả đánh lừa đối phương, khiến họ nhầm lẫn và có thể bắn trượt mục tiêu.
Tổ hợp tác chiến điện tử Palantin của Nga tham gia chiến dịch quân sự đặc biệt tại Ukraine trong video công bố ngày 4/6. Video: Zvezda.
"Tác chiến trên chiến trường hiện đại mà không có dữ liệu là điều hết sức khó khăn", đại tá Laurie Buckhout, từng chỉ huy binh chủng tác chiến điện tử của lục quân Mỹ, nhận định. "Gây nhiễu có thể nhanh chóng làm 'mù và điếc' một máy bay quân sự, điều rất nguy hiểm, đặc biệt khi phi công mất tín hiệu GPS và radar trong lúc đang bay với vận tốc hơn 900 km/h".
Các chỉ huy quân sự thường ít khi đề cập tới tác chiến điện tử, đặc biệt trong khi xảy ra giao tranh, do sợ làm lộ bí mật và gây nguy hại cho hoạt động tác chiến. James Stidham, chuyên gia bảo mật từng tư vấn cho Bộ An ninh Nội địa Mỹ, nhận xét tác chiến điện tử là lĩnh vực "được bảo mật cực kỳ nghiêm ngặt do phụ thuộc vào nhiều công nghệ tiên tiến, cũng như lợi ích thu được có thể bị sao chép và xóa sổ rất nhanh".
Quân đội Mỹ từng chứng kiến hoạt động của lực lượng tác chiến điện tử Nga ở Syria. Đại tướng Raymond Thomas, cựu chỉ huy Bộ Tư lệnh Chiến dịch Đặc biệt Mỹ, mô tả hệ thống liên lạc của các phi công Mỹ "thường xuyên bị đánh sập tại Syria trong môi trường tác chiến điện tử dữ dội nhất", hệ thống kiểm soát và cảnh báo trên không (AWACS) cũng bị những tổ hợp tiên tiến của Nga "bịt mắt".
Chưa rõ Nga triển khai bao nhiêu khí tài và đơn vị tác chiến điện tử tại Ukraine. Giới chuyên gia phương Tây nhận định mỗi nhóm tác chiến cấp tiểu đoàn (BTG) của Nga, gồm khoảng 1.000 quân nhân, được trang bị một đơn vị tác chiến điện tử. Lầu Năm Góc cho biết 110 BTG của Nga đang tham chiến ở Ukraine.
Giới chuyên gia nhận định chiến dịch quân sự đặc biệt của Nga tại Ukraine đang trở thành chiến trường quyết liệt giữa lực lượng tác chiến điện tử của cả hai bên, khi vô hiệu hóa UAV trở thành yếu tố chính để họ giành lợi thế. Lực lượng pháo binh của Nga lẫn Ukraine đều dựa vào UAV trinh sát, khí tài thường xuyên được coi là yếu tố quyết định trong các trận đánh.
Tỷ phú Elon Musk từng được Lầu Năm Góc ca ngợi vì đã cập nhật phần mềm nhanh chóng, giúp thiết bị Starlink mà tập đoàn của ông cung cấp cho Ukraine chống lại đòn tác chiến điện tử của Nga. Tuy nhiên, Musk đã cảnh báo các binh sĩ Ukraine tắt thiết bị này bất cứ lúc nào có thể, trước mối đe dọa từ "sát thủ vô hình" Nga.
"Tôi tin chắc rằng người Nga ngày càng thuần thục trong lĩnh vực tác chiến này", trung tá không quân Mỹ Tyson Wetzel, thành viên Hội đồng Đại Tây Dương, nhận định.
Nguyễn Tiến (Theo AP)