Trong hai thông báo ngày 25/3, Nhà Trắng cho biết cả Nga và Ukraine đều "đồng ý đảm bảo an toàn hàng hải, chấm dứt sử dụng vũ lực và ngăn chặn việc sử dụng tàu dân sự vào mục đích quân sự trên Biển Đen".
"Mỹ sẽ tiếp tục tạo điều kiện cho các cuộc đàm phán giữa hai bên để đạt được giải pháp hòa bình, phù hợp với các thỏa thuận tại Riyadh", Nhà Trắng cho biết trong các tuyên bố sau khi Mỹ kết thúc hai cuộc đàm phán tại Arab Saudi với phái đoàn Nga và Ukraine.
Nhà Trắng cũng thông báo Mỹ sẽ giúp "khôi phục quyền tiếp cận thị trường thế giới" cho nông sản và phân bón Nga. Đây được nhận định là động thái tạo động lực cụ thể nhất cho Nga từ khi phương Tây áp loạt lệnh trừng phạt do chiến sự bùng phát tháng 2/2022.
Tàu hàng chờ đi qua eo biển Bosphorus vào Biển Đen tháng 10/2022. Ảnh: Reuters
Mỹ chưa bao giờ trực tiếp áp lệnh trừng phạt lên ngành nông nghiệp Nga, song hạn chế nước này tiếp cận các hệ thống thanh toán được sử dụng cho giao dịch quốc tế. Nga nhiều lần nhận định chính sách của Mỹ là một trong các yếu tố khiến giá nông sản tăng, không phải do chiến sự giữa nước này với Ukraine.
Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky sau đó nhận định thỏa thuận ngừng tập kích trên Biển Đen và hạ tầng năng lượng mà Mỹ làm trung gian "là bước đi đúng đắn". Tuy nhiên, ông Zelensky đánh giá còn quá sớm để cho rằng điều này sẽ hiệu quả và bày tỏ không hài lòng khi Mỹ muốn giúp khôi phục hoạt động xuất khẩu nông sản của Nga.
Bộ trưởng Quốc phòng Ukraine Rustem Umerov cùng ngày tuyên bố nước này "có toàn quyền tự vệ" nếu chiến hạm Nga di chuyển ra khỏi khu vực phía đông Biển Đen, cho rằng điều này sẽ vi phạm thỏa thuận do Mỹ làm trung gian để chấm dứt sử dụng vũ lực tại khu vực.
Ông Umerov cũng kêu gọi thảo luận nhiều hơn để làm rõ các chi tiết trong các thỏa thuận mà Mỹ công bố liên quan đến Biển Đen. "Điều quan trọng là phải tổ chức thêm các cuộc tham vấn kỹ thuật càng sớm càng tốt để thống nhất mọi chi tiết và khía cạnh của việc thực hiện, giám sát và kiểm soát các thỏa thuận", ông Umerov cho biết.
Khu vực Biển Đen giáp Ukraine và Nga. Đồ họa: RYV
Điện Kremlin ra tuyên bố xác nhận họ đã đồng ý với Mỹ rằng sẽ "đảm bảo an toàn hàng hải" ở Biển Đen. Tuy nhiên, Điện Kremlin nêu ra điều kiện về lĩnh vực nông nghiệp, nhấn mạnh rằng thỏa thuận chỉ có hiệu lực sau khi phương Tây dỡ bỏ trừng phạt với Ngân hàng Nông nghiệp Nga (Rosselkhozbank) và các tổ chức tài chính khác tham gia vào việc đảm bảo hoạt động thương mại quốc tế trong lĩnh vực thực phẩm và phân bón, kết nối những ngân hàng và tổ chức này với hệ thống thanh toán quốc tế SWIFT.
Nga cũng yêu cầu dỡ bỏ lệnh cấm vận áp đặt lên các công ty sản xuất, xuất khẩu thực phẩm và phân bón, dỡ bỏ lệnh hạn chế hoạt động của các doanh nghiệp bảo hiểm đối với những ngành hàng trên của nước này.
Ngoài ra, Điện Kremlin cho biết Moskva và Washington "nhất trí xây dựng các biện pháp để thực hiện thỏa thuận giữa hai Tổng thống về việc cấm tập kích hạ tầng năng lượng tại Nga và Ukraine trong 30 ngày, bắt đầu từ ngày 18/3, trong đó có khả năng gia hạn và rút khỏi thỏa thuận nếu một bên không tuân thủ".
Nguyễn Tiến (Theo AFP, AP, RIA Novosti)