"Phế cầu khuẩn là mối nguy hiểm khó lường vì có trên 100 type huyết thanh khác nhau và có từ 5 đến 90% người khỏe mạnh mang vi khuẩn này trong vòm họng", PGS.TS.BS Cao Hữu Nghĩa, Chủ nhiệm Bộ môn Khoa học Y sinh, Viện Pasteur TP HCM, nói tại hội nghị ngày 5/6.
Theo phó giáo sư Nghĩa, khi hệ miễn dịch bắt đầu suy yếu do yếu tố tự nhiên như tuổi già hay do các bệnh mạn tính ở thận, hệ tim mạch, đái tháo đường, bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính (COPD)..., cơ thể dễ bị tổn thương bởi phế cầu khuẩn hơn. Vi khuẩn này là một trong những nguyên nhân chính gây viêm phổi mắc phải trong cộng đồng - bệnh nhiễm trùng phổ biến và gây tử vong hàng đầu ở Việt Nam. Đây cũng là tác nhân gây các bệnh nhiễm trùng xâm lấn nguy hiểm như viêm màng não và nhiễm trùng máu với tỷ lệ tử vong lên đến 40% và các bệnh lý thường gặp ở người Việt như viêm tai giữa.
PGS.TS.BS Cao Hữu Nghĩa, Chủ nhiệm Bộ môn Khoa học Y sinh, Viện Pasteur TP HCM, tại hội nghị ngày 5/6. Ảnh: Phạm Quỳnh
Ước tính, mỗi năm phế cầu khuẩn gây ra khoảng 14,5 triệu ca bệnh nặng và dẫn đến khoảng 826.000 trường hợp tử vong trên toàn cầu. Bệnh không chỉ ảnh hưởng đến sức khỏe cá nhân mà còn kéo theo gánh nặng điều trị cho người bệnh, gia đình và hệ thống y tế.
Theo Trung tâm Dự phòng và Kiểm soát Bệnh tật Mỹ, tuổi tác cao là một yếu tố nguy cơ lớn trước bệnh do phế cầu khuẩn. Người từ 50 tuổi trở lên có nguy cơ nhập viện do viêm phổi phế cầu cao hơn 6 lần so với người trẻ khỏe mạnh. Bên cạnh đó, người trưởng thành ở mọi lứa tuổi nếu mắc COPD, hen, đái tháo đường, hoặc bệnh tim mạch cũng có nguy cơ gặp biến chứng do nhiễm phế cầu từ nhẹ đến nghiêm trọng, cao hơn gấp 3-8 lần so với người khỏe mạnh cùng độ tuổi.
Ở Việt Nam, tỷ lệ người cao tuổi ngày càng tăng và các bệnh lý mạn tính có xu hướng xuất hiện ở độ tuổi trẻ hơn, khiến số lượng người có nguy cơ cao trước phế cầu khuẩn ngày càng gia tăng. Các type huyết thanh phế cầu khuẩn gây nhiễm trùng xâm lấn và tử vong vẫn luôn lưu hành trong cộng đồng. Trong khi đó, tình trạng kháng kháng sinh của phế cầu khuẩn ngày càng phổ biến, khiến việc điều trị kém hiệu quả hơn, kéo dài thời gian hồi phục và tăng chi phí chăm sóc.
Theo GS.TS.BS Phan Trọng Lân, Chủ tịch Hội Y học Dự phòng Việt Nam, trong bối cảnh quá trình già hoá dân số đang diễn ra nhanh chóng, người cao tuổi mắc đa bệnh lý, việc phòng ngừa phế cầu khuẩn bằng tiêm chủng nhằm giảm gánh nặng viêm phổi mắc phải cộng đồng. Đây là một trong những nguyên nhân gây tử vong hàng đầu do các bệnh lý nhiễm trùng, nhất là ở người có bệnh nền.
Đến nay, Bộ Y tế đã cấp phép lưu hành 5 loại vaccine phòng phế cầu khuẩn. Trong đó, 4 loại là vaccine theo công nghệ cộng hợp - có khả năng tạo trí nhớ miễn dịch và giảm lượng phế cầu lưu trú ở vùng hầu họng, góp phần bảo vệ lâu dài và tăng cường miễn dịch cộng đồng.
Phế cầu khuẩn lan truyền nhiều nhất qua đường không khí khi ho, hắt hơi, thông qua việc tiếp xúc với người bị bệnh hoặc người khỏe mạnh mang vi khuẩn. Các chuyên gia khuyến cáo bên cạnh các biện pháp dự phòng như đeo khẩu trang, tránh tiếp xúc nơi đông người, nên dự phòng chủ động bằng vaccine. Vệ sinh sạch sẽ đường hô hấp trên, vệ sinh răng miệng, mũi họng, điều trị viêm xoang hiệu quả để tránh trường hợp vi khuẩn đi từ đường hô hấp trên xuống dưới phổi. Tập thể dục thể thao để tăng đề kháng cho cơ thể.
Lê Phương