Phó thủ tướng: Thị trường vốn cần tăng vai trò của thể chế phi ngân hàng

Sau nhiều tháng chuẩn bị, Diễn đàn chuyên đề Vốn – Tài chính bắt đầu diễn ra lúc 8h sáng nay tại Hà Nội. 

Với chủ đề "Mở rộng thị trường vốn – tài chính Việt Nam, thách thức và giải pháp", Diễn đàn được kỳ vọng sẽ là nơi các chuyên gia, nhà quản lý và doanh nghiệp cùng thảo luận, đi tìm lời giải cho bài toán vốn trung và dài hạn của Việt Nam.

Diễn đàn kéo dài trong 3 tiếng với hai phiên thảo luận. Trong phiên thứ nhất với chủ đề "Tái cấu trúc thị trường tài chính Việt Nam - Từ thực trạng tới chính sách", các diễn giả sẽ chỉ ra thực trạng của thị trường vốn, các mô hình tài chính trên thế giới có thể tham khảo áp dụng hay giải pháp xây dựng một hệ thống giám sát tài chính nội địa hiệu quả...

Sang phiên thứ hai, nhà quản lý, chuyên gia trong và ngoài nước sẽ cùng đóng góp ý kiến về giải pháp tận dụng các dòng tiền nhàn rỗi trong khu vực tư nhân để thúc đẩy kinh tế; chính sách thúc đẩy và các cơ hội đa dạng hóa môi trường đầu tư...

Đây là sự kiện thứ hai trong khuôn khổ Diễn đàn Kinh tế Việt Nam (Vietnam Economic Forum - ViEF) kéo dài đến tháng 12 do VnExpress phối hợp tổ chức cùng Ban Nghiên cứu Phát triển kinh tế tư nhân. 

Sự kiện có sự tham gia của Phó thủ tướng Vương Đình Huệ; Phó thống đốc Ngân hàng Nhà nước Nguyễn Thị Hồng; ông Trần Văn Dũng - Chủ tịch Ủy ban Chứng khoán Nhà nước; ông Hà Huy Tuấn, Phó Chủ tịch Ủy ban Giám sát tài chính Quốc gia.

Bên cạnh đó còn có đại diện Ngân hàng Thế giới, Ngân hàng phát triển Châu Á, Đại sứ Australia tại Việt Nam - ông Craig Chittick, Đại sứ Israel tại Việt Nam - ông Nadav Eshcar, đại sứ Hàn Quốc tại Việt Nam - ông Kim Do Hyon, các ngân hàng thương mại, công ty chứng khoán, công ty quản lý quỹ, công ty bảo hiểm, các chuyên gia về vốn, tài chính, công nghệ... trong nước và quốc tế.

Chương trình có sự đồng hành cùng các đối tác bao gồm nhà tài trợ Vàng Ngân hàng TMCP An Bình; Công ty TNHH Bảo hiểm nhân thọ Sun Life Việt Nam; nhà tài trợ Bạc Công ty cổ phần tái cấu trúc doanh nghiệp Việt (Verco); nhà tài trợ Đồng Công ty Cổ phần Chứng khoán Thành Phố Hồ Chí Minh (HSC).

Ông Don Lam - Phó trưởng ban Nghiên cứu Phát triển Kinh tế tư nhân phát biểu khai mạc:

Bày tỏ sự vui mừng khi diễn đàn có sự hiện diện của Chính phủ, ban, ngành và các tổ chức quốc tế, ông Don Lam đánh giá, sự phát triển thị trường vốn - tài chính Việt Nam thời gian qua có khởi sắc nhưng vẫn gặp những thách thức do đó cần có đối thoại chính sách để hoạch định chiến lược vĩ mô. Diễn đàn chuyên đề Thị trường Vốn - tài chính hôm nay nối tiếp một loạt chủ đề mà Ban IV đã tổ chức trước đó.

"Một trong vấn đề thị trường vốn cần lưu tâm là huy động vốn nội địa, sử dụng hiệu quả cho những dự án đầu tư. Để làm được điều này cần nỗ lực các doanh nghiệp và Nhà nước. Làm thế nào sử dụng vốn dài hạn là một trong những mục tiêu mà chúng ta phải theo đuổi", ông Don Lam nhấn mạnh và hy vọng diễn đàn hôm nay có được nhiều đóng góp từ đại diện Chính phủ, ban, ngành, doanh nghiệp và các tổ chức quốc tế.

Gửi lời chào đến các vị đại biểu, Phó thủ tướng đánh giá cao và hoan nghênh việc tổ chức diễn đàn chuyên đề Vốn - Tài chính. Theo ông, Chính phủ đang quan tâm đến 3 vấn đề liên quan đến việc phát triển doanh nghiệp và củng cố môi trường đầu tư. Chính phủ coi việc phát triển kinh tế vĩ mô là nhiệm vụ quan trọng, nhất là trong bối cảnh nền kinh tế thế giới đang biến động trong khi quy mô kinh tế Việt Nam còn nhỏ.

Chính phủ tạo điều kiện để các thành phần kinh tế phát triển, cắt giảm khoảng 50% điều kiện kiểm tra chuyên ngành. Tháo gỡ các vướng mắc khó khăn về thể chế để phát triển thị trường tài chính. 

Thông qua diễn đàn, ông cũng mong muốn các vị đại biểu đánh giá về các chủ thể tham gia thị trường kinh tế. Vấn đề băn khoăn là sức khỏe của chủ thể này và vốn mỏng của các doanh nghiệp. Theo số liệu đến 31/12/2016, có đến 53% hoạt động tại Việt Nam không có lợi nhuận.

Phó thủ tướng đặt câu hỏi, vì sao hoạt động kinh doanh lại thiếu khả quan, phải chăng do tình trạng vốn mỏng. Nhiều doanh nghiệp hoạt động chủ yếu dựa vào vốn vay ngân hàng, do đó chi phí tài chính cao cộng thêm các chi phí khác khiến doanh nghiệp kinh doanh chưa tốt. Bên cạnh đó, vốn chủ sở hữu nhà nước còn hạn chế. 

Tiếp tuc đánh giá thực trạng thị trường hiện nay, Phó thủ tướng cho biết, chúng ta cần xem tình trạng cơ cấu của thị trường mất cân đối chỗ nào - giữa thị trường tín dụng với thị trường vốn. Trong hoạt động tín dụng mất cân đối giữa tỷ trọng với các dịch vụ gia tăng, như phi ngân hàng, nhiều tổ chức tín dụng chủ yếu là dựa trên nền tảng hoạt động tín dụng. 

"Gánh nặng của huy động vốn phải chăng ngân hàng đang quá sức", ông nói. Mục tiêu đến 2020, tổng vốn hoá trên thị trường là 70% GDP. Bên cạnh đó là sự mất cân đối giữa thị trường vốn do chứng khoán cung cấp, mất cân đối giữa thị trường ngắn hạn và dài hạn...

Chia sẻ về kỳ hạn trái phiếu, Phó thủ tướng cho biết, trước đây chỉ kéo dài khoảng 3 năm, giờ chúng ta phát hành 10, 20 thậm chí 30 năm. Không dừng lại ở đó, Phó thủ tướng đặt câu hỏi, chúng ta phải làm gì để tái cơ cấu thị trường này, để tham gia nhiều hơn vào thị trường trái phiếu Chính phủ.

Nói về thị trường chứng khoán, vấn đề bất cập là phát triển thị trường trái phiếu doanh nghiệp. Chúng ta phải phát triển nhanh điều này cũng như đưa ra các biện pháp để giải quyết những bất cập liên quan.

Phần thứ ba, Phó thủ tướng mong các diễn giả tham mưu giúp Chính phủ hoàn thiện những thể chế phát triển thị trường này. "Chúng ta phải phát triển thị trường theo hướng hiện đại và quốc tế, đặc biệt là giải pháp cung cấp vốn, các giải pháp cần đẩy mạnh trong công tác cổ phần hoá, thoái vốn, tái cấu trúc thị trường, tăng cường năng lực hấp thu của hệ thống các chủ thể tham gia thị trường và củng cố tài chính ngân hàng, nhất là trong tình hình kinh tế có nhiều biến động", Phó thủ tướng nhấn mạnh.

Một vấn đề nữa là thị trường vốn và tài chính trong điều kiện cách mạng 4.0 - vấn đề Chính phủ rất quan tâm. Sắp tới, Thủ tướng sẽ trực tiếp chủ trì một hội nghị toàn quốc để bàn về vấn đề này. 

Bên cạnh đó là vấn đề thanh tra, kiểm tra, giám sát thị trường để đảm bảo thị trường hoạt động minh bạch, nhất là đấu tranh chống gian lận, ngăn chặn tình trạng tín dụng đen và các giải pháp hành chính cho doanh nghiệp nhỏ và vừa, làm sao để hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa ngày càng phát triển.

Chất lượng của các báo cáo kiểm toán, trách nghiệm của kiểm toán viên và công ty kiểm toán, khắc phục việc đưa ra quá nhiều báo cáo tài chính là vấn đề được quan tâm hiện nay để đảm bảo trách nghiệm của đạo đức và trách nghiệm pháp lý. Các chủ thể tài chính cũng quan tâm nhiều đến vấn đề xây dựng vốn cho nền kinh tế. Thông qua diễn đàn, ông mong muốn được lắng nghe ý kiến của các chuyên gia về các vấn đề của thị trường trường tài chính, xây dựng nền kinh tế như thế nào, cải cách kinh tế ra sao.

Thông qua diễn đàn, ông mong muốn được lắng nghe ý kiến của các chuyên gia về các vấn đề của thị trường trường tài chính, xây dựng nền kinh tế như thế nào, cải cách kinh tế ra sao.

Mở đầu phiên một, ông Fiachra MacCana - Giám đốc điều hành trách nhiệm Khối Khách hàng tổ chức và nghiên cứu, Công ty CT Chứng khoán TP HCM (HSC) chia sẻ về Tái cấu trúc thị trường vốn, tài chính ở Việt Nam

Theo ông, chúng ta gặp ba vấn đề, thứ nhất là sự thiếu vốn dài hạn. Thực tế ông MacCana cho biết mình đã mất một tuần để thiết kế slide giải thích về sự thiếu vốn dài hạn ở Việt Nam. Điểm quan trọng quỹ hỗ trợ vốn dài hạn là một trong những giải pháp các ngân hàng giải quyết tình trạng vốn mỏng. Khi nói tới dài hạn, ta phải xác định đây là một trong những giải pháp các ngân hàng cần nâng vốn để giảm tình trạng vốn mỏng, đồng thời cung cấp các giải pháp để có gói vay dài hơn.

"Khi nói đến vấn đề dài hạn, chúng ta nói đến khoản vay thế chấp dài hạn, trong thời gian 30-40 năm. Trong khoảng 20 năm nữa, Việt Nam sẽ xây dựng dược khoản vay dài hạn lớn, dựa vào quỹ hưu trí tư nhân - công cụ cung cấp vốn dài hạn hiệu quả. Đây cũng là một trong những giải pháp nâng nguồn vốn cho các doanh nghiệp. Bên cạnh đó, thị trường trái phiếu cũng đóng vai trò quan trọng", ông nói.

Ông chia sẻ thêm, những người chưa có cơ hội tham gia vào thị trường nhà ở, bất động sản, khi có nguồn vốn, họ có thể tham gia. Vì vậy, chúng ta cần đào tạo cho lực lượng lao động Việt Nam trong 15-20 năm nữa sẽ được tiếp cận nguồn vốn dài hạn.

Vai trò của Chính phủ là làm thế nào để sửa đổi về luật thuế, luật doanh nghiệp. "Khi chúng tôi tiến hành nghiên cứu thì thấy nói nhiều đến quỹ hưu trí tư nhân -  một trong những mô hình Thái Lan tâm đắc. Sự phát triển quỹ hưu trí tư nhân cũng phát triển tại nhiều nước khác, Việt Nam có thể học hỏi để nâng nguồn vốn dài hạn", ông phát biểu tiếp.

"Tất nhiên, để thành lập và vận hành quỹ tư nhân này thành công cần thời gian dài, có thể phải 20-30 năm. Ngay bây giờ chúng ta thực hiện những sáng kiến này thì con cháu chúng ta khoảng 20-30 năm nữa sẽ được hưởng thành quả".

Ngoài quỹ hưu trí tự nguyện tư nhân, vị đại diện từ HSC còn nhắc đến một số giải pháp nhằm gia tăng sự hiện diện cho các nhà đầu tư nước ngoài trên thị trường vốn.

Theo ông Fiachra MacCana, trong thị trường vốn, quỹ lưu ký có thể là giải pháp để nâng trần khối ngoại. Trong đó, chứng chỉ lưu ký không có quyền biểu quyết của nhà đầu tư nước ngoài và cổ phần vàng cho nhà nước được xem là cách để tăng sở hữu nước ngoài, giúp nhà đầu tư thâm nhập sâu hơn cho thị trường chứng khoán Việt Nam.

"Đây là sáng kiến mà Việt Nam đưa cách ra cách đây 10 năm, tôi thấy rằng nếu thực hiện thành công các bạn sẽ thu lợi nhiều từ vấn đề an ninh quốc gia", vị này nhấn mạnh.

Thực tế, đã có một số ý kiến cần sửa đổi quy định hình hành khi các doanh nghiệp nước ngoài giữ tỷ trọng vốn nhiều hơn, vị này cho rằng cần nhắc tháo dỡ quy định trần vốn 49% của nhà đầu tư nước ngoài, để họ có thể nắm giữ mức trần vốn lớn hơn. Chuyên gia này cho rằng, một số doanh nghiệp nước ngoài đã niêm yết nên xem là đối tượng quan trọng. Như tại Thái Lan, việc sử dụng chứng chỉ lưu ký đã giải quyết bài toàn nâng trần và vẫn đảm bảo an ninh quốc gia.

Liên quan đến thị trường trái phiếu và xếp hạng tín nhiệm, đại diện HSC đề xuất ý kiến các tổ chức tín dụng Việt Nam có thể liên kết các tổ chức tín dụng nước ngoài nhằm gia tăng tín nhiệm tạo điều kiện thuận lợi khi tham gia thị trường vốn.

Phiên thảo luận thứ nhất được điều phối bởi ông Nguyễn Xuân Thành - Giám đốc phát triển, Trường Đại học Fulbright Việt Nam. 

Mở đầu phiên thảo luận, Phó Thống đốc Ngân hàng Nhà nước Nguyễn Thị Hồng cho rằng, thị trường tài chính trong những năm qua chưa phát triển đúng theo mong muốn nhưng thị trường chứng khoán và tiền tệ vẫn phát triển mạnh mẽ trong thời gian qua. Đây là kênh cung cấp vốn chủ yếu cho nền kinh tế.

Những năm gần đây, thị trường chứng khoán có nhiều điểm đột phá. Vốn hóa thị trường chứng khoán năm 2017 tăng trên 70%. Với thị trường tiền tệ, tính chung, tỷ lệ tín dụng trên GDP khoảng 130%. Quy mô thị trường trái phiếu doanh nghiệp thấp, chỉ chiếm 1,25%, trong khi quy mô trái phiếu Chính phủ vẫn chiếm chủ yếu. Đây đều là nguồn vốn ngắn hạn nên nhu cầu vốn vay trung dài hạn lớn, tạo áp lực cho các tổ chức tín dụng.

Với nguồn vốn hiện tại, tỷ trọng vốn ngắn hạn chiếm 70% nhưng đã cải thiện nhiều so với 5-6 năm trước. Áp lực cho vay trung, dài hạn vẫn lớn và các tổ chức tín dụng phải đối mặt với rủi ro về chênh lệch kỳ hạn. Đối với trái phiếu chính phủ, các tổ chức tín dụng vẫn nắm hơn 80% lượng trái phiếu. 

Trong những năm qua, Ngân hàng Nhà nước chú trọng khắc phục 2 điểm này. Trong đó, Ngân hàng chú trọng cân đối nguồn vốn để kiểm soát rủi ro, nhất là ở thị trường bất động sản, chứng khoán. Chính sách lãi suất cũng khuyến khích nguồn vốn dài hạn để cải thiện nguồn vốn dài hạn.

Bên cạnh đó, chính sách lãi suất và chính sách tỷ giá được quan tâm để tránh những rủi ro về chênh lệch kỳ hạn.

Tiếp lời Phó Thống đốc Nguyễn Thị Hồng, chuyên gia từ Ngân hàng Thế giới nhận định, nhìn vào bối cảnh của Việt Nam, những năm vừa qua, ông Alatabani thấy nhiều giải pháp can thiệp đã tỏ ra hiệu quả. Tuy nhiên, các ngân hàng vẫn phải chịu những áp lực nhất định, nhất là với tăng trưởng về tín dụng, nguồn vốn dài hạn tương đối mỏng. "Nếu nhìn ra bên ngoài, chúng ta sẽ thấy có một số giải pháp khác như kỳ hạn của những gói vay, huy động 6 tháng, 9 tháng hay một năm. Đặc biệt, chúng ta phải làm thế nào huy động được nguồn vốn dài hơi hơn", ông nói. 

Nhắc đến cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư đang được Chính phủ quan tâm, ông cho rằng đây cũng là cơ hội tạo bước đột phá mới, cần đổi mới sáng tạo hơn nữa để khắc phục tình trạng vốn mỏng, hay làm thế nào để chung tay giúp Việt Nam tự tin bước vào cuộc cách mạng công nghệ lần thứ 4, nhất là mở rộng nguồn vốn dài hạn. 

"Cuối cùng, chuyên gia cho biết, như các diễn giả đã trình bày, phát hành trái phiếu chính phủ là bước đi đúng hướng, phù hợp với bối cảnh Việt Nam hiện tại", ông nói.

Cũng nói về giải pháp tái cấu trúc thị trường, ông Andy Ho - Giám đốc điều hành Tập đoàn VinaCapital đề cao môi trường pháp lý, chính sách minh bạch để gia tăng vai trò của các định chế phi ngân hàng trong việc cung ứng vốn cho thị trường.

Minh chứng cho giải pháp của mình, ông Andy Ho cho biết, từ năm 2014 đến nay, thị trường vốn tài chính Việt Nam phát triển nhanh và sôi động, nổi bật là thị trường cổ phiếu với nhiều khởi sắc. Theo ông, đây là cách hữu hiệu để tăng nguồn vốn dài hạn và là động lực để khuyến khích các nhà đầu tư tập trung vào thị trường trái phiếu. Ông cũng cho rằng khi áp dụng các hình thức đầu tư, chúng ta cần xem lợi nhuận thu được và khả năng thanh khoản.

"Khi mua trái phiếu doanh nghiệp, chúng tôi hy vọng doanh nghiệp sẽ được niêm yết trên sàn chứng khoán được đánh giá tín nhiệm. Chúng ta phải sử dụng cơ quan xếp hạng tín nhiệm được đánh giá cao trên thế giới, đảm bảo sau khi phát hành chúng, những người sở hữu trái phiếu của doanh nghiệp sẽ không phải gặp vấn đề rủi ro bên ngân hàng hay khả năng quản lý kém của ngân hàng", ông Andy Ho nhấn mạnh.

Ngoài ra, Giám đốc điều hành VinaCapital cũng cho rằng, chúng ta có thể chỉ định một quỹ ủy thác hoặc cơ quan ủy thác đứng ra trong việc mua bán trái phiếu của doanh nghiệp, để tạo cảm giác thoải mái và an tâm khi họ mua trái phiếu, chứng khoán, cổ phếu dưới những dạng thức đa dạng, đồng thời cần có môi trường về mặt pháp lý, chính sách minh bạch.