Quả phật thủ hay còn gọi là tay Phật, là loại giống cây ăn quả thuộc chi cam chanh, giống cây bản địa của Trung Quốc và Nhật Bản, được trồng khá phổ biến ở Việt Nam. Loại quả này thường có mặt trong mâm ngũ quả trên bàn thờ ngày Tết của người Việt.
Lương y đa khoa Bùi Đắc Sáng cho biết đây là loại cây thân gỗ nhỏ, cao từ 2 đến 2,5 m, ra hoa kết quả quanh năm. Quả phật thủ dùng ăn tươi, làm mứt. Phật thủ có nhiều cánh múi chụm lên như 10 ngón tay nên dân gian gọi là tay Phật với cầu mong được Trời Phật ban phúc lộc. Phật thủ được đặt ở vị trí trang trọng nhất trên mâm ngũ quả ngày Tết. Ngoài ý nghĩa tâm linh, phật thủ còn có nhiều tác dụng phòng chữa bệnh.
Theo Đông y, phật thủ vị cay, chua và đắng, tính ấm, vào can vị phế, có tác dụng lý khí hóa đàm, thư can hòa vị chỉ thống. Quả dùng cho các trường hợp đau tức vùng liên sườn, vùng thượng vị, buồn nôn, nôn, ho hen phế quản nhiều đờm, khó thở. Liều dùng: 2-10 g quả khô, dưới dạng nấu, hãm uống.
Quả phật thủ thường có mặt trong mâm ngũ quả bàn thờ ngày Tết của người Việt. Ảnh: Coisas Do Japao
Món ăn, bài thuốc từ quả phật thủ:
Phật thủ 6 g, bán hạ chế 6 g sắc uống trong ngày chữa ho đờm, viêm khí quản mạn tính.
Phật thủ 3-10 g, sắc uống hoặc ngâm rượu chữa đầy bụng, biếng ăn, nôn mửa.
Rượu phật thủ làm từ phật thủ 30 g, rượu trắng 500 ml ngâm trong 7-10 ngày, uống không quá 40-50 ml một lần. Dùng cho các trường hợp rối loạn tâm thần ý thức (trầm cảm, ức chế...).
Sirô phật thủ làm từ phật thủ 15 g rửa sạch thái nhỏ, đường trắng lượng thích hợp cho vào trong bình trà, đổ nước sôi hãm uống thay trà. Dùng cho các bệnh nhân đau quặn bụng do đầy hơi chướng bụng.
Cháo phật thủ cần quả phật thủ 10-15 g, gạo tẻ 60-80 g. Nấu phật thủ lấy nước bỏ bã, nấu với gạo tẻ, khi cháo được cho thêm đường trắng khuấy đều, đun sôi, dùng cho các trường hợp sốt ho, đau tức vùng ngực do tràn dịch màng phổi.
Chè phật thủ: Phật thủ 10 g, rửa sạch, thái nhỏ, cho nước sôi hãm uống thay nước chè ngày một lần. Dùng cho các bệnh nhân viêm loét dạ dày tá tràng, co thắt tâm vị, đầy ợ hơi, buồn nôn, nôn ói.
Chè phật thủ cốc tinh thảo từ phật thủ 60 g, cốc tinh thảo 15 g, chè 3 g. Phật thủ, cốc tinh cùng nấu lấy nước, khi gần đặc gạn lấy nước vào ấm đã cho chè sẵn. Cho uống ngày một ấm, đợt dùng 5-7 ngày. Dùng cho các bệnh nhân viêm thị thần kinh, thị lực giảm.
Ruột lợn hầm phật thủ: ruột non lợn một đoạn, Phật thủ 15-30 g, ruột lợn làm sạch thái đoạn, nấu với phật thủ, thêm gia vị thích hợp ăn, dùng cho phụ nữ bị huyết trắng khí hư. Tuần dùng 2 - 3 lần, dùng liền trong 2 - 3 tuần.
Thúy Quỳnh