Nông dân xứ Thanh vào vụ thu hoạch củ ấu

Xã Vĩnh An, huyện Vĩnh Lộc, là địa phương có diện tích trồng ấu lớn nhất tỉnh Thanh Hoá. Năm nay, vùng này có gần 30 hộ trồng với diện tích hơn 11 ha.

Ấu thường được trồng trên các vùng đầm lầy hay ao hồ có mực nước sâu từ 0,5 đến 2 m.

Củ ấu thường được trồng từ tháng hai Âm lịch, sau bốn tháng rưỡi thì bắt đầu cho thu hoạch. "Nghề này không vất vả như trồng lúa, chỉ khi nào con bọ dừa sinh sản, ăn lá phá hoại cây thì phải phun thuốc bảo vệ thực vật, còn lại không phải chăm bón gì, cứ ươm giống rồi chờ đến ngày thu hoạch", bà Nguyễn Thị Bán (áo tím) 54 tuổi ở thôn 5, xã Vĩnh An nói.

Năm 2021, gia đình bà Bán trồng hơn 4 sào củ ấu (tương đương 2.000 m2), đang bắt đầu cho thu hoạch lứa đầu tiên. Bà ra ruộng làm việc từ khoảng 6h30, đến gần trưa thì hai chị em bà thu được gần tạ củ.

Ông Trịnh Văn Mạnh, 59 tuổi chèo thuyền đi hái ấu cùng vợ. Ông cho hay, củ ấu là cây trồng truyền thống ở Vĩnh An, được trồng qua nhiều thế hệ. Khoảng ba năm nay, củ ấu có giá trị kinh tế cao hơn trồng lúa ngô nên được bà con trồng nhiều hơn. "Thu hoạch ấu không vất vả nhưng ngồi miết trên thuyền khiến đau lưng ê ẩm", lão nông chia sẻ.

Theo ông Mạnh, củ ấu ở Vĩnh An được coi là đặc sản do phù hợp thổ nhưỡng, có hương vị thơm ngon, bở hơn vùng khác.

Củ ấu hay còn gọi là ấu trụi, ấu nước, kỵ thực… là loài cây thủy sinh, thường mọc ở vùng nước đọng vùng nhiệt đới. Tuy gọi là củ nhưng thực ra đây là một loại quả, vì nó phát triển dưới nước đến khi già thì rụng và vùi xuống bùn nên nhiều nơi quen gọi là củ.

Khi thu hoạch ấu, bàn tay người nông dân thường xuyên ngâm dưới nước bùn. Củ ấu sắc nhọn còn có thể khiến họ đứt tay.

Ở Việt Nam có nhiều giống ấu, loài được trồng ở Vĩnh An là ấu sừng trâu Trong củ ấu có nhiều tinh bột, luộc chín ăn có vị bùi. Người dân thường ăn trực tiếp hoặc nấu lẩu, chè, hầm xương, làm thuốc...

Năm nay, gia đình bà Lê Thị Nhàn (59 tuổi, ở thôn 2, xã Vĩnh An) trồng 8 sào ấu trà sớm, đến nay đã thu hoạch lứa thứ hai.

Cũng với diện tích này, năm ngoái ông bà thu được khoảng 2,5 tấn nhưng năm nay sản lượng giảm chỉ còn chừng 1,5-2 tấn. "Mọi năm cứ hái lên bờ là có thương lái đến thu mua ngay, giá cũng cao nhưng năm nay do ảnh hưởng bởi dịch Covid-19 nông dân phải tự tìm đầu ra cho sản phẩm, giá cũng giảm chỉ còn một nửa", bà Nhàn nói.

Do cây ấu mọc dưới đầm sâu, nông dân ở Vĩnh An thường phải dùng thuyền tôn chèo đi thu lượm. Trung bình một ngày làm việc 8-10 tiếng, bà Nhàn thu được 40-50 kg.

Sau khi hái lên bờ, củ ấu được rửa sạch và phân loại rồi đem bán ở các chợ quanh vùng.

Các năm trước giá bán có thời điểm lên đến 12.000-15.000 đồng một kg, năm nay giảm chỉ còn 5.000-7.000 đồng.

Một thửa ruộng trồng ấu xanh mướt ở thôn 5, xã Vĩnh An.

Bà Đỗ Thị Thoan - công chức nông nghiệp xã Vĩnh An cho hay, những năm được mùa, sản lượng ấu ở đây có thể đạt 8-10 tấn/ha, giúp nhiều gia đình thoát nghèo, ổn định kinh tế.

"Củ ấu là một trong những sản phẩm đặc trưng, thế mạnh của địa phương. Thời gian tới, chính quyền sẽ khuyến khích bà con mở rộng diện tích, đồng thời tìm giải pháp đấu mối với thương lái và các điểm tham quan du lịch quanh vùng để quảng bá, giới thiệu sản phẩm quê nhà đến với nhiều du khách hơn…", bà Thoan nói.