Xe tăng Leopard 2A4 bị nữ dân quân Kurd bắn nổ tung tại Syria
10 năm trước, Mỹ ký hợp đồng cung cấp 140 xe tăng chiến đấu chủ lực M1A1 cho Iraq, trong khi Thổ Nhĩ Kỳ đặt mua hàng trăm xe Leopard 2A4 từ Đức. Tuy nhiên, trong những tuần gần đây, cả Washington và Berlin đều tỏ thái độ thất vọng với cách những chiếc xe tăng hiện đại của họ được sử dụng và hứng chịu thiệt hại trên chiến trường Trung Đông, theo War is Boring.
Thổ Nhĩ Kỳ
Đức cung cấp cho Thổ Nhĩ Kỳ 354 xe tăng chủ lực Leopard 2A4 với điều kiện Ankara không bán hoặc chuyển giao chúng cho quốc gia khác. Hợp đồng này được cho là có điều khoản bí mật, yêu cầu Thổ Nhĩ Kỳ không sử dụng những chiếc Leopard 2A4 trong chiến dịch chống lực lượng người Kurd.
Ankara dường như đã thực hiện tốt điều khoản này, khi các đơn vị Leopard 2A4 chỉ xuất hiện tại biên giới phía bắc và chủ yếu sử dụng xe tăng M-60 Patton lạc hậu của Mỹ trong các chiến dịch chống người Kurd ở phía đông nam. Ngay cả trong chiến dịch "Lá chắn Euphrates" chống phiến quân Nhà nước Hồi giáo (IS) tự xưng và dân quân người Kurd từ tháng 8/2016 tới tháng 3/2017, quân đội Thổ Nhĩ Kỳ vẫn dựa vào những chiếc M-60, vốn dễ tổn thương trước tên lửa chống tăng dẫn đường (ATGM) hiện đại.
Nhưng khi phát động chiến dịch "Cành Olive" tấn công dân quân người Kurd ở khu vực Afrin, phía bắc Syria, Thổ Nhĩ Kỳ đã triển khai lực lượng xe tăng Leopard 2A4 hiện đại với kỳ vọng giải quyết chiến trường một cách nhanh chóng.
Tuy nhiên, thực tế chiến đấu cho thấy lực lượng tăng thiết giáp Thổ Nhĩ Kỳ đã có màn trình diễn tệ hại ở Syria và hứng chịu thiệt hại nặng nề từ tên lửa chống tăng có điều khiển (ATGM) của đối phương.
Xe tăng Leopard 2A4 trong biên chế quân đội Thổ Nhĩ Kỳ. Ảnh: Twitter.
Nguyên nhân hàng đầu được cho là do chiến thuật sử dụng xe tăng sai lầm của quân đội Thổ Nhĩ Kỳ. Leopard 2A4 là dòng xe phát triển từ thời Chiến tranh Lạnh, nhằm chuẩn bị cho kịch bản đối đầu với lượng lớn xe tăng chủ lực Liên Xô trên địa hình bằng phẳng ở châu Âu. Điều này khiến chúng có hỏa lực mạnh và lớp giáp mặt trước rất dày, nhưng khả năng bảo vệ bên sườn và phía sau rất kém.
Thay vì tham gia tấn công hiệp đồng với sự yểm trợ của bộ binh, những chiếc Leopard 2A4 Thổ Nhĩ Kỳ lại đứng cố định ở tuyến sau với vai trò hỏa lực yểm trợ tầm xa, còn đặc nhiệm Thổ Nhĩ Kỳ và lực lượng nổi dậy người Turk trở thành mũi nhọn đột kích. Đơn độc ở vị trí nguy hiểm và không có bộ binh cảnh giới, xe tăng Leopard 2A4 rất dễ tổn thương trước ATGM đối phương.
Điều tương tự cũng xảy ra với đội xe Abrams của Iraq và Arab Saudi, khi chúng trở thành mục tiêu cố định và không có bộ binh hỗ trợ. Những quả ATGM có tầm bắn tới 4-5 km và khả năng xuyên lớp giáp thép cán đồng nhất dày gần 1.000 mm nhờ đó đã trở thành sát thủ với xe tăng Mỹ và Đức trên chiến trường Trung Đông.
Iraq
Lầu Năm Góc tháng trước xác nhận ít nhất 9 chiếc xe tăng chiến đấu chủ lực M1A1 Abrams mà họ trang bị cho Sư đoàn thiết giáp số 9 quân đội Iraq đang được lực lượng dân quân PMF do Iran hậu thuẫn sử dụng.
Số xe tăng Abrams này, cùng với nhiều xe thiết giáp chở quân Humvee, được cho là chiến lợi phẩm mà PMF thu được từ tay phiến quân IS sau các trận giao tranh. IS nhiều khả năng đã thu được số khí tài trên sau khi quân đội chính phủ Iraq tháo chạy khỏi Mosul năm 2014 cùng một số vị trí quan trọng khác.
Theo các chuyên gia quân sự, trong giai đoạn đầu của cuộc chiến chống IS, dù sở hữu các xe tăng Abrams hiện đại, quân đội Iraq chỉ đơn giản là tìm đường tháo chạy khi bị phiến quân tấn công, bỏ lại những chiếc xe tăng còn nguyên vẹn cho đối phương.
PMF từng sử dụng các xe tăng Abrams chiến lợi phẩm này chống lại dân quân người Kurd (Peshmerga) ở Kirkuk và Erbil vào tháng 10/2017 và một chiếc trong số đó đã bị bắn cháy. Peshmerga công bố hình ảnh chiếc M1A1 bị thiêu rụi để chứng minh rằng PMF đã dùng xe tăng của Mỹ chống lại họ.
Xe tăng M1A1 trong tay PMF bị dân quân người Kurd tiêu diệt. Ảnh: Reddit.
Việc PMF thu giữ nhiều xe tăng M1A1 có thể đe dọa nghiêm trọng tới quan hệ quốc phòng giữa Mỹ và Iraq. Nhà sản xuất General Dynamics dọa sẽ chấm dứt chương trình bảo dưỡng xe tăng Abrams cho quân đội Iraq nếu loại khí tài hiện đại này rơi vào tay Iran và bị sao chép.
Lo ngại tương tự từng xảy ra hồi năm 2016, khi lực lượng vũ trang Hezbollah diễu hành với thiết giáp chở quân M113 do Mỹ chế tạo ở Syria. Điều này đặt ra giả thuyết quân đội Lebanon đang trang bị vũ khí Mỹ cho Hezbollah, tổ chức được Iran hậu thuẫn, vốn bị Mỹ và Israel coi là khủng bố.
Không lâu sau, những chiếc M113 được xác nhận là phiên bản cũ, nhiều khả năng bị Hezbollah thu giữ từ kho vũ khí bỏ hoang tại Lebanon. Dù vậy, nguy cơ khí tài hiện đại của Mỹ rơi vào tay Hezbollah và Iran vẫn còn hiện hữu.
Hàng loạt thiệt hại nghiêm trọng và những bê bối trên chiến trường Trung Đông khiến danh tiếng của xe tăng Mỹ, Đức bị tổn hại nghiêm trọng, trong khi điều kiện chính trị khiến hai nước này không thể cung cấp các biến thể hiện đại nhất cho Iraq và Thổ Nhĩ Kỳ để đối phó với mối đe dọa mới. Đứng trước nguy cơ bị phương Tây cắt hợp đồng vũ khí, Baghdad và Ankara đang tìm cách đa dạng hóa lực lượng tăng thiết giáp của mình.
Phương án thế chỗ xe tăng phương Tây
Hồi năm ngoái, Iraq đặt mua 74 xe tăng chủ lực T-90S từ Nga, lô hàng đầu tiên gồm 36 chiếc đã được bàn giao trong tháng 2 năm nay. Bên cạnh đó, nước này cũng dự kiến nâng cấp sâu các xe tăng T-72 và T-55 còn trong biên chế. Điều này giúp Baghdad không phụ thuộc vào nguồn cung khí tài từ Washington, thậm chí cho phép Iraq loại bỏ hoàn toàn những chiếc M1A1 đắt đỏ nếu Mỹ cắt hợp đồng.
Một chiếc T-90S được sản xuất cho Iraq. Ảnh: Defence Blog.
Trong khi đó, Thổ Nhĩ Kỳ vẫn phải dựa vào xe tăng Leopard 2A4 cho tới khi nước này có thể sản xuất hàng loạt xe tăng Altay nội địa hoặc tìm được nguồn cung khí tài mới. Altay được đánh giá là mẫu xe tăng hiện đại, sử dụng nhiều công nghệ mua bản quyền từ nước ngoài, bao gồm cả pháo chính của xe tăng K-2 Hàn Quốc. Ankara dự kiến chế tạo 1.000 chiếc Altay để biên chế và xuất khẩu.
Những kế hoạch này sẽ giúp cả hai quốc gia giảm sự phụ thuộc vào các nhà cung cấp vũ khí phương Tây. Tuy nhiên, các chuyên gia cảnh báo rằng nếu không thay đổi học thuyết tác chiến, lực lượng thiết giáp Iraq và Thổ Nhĩ Kỳ vẫn sẽ gặp nhiều thiệt hại nặng trong chiến đấu, dù họ có sở hữu những loại xe tăng hiện đại nhất thế giới.
Tử Quỳnh