Xe tăng Leopard 2A4 Thổ Nhĩ Kỳ bị dân quân người Kurd bắn nổ ở Syria
Đơn vị Nữ du kích người Kurd (YPJ) hôm 3/2 công bố video vụ tập kích quân đội Thổ Nhĩ Kỳ và bắn nổ tung một xe tăng chủ lực Leopard 2A4 ở làng Heftar, gần khu vực Afrin, miền bắc Syria. Đây chỉ là một trong số nhiều chiếc Leopard 2A4 được Thổ Nhĩ Kỳ mua của Đức vốn nổi tiếng "bất khả xâm phạm" bị phá hủy tại chiến trường Syria, theo War is Boring.
Dòng Leopard 2 của Đức thường được so sánh với xe tăng M1 Abrams hiện đại nhất của Mỹ. Hai thiết kế cùng có nhiều điểm tương đồng, như khối lượng hơn 60 tấn, trang bị giáp phức hợp tiên tiến, động cơ 1.500 mã lực cho phép đạt tới tốc độ 65 km/h. Một số phiên bản M1 và Leopard 2 còn dùng chung pháo Rheinmetall L/44 cỡ nòng 120 mm.
Mẫu tăng này có hệ thống ngắm bắn vượt trội với kính ngắm ảnh nhiệt và khuếch đại cao cấp, có thể dễ dàng phát hiện đối phương từ khoảng cách lớn. Đây là yếu tố sống còn trong chiến đấu, thậm chí còn quan trọng hơn cả hỏa lực của pháo chính. Thử nghiệm do quân đội Hy Lạp tiến hành cho thấy Leopard 2 có thể bắn trúng 19/20 mục tiêu trong trạng thái cơ động, trong khi dòng T-80 của Liên Xô chỉ đạt kết quả 11/20 phát trúng đích.
Nhà sản xuất tuyên bố Leopard 2 mạnh hơn một số mẫu xe tăng Liên Xô cùng thời ở tầm trung và xa, khoảng cách mà đạn pháo 125 mm của Liên Xô không thể xuyên thủng giáp của chúng. Giới phân tích quân sự nhận định các phiên bản Leopard 2 nằm trong nhóm xe tăng có hỏa lực và khả năng phòng vệ tốt nhất thế giới.
Đầu những năm 2000, quan hệ chính trị giữa Berlin và Ankara trở nên nồng ấm, khiến chính phủ Đức đồng ý bán 354 xe tăng Leopard 2A4 đã loại biên cho Thổ Nhĩ Kỳ. Đây là sự nâng cấp lớn cho lực lượng tăng thiết giáp Thổ Nhĩ Kỳ, vốn chỉ được trang bị dòng M60 Patton thua kém hơn nhiều.
Xe tăng Leopard 2A4 tiến tới biên giới Syria. Ảnh: Twitter.
Một số nguồn tin cho rằng Berlin chấp nhận thoả thuận này với điều kiện xe tăng Leopard 2A4 không được sử dụng trong các chiến dịch chống dân quân người Kurd. Trên thực tế, những chiếc Leopard 2 chưa từng xuất hiện trong hoạt động quân sự chống người Kurd ở phía nam Thổ Nhĩ Kỳ, mà chỉ đóng quân tại khu vực miền bắc.
Mùa thu năm 2016, Thổ Nhĩ Kỳ quyết định triển khai những chiếc Leopard 2A4 thuộc Lữ đoàn Thiết giáp số 2 tới biên giới với Syria để tham gia "Lá chắn Euphrates", chiến dịch quân sự chống tổ chức Nhà nước Hồi giáo (IS) tự xưng tại Syria.
Trước đó, hàng chục xe tăng M60 của Ankara đã bị phá huỷ bởi tên lửa chống tăng có điều khiển (ATGM) của IS và dân quân người Kurd. Uy lực vượt trội của những chiếc Leopard được kỳ vọng sẽ mang lại sự khác biệt, tăng khả năng bảo vệ cho binh sĩ Thổ Nhĩ Kỳ.
Tuy nhiên, thực tế tác chiến cho thấy Leopard không đáp ứng được kỳ vọng của Thổ Nhĩ Kỳ. Leopard 2A4 là biến thể cuối cùng của xe tăng Leopard 2 được phát triển trong Chiến tranh Lạnh, được thiết kế để chiến đấu trong các đơn vị tăng thiết giáp tập trung, chống lại các sư đoàn xe tăng Liên Xô. Chúng không thích hợp cho nhiệm vụ tuần tra chống lực lượng nổi dậy, cũng như đối phó với thiết bị nổ tự chế (IED) và ATGM trong các trận phục kích.
Dòng 2A4 sử dụng cấu trúc tháp pháo hình hộp đời cũ, khó chống được các loại ATGM hiện đại, đặc biệt là ở khu vực cạnh bên và phía sau tháp pháo. Đây là vấn đề lớn trong hoạt động tác chiến chống nổi dậy, khi mà đối phương có thể tấn công từ mọi hướng, thay vì mặt đối mặt như các trận đấu tăng thời Thế chiến II.
Một chiếc Leopard 2A4 Thổ Nhĩ Kỳ bị IS thu giữ. Ảnh: Twitter.
Một trong những điểm yếu chí mạng của Leopard 2A4 chính là sườn trái phía mũi xe. Đây là khu vực có vỏ giáp tương đối mỏng, lại phải bảo vệ khoang chứa đạn pháo bên trong. Nếu bị xuyên thủng, chiếc xe thường bị nổ tung, gây thiệt hại nghiêm trọng hơn cả những dòng tăng Liên Xô như T-64 hay T-72.
Điều này được thể hiện hồi tháng 12/2016 khi một báo cáo khẳng định phiến quân IS đã phá huỷ 10 chiếc Leopard 2 "bất khả chiến bại" trong cuộc chiến dữ dội tại Al Bab. Trong đó, 5 xe tăng trúng ATGM, hai chiếc dính mìn hoặc IED, một do pháo phản lực hoặc đạn cối, hai chiếc còn lại do các nguyên nhân khác.
Phân tích hình ảnh cho thấy Thổ Nhĩ Kỳ mất ít nhất 8 chiếc Leopard 2 trong chiến dịch tại Al Bab. Một xe tăng dường như bị vô hiệu hóa bởi xe bom tự sát (SVBIED), trong khi một chiếc Leopard 2 khác bị nổ bay tháp pháo. Ngoài ra, có ba xác xe Leopard 2 nằm quanh một bệnh viện gần Al Bab cùng nhiều xe thiết giáp khác của Thổ Nhĩ Kỳ.
Hầu hết những chiếc Leopard 2A4 đều bị đánh vào phần giáp mỏng ở bụng và sườn xe bởi IED, cùng tên lửa chống tăng Metis-M1 và Konkurs. Thiệt hại nghiêm trọng này bắt nguồn một phần từ cách triển khai lực lượng của quân đội Thổ Nhĩ Kỳ.
Thay vì tham gia tấn công hiệp đồng với sự yểm trợ của bộ binh, những chiếc Leopard 2A4 lại đứng cố định ở tuyến sau với vai trò hỏa lực yểm trợ tầm xa, trong khi phiến quân Syria và đặc nhiệm Thổ Nhĩ Kỳ trở thành mũi nhọn đột kích. Đơn độc ở vị trí nguy hiểm và không có bộ binh cảnh giới, xe tăng Leopard 2A4 rất dễ tổn thương trước ATGM đối phương.
Xe tăng Leopard 2A4 nổ bay tháp pháo tại Syria. Ảnh: Twitter.
Quân đội Thổ Nhĩ Kỳ từng muốn tăng cường giáp bụng để đối phó với IED, đồng thời bổ sung hệ thống phòng vệ chủ động để vô hiệu hóa và đánh chặn ATGM.
Tuy nhiên, quan hệ Đức - Thổ Nhĩ Kỳ xấu đi đột ngột, đặc biệt sau khi Ankara tiến hành chiến dịch đàn áp hàng nghìn người được cho là có tham gia cuộc đảo chính quân sự hồi tháng 8/2016. Chỉ vài tháng sau, chính quyền Thổ Nhĩ Kỳ bắt phóng viên Deniz Yucel, người mang cả quốc tịch Thổ Nhĩ Kỳ và Đức, với cáo buộc làm gián điệp ủng hộ lực lượng người Kurd. Sự việc này khiến Berlin tỏ ra phẫn nộ.
Thổ Nhĩ Kỳ tuyên bố nếu dự án nâng cấp những chiếc Leopard 2A4 được thực hiện, nước này sẽ thả Yucel về Đức. Dù Berlin khẳng định sẽ không chấp nhận điều kiện trao đổi này, Ngoại trưởng Đức Sigmar Gabriel lặng lẽ thúc đẩy dự án nâng cấp để cải thiện quan hệ. Ông Gabriel cho rằng thỏa thuận sẽ bảo vệ mạng sống của binh sĩ Thổ Nhĩ Kỳ trong cuộc chiến chống IS.
Ngày 20/1/2018, Thổ Nhĩ Kỳ phát động chiến dịch quân sự "Cành Oliu" nhằm vào dân quân người Kurd ở Afrin và Manbij, tây bắc Syria. Hành động này khiến Berlin quyết định ngừng chuyển giao những chiếc Leopard 2A4 nâng cấp cho Ankara.
Lực lượng xe tăng Thổ Nhĩ Kỳ tiếp tục chịu nhiều thiệt hại tại Syria, trong đó nhiều chiếc Leopard 2A4 đã bị phá hủy bởi ATGM, khiến danh tiếng "bất khả xâm phạm" của dòng xe tăng này bị ảnh hưởng nghiêm trọng.
Việt Hòa