Những sắc thái đối lập của độc giả '50 sắc thái'

Ngay từ khi mới ra đời vào năm 2011 “Fifty Shades” đã làm chao đảo ngành xuất bản. Cho tới nay, bộ sách có 37 quốc gia mua bản quyền và đã tiêu thụ khoảng 70 triệu bản trên toàn cầu. Ở Việt Nam, số lượng in cho lần xuất bản đầu tiên của “50 sắc thái” là 15.000 bản mỗi tập, và sau 3 tháng phát hành đã tái bản, với số lượng in là mỗi tập 10.000 bản. Trong khoảng thời gian chưa đầy 4 tháng, đã có 25.000 cuốn tập 1, 21.000 cuốn tập 2 và khoảng 19.000 cuốn tập 3 được tiêu thụ. Theo Alpha Books đó là một kỷ lục của đơn vị này, và đó cũng là một con số ấn tượng, đáng mơ ước cho mọi cuốn sách xuất bản ở Việt Nam.

Tác phẩm văn học hay sách dạy làm tình?

Nhưng những thành công ngoạn mục về lượng phát hành không đủ thuyết phục với nhiều độc giả khó tính. Bộ tiểu thuyết 3 tập dành cho người lớn này nhận nhiều chỉ trích từ các học giả, nhà phê bình và truyền thông, như là một cuốn sách văn chương hạng ba, một loại dâm thư, sách dạy làm tình chứ không phải văn chương thứ thiệt. Thậm chí gần đây nhất, Hiệp hội Thư viện Mỹ còn công bố “50 sắc thái” là một trong những cuốn sách gây xúc phạm với độc giả (tiêu chí lựa chọn dựa trên những phản hồi tiêu cực muốn đưa cuốn sách ra khỏi thư viện của nhiều độc giả). Ở nước ta, truyền thông cũng đưa ra những nhận định như, cuốn sách là một "số âm về văn chương", là "tiểu thuyết khiêu dâm", là "làm lệch suy nghĩ về tình dục của giới trẻ"… 

Nhà văn Thủy Hướng Dương cho rằng, những gì được quảng bá về “50 sắc thái” như là chìa khóa để tiếp cận vấn đề tình dục là cách nói quá thiên vị. Vì xét về mặt văn học, cuốn sách chỉ mô tả hành động mà không đưa vào tình huống, diễn biến tâm lý nhân vật, nên đây chỉ là một cách dạy làm tình chứ không có giá trị như một tác phẩm. Còn xét về khía cạnh nội dung, còn có nhiều cuốn sách dạy làm tình khác hay hơn như Kim Bình Mai, Trăm năm cô đơn, Báu vật của đời… Nhà văn Y Ban cũng cho rằng cuốn sách chỉ thành công ở khía cạnh giải trí.

Nhiều độc giả Việt cũng cho rằng “50 sắc thái” chỉ là cuốn sách đọc để giải trí, “đọc xong để biết trong cuộc sống có những cách làm tình như vậy, chứ không nên kỳ vọng gì về tính nghệ thuật văn chương ở bộ sách này” (độc giả Đ.H. Phương). Còn độc giả Yên Nga, 31 tuổi chia sẻ, chị soi được rất nhiều tình tiết phi lý của cuốn sách, “phi lý đến khó tin, rồi cả bộ truyện dài dằng dặc chẳng có chuyện gì khác ngoài làm tình và làm tình. Những pha làm tình theo kiểu BDSM không làm cho người khác cảm nhận được gì ngoài sự căng thẳng khi các nhân vật trong truyện tìm khoái cảm từ những trải nghiệm đau đớn và quyền lực. Tôi sẽ gói ghém bộ sách này và cất kỹ, kẻo những người có gia đình rồi đọc thì không sao, lỡ có ai đó chưa tưởng thành về những nhận thức tình dục mà vô tình cầm phải, tò mò đọc thì không biết sẽ có tác hại như thế nào”.  

Tuy vậy, vẫn có nhiều người đọc đón nhận “50 sắc thái” với nhận xét tích cực. Nhà văn Y Ban thừa nhận, khi đọc cuốn sách, đã có những đoạn chị phải thốt lên “sao mà lê thê thế”, lê thê mà vẫn hấp dẫn. Theo nữ nhà văn, bộ sách miêu tả tình dục thẳng thắn mà không thô tục, giúp độc giả tìm cách thức đạt sự thỏa mãn trong cuộc sống. Và như thế, “50 sắc thái” đã thành công ở giá trị giải trí - một trong những chức năng của văn chương.

Đón nhận “50 sắc thái” một cách nồng nhiệt, độc giả Tô Lan Hương (27 tuổi) chia sẻ: “Đây đúng là một bộ tiểu thuyết cuốn hút, mà trong sự bận rộn tôi sẵn lòng bỏ thời gian để đọc. Theo tôi, những người đã có vợ có chồng nên đọc, để có một cái nhìn thoải mái hơn về sex, và học cách làm tình của cặp nhân vật chính. Nhiều người la ó khi đọc cuốn sách này, nhưng tôi thấy lối viết, văn phong hiện đại, không màu mè, không có nhiều đoạn lê thê, cách xây dựng tâm lý nhân vật nữ chính thông qua “nữ thần nội tại, nữ thần ham muốn, cô nàng lý trí” khiến tôi thích thú. Điểm trừ của bộ sách này chính là quá lạm dụng những tình tiết quan hệ tình dục ở tập 2 và đầu tập 3, giá tác giả giảm bớt đi thì cuốn sách sẽ chất lượng hơn. Ngoài câu chuyện tình dục, cuốn sách còn có câu chuyện tình yêu, giống chuyện cổ tích thời hiện đại, khi một cô gái nghèo ngây thơ, trong sáng yêu và được một chàng tỷ phú quá giàu có, đẹp trai yêu. Kết thúc có hậu của cuộc tình khiến tôi không mệt mỏi. Tôi không nghĩ đây là dâm thư, mà đó là một cuốn sách giải trí khiến người đọc vui vẻ và tin yêu hơn cuộc sống".

Người Việt đã cởi mở hơn với sex?

Theo Alpha Books, trước khi quyết định mua bản quyền bộ sách, họ đã phải tìm hiểu và nhận được rất nhiều luồng thông tin, căn bản đều không tích cực. Ở châu Á, chỉ có Nhật Bản - một quốc gia có thái độ rất cởi mở về tình dục - mua bản quyền bộ sách này. Thông tin mà đơn vị giữ bản quyền cung cấp về động thái từ các quốc gia châu Á khác đều rất ảm đạm. Đại diện công ty cho biết: “Quá trình xin cấp phép thực sự rất gian nan. Khi biên tập viên gửi bản dịch thô của tập 1 tới nhà xuất bản để thẩm định, chúng tôi rất hồi hộp, mong muốn một câu trả lời rõ ràng, thẳng thắn xem có xuất bản ở Việt Nam được không. Và câu trả lời chúng tôi mong đợi đã tới: Xuất bản được, nhưng phải theo định hướng của biên tập viên Nhà xuất bản. Ngoài ra, bên phía Nhà xuất bản cũng sốt ruột muốn đọc tiếp bản dịch tập 2, tập 3, khiến chúng tôi rất vui và nghĩ mình đã đi đúng hướng”.

So với các cuốn như Lolita, Rừng Nauy… trước đây phải kinh qua rất nhiều khó khăn mới ra mắt được bản tiếng Việt, thì việc “50 sắc thái” - với dày đặc nội dung nói về sex, mà sex chi tiết - được ấn hành ở Việt Nam cho thấy sự cởi mở hơn trong vấn đề cấp phép của ngành xuất bản.

Một thạc sĩ tình dục học và phát triển con người của Việt Nam nhận định, yếu tố sex trong “50 sắc thái” rất văn minh. Mỗi lần cặp nhân vật chính làm tình đều có chi tiết “rút bao cao su”, các biện pháp tránh thai, bảo đảm vệ sinh, sức khỏe, an toàn tình dục cũng được đưa ra thảo luận và ghi rõ trong hợp đồng của hai nhân vật. Vị thạc sĩ này đánh giá đó là những thỏa thuận “trắng phớ”, nhưng văn minh khi thực hiện hành vi tình dục.

Bản tiếng Việt bộ sách so với bản gốc có nhiều đoạn được làm mềm và cắt bỏ 2 đoạn. Việc biên tập cắt bỏ là để nội dung cuốn sách phù hợp hơn với văn hóa của độc giả Việt.  Tuy bị truyền thông nước ngoài săm soi, khai thác về các yếu tố nóng, song thái độ tiếp cận của độc giả Việt lại khá cởi mở. Trên một diễn đàn tiếng Việt lớn, nhiều thành viên ủng hộ “50 sắc thái” và cùng đưa ra quan điểm những phụ nữ đã có gia đình nên đọc bộ sách này. Bên cạnh các ý kiến chỉ trích hành động sex khổ dâm, thì nhiều độc giả cho rằng chẳng có gì sai trái khi mỗi người thích một kiểu, hành vi tình dục. Độc giả Tô Lan Hương (27 tuổi), còn thống kê, các hành vi tình dục kiểu khổ dâm cũng chỉ xuất hiện trong bộ sách đôi, ba lần, và cũng không có gì thái quá, biến thái.

Bất chấp sự phản kháng, phê bình gay gắt từ nhiều học giả và các độc giả khó tính, “50 sắc thái” vẫn thành công ngoài sự mong đợi về mặt phát hành. Trong khi chờ cuộc chiến tranh luận có hay không giá trị nghệ thuật văn chương trong bộ sách ăn khách này ngã ngũ, “50 sắc thái” vẫn tiếp tục mở rộng thêm nhiều quốc gia mua bản quyền xuất bản, chuyển thể.

Lam Thu

• ’50 sắc thái’ giải tỏa định kiến về tình dục
• '50 sắc thái' hấp dẫn vì viết 'hoa tình' theo cách riêng