Federer không sở hữu nhiều Grand Slam nhất, cũng chỉ đứng thứ hai trong danh sách những tay vợt có nhiều tuần giữ số một thế giới. Nhưng, huyền thoại Thụy Sĩ tạo nên một trong những giai đoạn thống trị áp đảo nhất lịch sử thể thao.
Năm lần liên tiếp vô địch Mỹ Mở rộng của Federer được xem là kỳ tích khó đạt được bậc nhất trong quần vợt. Ảnh: US Open
Federer thay thế Andy Roddick ở vị trí số một ATP sau khi đoạt danh hiệu Australia Mở rộng đầu tiên vào tháng 1/2004. Không ai lấy được vị trí này của "Tàu tốc hành" tới tháng 8/2008.
Trong suốt năm mùa giải đó, Federer đoạt 10 Grand Slam. 2006 được coi là mùa thành công nhất sự nghiệp của Federer, với 12 danh hiệu đơn, gồm ba Grand Slam ở Australia, Wimbledon và Mỹ. Anh cũng đoạt ATP Finals, khi ấy còn được gọi là Masters Cup và quy định trận chung kết diễn ra với thể thức năm set thắng ba.
Rafael Nadal chấm dứt giai đoạn thống trị bảng điểm ATP của Federer sau khi đoạt HC vàng Olympic 2008 ở Bắc Kinh. Trước Nadal, không ai có thể tới gần vị trí của Federer trong 287 tuần liên tiếp. Đây là kỷ lục gần như không thể phá, khi người thứ hai là huyền thoại Jimmy Connors chỉ có 160 tuần liên tiếp. Djokovic, người phá kỷ lục tổng số tuần giữ số một của Federer, thì có 122 tuần liên tiếp làm điều này, kết thúc vào năm 2016.
Kể từ Federer năm 2008 chưa ai bảo vệ thành công Mỹ Mở rộng. Grand Slam sân cứng cuối năm là ác mộng với mọi nhà vô địch. Daniil Medvedev năm nay bị loại ngay vòng bốn, trở thành nhà vô địch thứ 14 liên tiếp thất bại trong việc giữ cup. Federer là người duy nhất trong Kỷ nguyên Mở năm lần liên tiếp vô địch Mỹ Mở rộng.
Theo huyền thoại John McEnroe, Mỹ Mở rộng diễn ra vào cuối năm, lúc nhiều tay vợt đã mệt mỏi sau mùa giải kéo dài, là sự kiện Grand Slam khó thống trị nhất. Bề mặt sân cứng Mỹ Mở rộng cũng quen thuộc với mọi tay vợt, khiến ưu thế mặt sân không còn nhiều. Ngay cả chuyên gia sân đất nện như Nadal cũng thi đấu thành công ở New York, và nhà vô địch năm nay Carlos Alcaraz, cũng như á quân Casper Ruud, được biết đến với sở trường chơi sân đất nện.
Federer đoạt Mỹ Mở rộng lần đầu năm 2004 khi 23 tuổi, đánh bại đàn anh Andre Agassi sau năm set ở tứ kết, rồi hạ Tim Henman và thắng trắng Lleyton Hewitt, người khi đó là thần đồng quần vợt. Tới trước khi Alcaraz lên số một thế giới tuần qua, Hewitt là số một thế giới trẻ nhất kể từ khi bảng điểm ra đời năm 1973. Nhưng, Hewitt không có cơ hội trước Federer, khi thua hai set 0-6 trong trận chung kết.
Sau Hewitt, các bại tướng ở chung kết Mỹ Mở rộng của Federer ba năm kế sau là Agassi, Roddick và Novak Djokovic. Năm 2008, sau khi mất ngôi số một thế giới, Federer vẫn bảo vệ thành công chức vô địch ở New York khi thắng Djokovic ở bán kết, rồi hạ Andy Murray ở chung kết. Giai đoạn thống trị Mỹ Mở rộng của Federer chỉ kết thúc khi anh bất ngờ thua ngược Juan Martin del Potro ở chung kết năm 2009.
"Đó có lẽ là trận tôi muốn chơi lại nhất", Federer nói năm 2017 khi nhắc lại thất bại dưới tay đàn em Argentina, người cũng thông báo giải nghệ trong năm 2022. "Tôi cảm thấy lẽ ra bản thân đã vô địch, đáng lẽ đã dẫn 2-0 hoặc kết thúc nó với tỷ số 3-1". Del Potro, khi đó 20 tuổi, chơi không biết sợ và là trường hợp hãn hữu trong lịch sử thắng Federer cả hai loạt tie-break trong một trận, lần lượt 7-5 ở set hai và 7-4 ở set bốn.
Trong Kỷ nguyên Mở, chỉ hai huyền thoại Ivan Lendl và John McEnroe vô địch Mỹ Mở rộng liên tiếp.
Federer thống trị sân cỏ Wimbledon và cũng giữ kỷ lục sáu lần đoạt ATP Finals. Ảnh: Wimbledon
Federer còn giữ kỷ lục tám lần vô địch Wimbledon, gồm năm lần liên tiếp. Djokovic có thể bắt kịp kỷ lục này nếu tiếp tục đăng quang trong năm 2023.
Ở thời đỉnh cao, Federer ổn định đến kinh ngạc. Anh vào 10 trận chung kết Grand Slam liên tiếp, giai đoạn giữa Wimbledon 2005 và Mỹ Mở rộng 2007. Tính từ Wimbledon 2004 đến Australia Mở rộng 2010, Federer có 23 lần liên tiếp vào bán kết Grand Slam và thắng 20 trong số đó.
Federer cũng vào 36 trận tứ kết Grand Slam liên tiếp, trước khi thua sốc Sergiy Stakhovsky ở vòng hai Wimbledon 2013. Lịch sử quần vợt chưa chứng kiến chuỗi thống kê nào tốt hơn thế.
Từ Vienna Open 2003 đến Masters Cup 2005, Federer thắng 24 trận chung kết liên tiếp, đánh bại những đối thủ hàng đầu lúc bấy giờ là Agassi, Hewitt, Roddick, Marat Safin và tài năng trẻ đang lên Nadal.
Federer thậm chí không thua trắng lần nào suốt ba năm, từ 2004 đến 2006. Anh trải qua 194 trận với ít nhất một set thắng mỗi trận. Trong chuỗi trận này, Federer chỉ thua 10 lần, gồm năm lần dưới tay Nadal. Carlos Alcaraz hiện đang có 64 trận liên tiếp không thua trắng, vẫn còn cách quá xa kỷ lục của Federer. Người chấm dứt thành tích này của Federer là Murray, tại vòng hai Cincinnati Masters 2006.
"Nếu nhìn vào những đối thủ của Federer khi đó, ai cũng có Grand Slam và sở hữu vũ khí riêng độc đáo", cựu số một thế giới Mats Wilander nói về giai đoạn rực rỡ nhất trong sự nghiệp của Federer, 2004 đến 2008. "Federer cũng chịu cạnh tranh rất mạnh từ các tài năng trẻ, sớm nhất là Nadal, rồi Djokovic và Murray. Kỷ nguyên đó chứng minh tài năng phi thường, cùng khả năng giữ thể trạng và tinh thần ở mức ổn định rất cao của Federer".
Vy Anh