Ở Mariupol, Volodymyr Nikulin, 52 tuổi, người có thâm niên 31 năm làm cảnh sát, đã liều mạng giúp các nhà báo từ hãng thông tấn AP đăng ảnh và video về các vụ tấn công của Nga. Nikulin sau đó chuyển đến Pokrovsk. Vào tháng 8, ông bị thương trong lúc cứu người khỏi cuộc tấn công vào một khách sạn và nhà hàng.
Cảnh sát Ukraine từ lâu đã bị chỉ trích là tham nhũng và kém hiệu quả. Người dân Ukraine từng đoàn kết chống lại họ trong phong trào Maidan 2013-2014, dẫn đến một cuộc cải tổ trong toàn lực lượng. Giờ đây, cuộc xung đột với Nga đã mang đến những vai trò mới và bất ngờ cho cảnh sát Ukraine, chuyển không ít sĩ quan từ xe tuần tra sang chiến hào.
Mặc đồ ngụy trang, mang theo súng trường cùng súng phóng lựu, các cảnh sát đang chiến đấu ở miền đông Ukraine trông không khác gì những người lính và thực hiện nhiều nhiệm vụ giống hệt họ. Nhưng họ thuộc về một lữ đoàn tấn công đặc biệt của cảnh sát quốc gia tên là Lyut, thành lập vào đầu năm nay.
Các thành viên thuộc lữ đoàn Lyut huấn luyện ở Donetsk. Ảnh: Washington Post
Họ đã góp phần lấp đầy những khoảng trống trong lực lượng vào thời điểm quân đội Ukraine đang đặc biệt thiếu nguồn nhân lực sẵn sàng chiến đấu. Họ cũng hoạt động theo một cơ cấu chỉ huy khác, cho phép các sĩ quan cảnh sát về hưu phục hồi công việc và cấp bậc thay vì gia nhập quân đội. Ngoài ra, còn có những ưu đãi khác như tăng lương cho các sĩ quan cảnh sát hiện tại và đảm bảo việc làm cho các tân binh sau khi xung đột chấm dứt.
Vào một buổi sáng gần đây, đại tá cảnh sát Oleksandr Netrebko bước vào tầng hầm bí mật gần tiền tuyến, ra lệnh qua điện thoại. "Nới lỏng garô sau mỗi 50 phút, nếu không họ sẽ phải cắt chân của anh ấy", ông nói. "Hiểu chứ? Để cứu cái chân".
Vài phút trước, một cảnh sát dưới quyền của ông đã bị thương khi làm nhiệm vụ tấn công chiếm lại làng Klishchiivka, địa điểm chiến lược ở ngoại ô thành phố Bakhmut, từ tay lực lượng Nga.
Vị trí làng Klishchiivka, miền đông Ukraine. Đồ họa: Espreso.tv
Kể từ mùa hè, các sĩ quan cảnh sát của Netrebko đã sử dụng máy bay không người lái (UAV) để quan sát vị trí quân đội Nga, sau đó triển khai thành các nhóm nhỏ để tấn công du kích, nhằm mục đích đánh bật dù chỉ một số ít quân địch mỗi lần.
Lữ đoàn đã chứng minh năng lực trong nhiệm vụ đầu tiên bằng cách bắn hai quả lựu đạn vào một xe bọc thép chở quân, giết 12 lính Nga.
Những người lính chiến đấu cùng lữ đoàn Lyut đã sốc khi biết họ không phải quân nhân. "Cảnh sát đang tham chiến? Làm sao điều này có thể xảy ra được?", Netrebko nhớ lại một người lính đã hỏi ông như vậy. "Tôi trả lời rằng 'hãy để chúng tôi tham gia, rồi bạn sẽ hiểu'".
Netrebko, một cựu quân nhân trở thành cảnh sát, đang làm việc tại Kiev khi Nga phát động chiến dịch quân sự tại Ukraine hồi năm ngoái. Bất kỳ ai có súng lúc bấy giờ đều phải chiến đấu.
Tại vùng ngoại ô Irpin bị bao vây, ông chỉ dạy cho một nhóm cảnh sát những kiến thức cơ bản về quân sự, với hy vọng ngăn chặn lực lượng Nga tiến tới thủ đô. Hầu hết cảnh sát đi cùng ông chưa bao giờ đối mặt một cuộc pháo kích nào. Nhiều người thực hiện nhiệm vụ trên xe bọc thép mượn từ ngân hàng địa phương.
"Chúng tôi trở thành quân nhân chỉ trong vòng một ngày", Netrebko nói.
Những câu chuyện tượng tương tự cũng diễn ra trên khắp Ukraine khi cảnh sát địa phương thực hiện các nhiệm vụ vượt xa nghĩa vụ thông thường của họ.
Viktor Levchenko, 35 tuổi, người đứng đầu lực lượng cảnh sát tuần tra khu vực Lugansk, nằm trong số ít tình nguyện viên sẵn sàng ở lại để sơ tán và bảo vệ dân thường khi lực lượng Nga tiến vào thành phố Lysychansk. Anh đã hai lần bị thương trước thời điểm thành phố thất thủ.
Trước xung đột, công việc của anh khá nhẹ nhàng, như giúp đỡ các cụ già qua đường hay giải cứu một con mèo bị mắc kẹt trên cây cao. "Bây giờ, mọi người đang chiến đấu", Levchenko cho hay.
Sau khi bình phục, ông dự định trở lại làm việc toàn thời gian. "Công việc của tôi đã thay đổi rất nhiều", Nikulin nói. "Khi bạn nhìn thấy mọi người chết trên đường phố hoặc chết đói, bạn sẽ hiểu mình nên làm gì mà không cần bất kỳ mệnh lệnh nào".
Nhân viên y tế và binh sĩ cùng đưa một người lính Ukraine bị thương lên trực thăng của cảnh sát. Ảnh: Washington Post
Các quan chức Ukraine thừa nhận việc sử dụng cảnh sát để làm công việc của quân đội chỉ là giải pháp tình thế, cần thiết nhưng không lý tưởng.
"Tôi hy vọng chúng tôi sẽ không cần đến một lữ đoàn như vậy nữa trong tương lai", Ivan Vyhivskyi, người đứng đầu cảnh sát quốc gia Ukraine, nói.
Tuy nhiên, hiện tại, điều đó có ý nghĩa rất lớn, ông nhấn mạnh. Nhiều cảnh sát đã tình nguyện gia nhập quân đội trước khi xung đột nổ ra. Hàng nghìn người khác ít nhất đã được huấn luyện sử dụng vũ khí cơ bản, ngay cả khi công việc trước đây của họ chủ yếu là viết giấy phạt giao thông, điều tra tội phạm ma túy hoặc giải tán các trận đánh nhau vì say rượu.
Những người không trực tiếp chiến đấu sẽ thực hiện các nhiệm vụ quan trọng khác như sơ tán dân thường, rà phá bom mìn, trực tại các trạm kiểm soát, truy tìm nội gián...
Các phi công trực thăng của cảnh sát đặc nhiệm, vốn làm công việc sơ tán dân thường trong những trường hợp y tế khẩn cấp, hiện làm nhiệm vụ đưa những người lính bị thương đến bệnh viện. Trong khi đó, các sĩ quan cảnh sát thuộc lực lượng phản ứng nhanh Ukraine thay phiên nhau thực hiện nhiệm vụ ở những vị trí tiền tuyến, kể cả tại các đơn vị phòng không cơ động.
Ở một số làng tiền tuyến, "cảnh sát là đại diện duy nhất của nhà nước", Vyhivskyi nói.
Một cuộc thăm dò gần đây của Trung tâm Nghiên cứu Xã hội Razumkov cho thấy niềm tin của công chúng Ukraine vào cảnh sát đã tăng lên đáng kể sau khi giao tranh bùng phát, với 57% người tham gia khảo sát nói rằng họ tin tưởng cảnh sát, tăng từ mức 38% vào khoảng hai năm trước.
Đầu năm nay, khi Ukraine chuẩn bị cho cuộc phản công, họ đã tích cực tuyển mộ cho Lyut và các lữ đoàn mới khác. Hàng nghìn cảnh sát, và cả dân thường, nộp đơn xin gia nhập Lyut. Netrebko đã xây dựng một chương trình đào tạo 40 ngày.
Trong số những người được truyền cảm hứng từ lời kêu gọi các sĩ quan cảnh sát tham gia cuộc chiến có Alyona, 25 tuổi, mật danh Panthera. Cô đã phục vụ 4 năm với tư cách là cảnh sát phụ trách cảnh khuyển ở thành phố Vinnytsia. Một năm sau xung đột, Alyona vẫn thực hiện các nhiệm vụ thường nhật. Hiện tại, cô tấn công các vị trí của lực lượng Nga ở miền đông đất nước.
Cô biết cách bắn súng, nhưng trước khi gia nhập Lyut, cảnh sát "không được huấn luyện để hoạt động trong chiến hào hay tấn công vị trí đối thủ", Vinnytsia cho hay.
Timur, nhân viên pha chế trở thành cảnh sát. Ảnh: Washington Post
Cùng tập luyện với cô hồi mùa thu là Timur, 21 tuổi, cựu nhân viên pha chế với mật danh Vermouth. Là con một nhưng cô khao khát chiến đấu chống lại Nga. Bố mẹ không đồng ý cho cô nhập ngũ, vì vậy, cô chọn cách gia nhập lực lượng cảnh sát.
Khi biết cô sẽ chiến đấu, họ "vẫn rất khó chấp nhận", Timur cho biết.
Cô đang luyện tập trên cánh đồng nhỏ gần một khu dân cư ở miền đông Ukraine, nơi các chỉ huy Lyut đã sắp xếp những chồng lốp xe và hộp đạn rỗng để thể hiện các kịch bản chiến đấu.
Theo kế hoạch, Timur sẽ được triển khai trở lại Klishchiivka để giúp loại bỏ những binh sĩ Nga cuối cùng khỏi làng, nhưng nhiệm vụ đã bị hủy bỏ. Vài ngày sau, Ukraine thông báo họ đã kiểm soát làng, chiến thắng đầu tiên của lữ đoàn cảnh sát mới. Tuy nhiên, họ cũng phải trả giá đắt.
Hai tiếng sau cuộc điện thoại hướng dẫn thắt dây garô của Netrebko, ông nhận được cuộc gọi khác. Một sĩ quan đã chết.
Vũ Hoàng (Theo Washington Post)