Hai phương án lấy nước sông Hồng "hồi sinh" sông Tô Lịch đang được đề xuất lên lãnh đạo thành phố. Trong đó, Công ty thoát nước Hà Nội kiến nghị lấy nước từ sông Hồng qua hệ thống máy bơm và đường ống áp lực để đổ vào hồ Tây, khi đạt mực nước cần thiết sẽ cho mở các cửa xả ra sông Tô Lịch để pha loãng và làm sạch nước sông.
Ban quản lý dự án đầu tư xây dựng công trình cấp nước, thoát nước và môi trường TP Hà Nội thì đề xuất phương án bổ cập nước qua cống Liên Mạc (Bắc Từ Liêm), nghĩa là không cần phải bơm qua hồ Tây.
Ủng hộ các ý tưởng trên, nhưng GS.TS Nguyễn Trọng Hồng – nguyên Thứ trưởng Bộ Thủy lợi (nay là Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn) cho rằng triển khai không đơn giản và phải có sự tham gia của nhiều bộ, ngành mới khả thi.
Công trường hệ thống cống gom nước thải hai bên bờ sông Tô Lịch. Ảnh: Giang Huy.
Theo GS Hồng, muốn lấy nước từ sông Hồng bổ trợ cho sông Tô Lịch phải lập quy hoạch, trong đó tính toán nhu cầu nước là bao nhiêu, lấy vào thời điểm nào và phải đảm bảo không ảnh hưởng đến chức năng phục vụ sản xuất nông nghiệp của sông Hồng.
Sau khi có quy hoạch, mới tính đến chọn phương án nào khả thi, bổ cập qua hồ Tây hay qua cống Liên Mạc - phương án nào giá thành hợp lý thì triển khai.
"Sông Hồng chảy qua nhiều tỉnh, thành nên không thể một địa phương nào đó thích thì lấy nước, khi lấy nước làm nông nghiệp sẽ không ai thắc mắc nhưng lấy phục vụ mục đích khác cần giải thích rõ", nguyên thứ trưởng Bộ Thủy lợi nói và cảnh báo nếu không tính toán kỹ, việc lấy nước từ sông Hồng có thể làm thay đổi dòng chảy, tác động đến hai bờ sông và dồn lượng bùn, cát xuống cống Xuân Quan (Hưng Yên) - cống của hệ thống thuỷ lợi Bắc Hưng Hải.
Ngoài ra, những năm qua mực nước sông Hồng ngày càng xuống thấp, lượng nước về đến cống Xuân Quang (Hưng Yên) vẫn thiếu, nếu còn lấy nước bổ cập cho sông Tô Lịch thì cống Xuân Quan sẽ cạn kiệt nước.
"Nếu ưu tiên nông nghiệp, việc lấy nước sông Hồng bổ cập cho sông Tô Lịch không được chọn, còn ưu tiên cải thiện môi trường Tô Lịch thì phải hy sinh nông nghiệp", GS Hồng nói.
Dọc hai bờ sông Tô Lịch có hàng trăm cống nước thải. Ảnh: Giang Huy.
Cũng ủng hộ ý tưởng bổ cập nước sông Hồng cho sông Tô Lịch, TS Đào Trọng Tứ (Trưởng ban điều hành mạng lưới sông ngòi Việt Nam) thông tin, ông mới bảo vệ đề tài ở Liên hiệp các Hội khoa học và kỹ thuật Việt Nam về đánh giá giải pháp giảm thiểu ô nhiễm sông nội đô Hà Nội.
Theo TS Tứ, một trong những giải pháp ông nêu trong đề tài bảo vệ là xử lý nước thải và bổ cập nước cho các sông (Tô Lịch, Kim Ngưu, Lừ, Sét). "Lượng nước trong các dòng sông ở nội đô hiện nay chủ yếu từ hệ thống cống thải, đo đó nước rất ít và gần như không có dòng chảy", ông Tứ nói.
Hà Nội đang xây dựng hệ thống cống dọc sông Tô Lịch để gom nước thải về Nhà máy xử lý nước thải Yên Xá, sau đó một phần nước thải đã qua xử lý sẽ được bổ cập lại cho dòng sông này. Tuy nhiên, ông Tứ cho rằng lượng nước đó chưa đủ nên vẫn cần dẫn nước từ sông Hồng bổ cập cho sông Tô Lịch.
PGS.TS Bùi Thị An - Viện trưởng Tài nguyên môi trường và Phát triển cộng đồng, nêu quan điểm "đề xuất bổ cập nước là tốt, nhưng phải kết hợp nhiều giải pháp mới xử lý được môi trường sông Tô Lịch, trong đó quan trọng nhất là thu gom, xử lý nước thải, không để đổ vào dòng sông".
"Thành phố nên lấy ý kiến rộng rãi và triển khai đánh giá tác động của giải pháp bổ cập nước từ sông Hồng, từ vấn đề quy hoạch cho tới môi trường, kinh tế...", TS An nói thêm.
Sông Tô Lịch dài khoảng 14 km, bắt đầu từ phường Nghĩa Đô (Cầu Giấy) chảy về phía Nam thành phố và ra sông Nhuệ đoạn xã Hữu Hòa (Thanh Trì). Toàn tuyến sông có hơn 280 cửa xả nước thải. Theo ước tính của Sở Tài nguyên Môi trường Hà Nội, mỗi ngày 150.000 m3 nước thải sinh hoạt chưa qua xử lý xả xuống sông Tô Lịch.
Nhiều kế hoạch khắc phục ô nhiễm sông Tô Lịch đã được thành phố đưa ra trong hơn 10 năm qua nhưng đều không hiệu quả.
Võ Hải