Công hàm được phái bộ Nhật Bản tại Liên Hợp Quốc gửi hôm 19/1 tuyên bố việc Trung Quốc "vẽ đường cơ sở phân chia lãnh hải trên các đảo và đá ở Biển Đông không đáp ứng những điều kiện được quy định trong Công ước Liên Hợp Quốc về Luật biển năm 1982 (UNCLOS).
Yêu sách chủ quyền của Trung Quốc đối với phần lớn diện tích Biển Đông đã bị bác bỏ trong phán quyết của Tòa Trọng tài Thường trực năm 2016, trong đó quy định các thực thể "nửa chìm nửa nổi" trên Biển Đông không được hưởng quyền lãnh hải bao quanh.
"Trung Quốc đã không chấp nhận phán quyết này và tuyên bố họ có 'chủ quyền' với vùng biển, vùng trời xung quanh các thực thể được coi là nửa chìm nửa nổi đó", Nhật Bản cho biết trong công hàm.
"Trên thực tế, Trung Quốc đã phản đối các máy bay Nhật bay qua khu vực đá Vành Khăn và tìm cách hạn chế quyền tự do hàng không ở Biển Đông", công hàm có đoạn.
Đá Vành Khăn là một thực thể thuộc quần đảo Trường Sa thuộc chủ quyền Việt Nam, bị Trung Quốc chiếm đóng trái phép và cải tạo phi pháp thành đảo nhân tạo. Bắc Kinh đã xây dựng nhiều công trình quân sự và đường băng trên đảo nhân tạo này.
Tàu nạo vét Trung Quốc xung quanh đá Vành Khăn thuộc quần đảo Trường Sa của Việt Nam hồi tháng 5/2015. Ảnh: Reuters.
Nhật từng kêu gọi Trung Quốc công nhận phán quyết Biển Đông của Tòa Trọng tài Thường trực, nhưng nước này hiếm khi công khai lên tiếng phản đối hoạt động của Bắc Kinh trên Biển Đông.
Công hàm trên được Nhật Bản đưa ra vài giờ trước cuộc tham vấn cấp cao về các vấn đề hàng hải giữa Tokyo và Bắc Kinh, trong đó các nhà ngoại giao Nhật Bản phản đối sự hiện diện ngày càng tăng của tàu hải cảnh Trung Quốc gần khu vực nhóm đảo Senkaku/Điếu Ngư đang tranh chấp giữa hai nước trên biển Hoa Đông.
Nhà nghiên cứu các vấn đề Biển Đông Chen Xiangmiao cho biết thời điểm Nhật Bản đệ công hàm lên Liên Hợp Quốc rất quan trọng. "Đó có thể là cách để Nhật Bản nâng cao vị thế trong các cuộc đàm phán ở biển Hoa Đông với Trung Quốc. Vì Nhật Bản và Mỹ là những đồng minh thân thiết, lập trường cứng rắn của Nhật Bản về Biển Đông sẽ được Mỹ hoan nghênh, dù là chính quyền Donald Trump hay Joe Biden", Chen nhận định.
Tuy nhiên, không giống như Mỹ và các đồng minh, vốn bác bỏ cái mà Trung Quốc gọi là "quyền lịch sử" của họ với Biển Đông, công hàm của Nhật Bản chỉ đề cập vấn đề Bắc Kinh cản trở quyền tự do hàng hải và hàng không xung quanh những thực thể nửa chìm nửa nổi. Giới chuyên gia nhận định đây có thể là một cách để Nhật Bản tránh đẩy căng thẳng với Trung Quốc "đi quá xa".
Anh, Pháp, Đức hồi tháng 9/2020 cũng gửi công hàm chung lên Liên Hợp Quốc phản bác những yêu sách phi lý của Trung Quốc trên Biển Đông. Trong công hàm này, ba nước nhấn mạnh UNCLOS là "khuôn khổ pháp lý" cho mọi hoạt động trên biển và cần được duy trì tính toàn vẹn.
Ngọc Ánh (Theo SCMP)