Nhà thầu được thưởng phải đảm bảo cả tốc độ và chất lượng

Bộ Kế hoạch và Đầu tư đang lấy ý kiến bộ, ngành, địa phương, cùng doanh nghiệp trong ngành xây dựng dự thảo nghị định về chế độ thưởng hợp đồng với các gói thầu giao thông trong chương trình phục hồi kinh tế - xã hội và một số dự án quan trọng quốc gia, dự án trọng điểm ngành giao thông. Theo cơ quan soạn thảo, việc ra cơ chế trên để khuyến khích nhà thầu đẩy nhanh tiến độ, trong bối cảnh nhiều dự án đang chậm trễ.

Ủng hộ đề xuất thưởng cho nhà thầu, PGS. TS Trần Chủng, nguyên Cục trưởng Giám định Nhà nước về chất lượng công trình, Bộ Xây dựng, nhận định dự án giao thông trọng điểm vượt tiến độ sẽ tác động lớn cả nền kinh tế. Do vậy chế độ thưởng là cách động viên nhà thầu đóng góp, khích lệ tinh thần. Ngoài vượt tiến độ, gói thầu được thưởng cần đảm bảo chất lượng, đồng bộ khai thác. Bởi một gói thầu hoàn thành riêng lẻ không có ý nghĩa lớn khi toàn tuyến chưa xong.

Ông Chủng cũng cho rằng nhà thầu được thưởng cần phải đánh giá theo các tiêu chí như tổ chức thi công khoa học, hiệu quả, đạt chất lượng, bố trí nhân lực, thiết bị hợp lý theo từng giai đoạn, lường trước các yếu tố phát sinh như tăng giá, thiếu nguyên vật liệu để có hướng dự phòng... Ngoài ra, quy định thưởng không nên đưa vào các yếu tố tác động đến công tác thi công như giải phóng mặt bằng, thay đổi thiết kế kỹ thuật...

Đại diện một doanh nghiệp thi công cao tốc Bắc - Nam đoạn Mai Sơn - quốc lộ 45 (Ninh Bình - Thanh Hóa), nói cơ chế thưởng bằng hiện vật là động lực lớn cho các nhà thầu thi công vượt tiến độ. Bởi để đạt mục tiêu trên, các nhà thầu sẽ phải huy động thêm nhân lực, thiết bị, nên khi được bù đắp một phần chi phí sẽ có động lực đẩy nhanh các dự án hạ tầng giao thông.

Tuy nhiên, đại diện doanh nghiệp này băn khoăn việc triển khai các gói thầu cũng phụ thuộc vào nhiều yếu tố khách quan như giải phóng mặt bằng, khảo sát thiết kế kỹ thuật đường, nguồn vật tư, thời tiết, chưa kể thiên tai dịch bệnh... Các yếu tố này luôn hiện diện và diễn biến ngày càng phức tạp. "Ví dụ hoàn thành thủ tục khai thác một mỏ đất ở địa phương mất hơn một năm, sẽ không thể đáp ứng thời gian xây dựng đường trong 24-32 tháng", ông nói.

Đồng quan điểm, đại diện Tập đoàn Đèo Cả, nhà thầu dự án cao tốc Bắc - Nam đoạn Mai Sơn - quốc lộ 45, Nghi Sơn - Diễn Châu, cũng cho rằng khi chấm điểm nhà thầu thực hiện công trình vượt tiến độ, cơ quan quản lý cần xác định thời gian thi công từ khi được nhận mặt bằng sạch, đủ nguyên vật liệu... Hồ sơ dự án phải đúng thực tế mới đánh giá sát năng lực, thời gian thi công của nhà thầu.

Theo lãnh đạo này, thời gian qua một số dự án cao tốc bắc nam giai đoạn 2017-2020, hồ sơ dự án là có mặt bằng sạch, song nhà thầu sau đó lại phải nhận mặt bằng "xôi đỗ", mỏ vật liệu thiếu sản lượng hoặc không đáp ứng chất lượng làm mất nhiều thời gian xin mở mỏ mới, hoặc mua vật liệu có giá cao. Trong khi đó, dự án đã chốt tiến độ nên nhà thầu đã phải huy động nhiều máy móc, thiết bị, tăng nhân lực làm cả ngày đêm để bù lại khối lượng thi công bị chậm trước đó, chưa kể bão giá vật liệu càng khiến nhà thầu tăng chi phí...

"Nhà thầu mong được hỗ trợ bằng cách tính đúng, tính đủ, điều chỉnh đơn giá để bù lại chi phí doanh nghiệp bỏ ra, đó là phần thưởng cho họ", đại diện Đèo Cả nói và góp ý trong cách thức thưởng, nhà nước có thể xem xét bằng việc ưu tiên nhà thầu vượt tiến độ tham gia dự án hạ tầng giao thông khác sẽ khuyến khích đẩy nhanh, thay vì thưởng tiền.

Với các dự án cao tốc Bắc - Nam đang triển khai, phía Đèo Cả cho biết đơn vị phấn đấu hoàn thành các gói thầu đạt và vượt tiến độ, mục đích không phải nhận tiền thưởng mà giảm chi phí, sớm phát huy hiệu quả dự án. Tuy nhiên, doanh nghiệp này cũng nhận định các dự án đều gặp khó khăn về vật liệu, bão giá, giải phóng mặt bằng, nên khó công trình nào vượt tiến độ.

Trong khi đó, đồng tình với cơ chế khen thưởng nhà thầu làm hiệu quả, song một lãnh đạo Ban quản lý dự án đầu tư xây dựng các công trình giao thông TP HCM - chủ đầu tư nhiều dự án hạ tầng lớn ở thành phố, cho rằng cần xây dựng quy định cụ thể về mức thưởng, phía được thưởng và thẩm quyền của cơ quan cho phép áp dụng. Việc này nếu không làm chặt chẽ gây khó khăn trong công tác hậu kiểm như thanh, quyết toán hoặc thanh tra, kiểm toán dự án sau này.

Trước đó tại buổi ký giao ước thi đua trong công tác giải phóng mặt bằng Vành đai 3 TP HCM, chế độ khen thưởng cũng được Chủ tịch UBND thành phố Phan Văn Mãi đưa ra. Ngoài các chế độ được quy định, ông đề nghị tính thêm phần "khen thưởng đặc biệt", bằng tiền cho đơn vị làm nhanh giải phóng mặt bằng ở dự án. Điều này giúp động viên và khuyến khích đơn vị làm tốt, góp phần đẩy nhanh tiến độ công trình trọng điểm quốc gia.

Năm 2013, sau khi Vành đai 3 đoạn Mai Dịch - Bắc Hồ Linh Đàm hoàn thành, Ban quản lý dự án Thăng Long từng kiến nghị Bộ Giao thông Vận tải thưởng gần 180 tỷ đồng cho các nhà thầu do đã vượt tiến độ. Cụ thể, liên danh Samwhan (Hàn Quốc) - Cienco 4 được đề nghị thưởng gần 78 tỷ đồng vì sớm hoàn thành gói thầu số 1 (đoạn Mai Dịch - Trung Hòa) trước 263 ngày; nhà thầu Sumitomo Mitsui (Nhật Bản) được đề xuất thưởng 102 tỷ đồng vì vượt tiến độ gói thầu số 2 (đoạn Trung Hòa - Thanh Xuân) trước 454 ngày.

Việc đề xuất thưởng dự án nói trên thực hiện theo điều khoản hợp đồng được ký kết giữa chủ đầu tư và nhà thầu. Trong trường hợp vượt tiến độ, nhà thầu được thưởng 1,12% giá trị hợp đồng cho mỗi 28 ngày rút ngắn. Tuy nhiên do vướng mắc về cơ chế, các nhà thầu chỉ nhận được một phần giá trị làm lợi của việc rút ngắn tiến độ từ nguồn vốn còn dư tại dự án.

Theo danh mục Bộ Kế hoạch và Đầu tư đề xuất cơ chế thưởng, có 19 dự án lớn như: cao tốc Bắc - Nam phía Đông (giai đoạn 2017-2020 và 2021-2025); Vành đai 4 vùng Thủ đô Hà Nội; Vành đai 3 TP HCM; các dự án cao tốc giai đoạn một nối Khánh Hoà - Buôn Ma Thuột, Biên Hoà - Vũng Tàu, Châu Đốc - Cần Thơ - Sóc Trăng; đường sắt đô thị Hà Nội, TP HCM; sân bay Long Thành...

Về nguồn tiền thưởng, cơ quan soạn dự thảo đề xuất Chính phủ cho phép dùng phần vốn dư sau đấu thầu (bao gồm cả chỉ định thầu) và chi phí tiết kiệm trong quá trình thực hiện gói thầu. Trong đó, phương thức tính là: (số tiền thưởng bằng số tiền dư sau đấu thầu không tính dự phòng) x (tỷ lệ thời gian được rút ngắn) x (hệ số khuyến khích - đang đề xuất là 2).

Đoàn Loan - Gia Minh