Người nghiện thuốc lá 'rước' 4.000 chất độc vào cơ thể

Để đánh giá tính hữu ích của toạ đàm, độc giả truy cập tại đây và để lại phần nhận xét của mình.

Bác sĩ Lê Đình Phương, nhìn nhận: Dưới góc độ lâm sàng, thuốc lá điếu có hại và người nghiện lệ thuộc nicotine. Chất nicotine chiếm 5% độc tính, các chất khác chiếm 95% độc tính trong khói thuốc lá. Tất cả người hút thuốc biết tác hại nhưng bị cột chặt vào việc hút và không bỏ được dù đa phần họ đều muốn bỏ.

"Bỏ thuốc lá là tốt nhất nhưng khi mọi nỗ lực thất bại, tôi ủng hộ giải pháp dung hòa là giảm tác hại. Thay vì hút một điếu thuốc lá với tất cả độc hại thì để họ hút mỗi nicotine thôi và giảm những độc tính khác; đồng thời khí thở ra chỉ chứa hơi nước và tỷ lệ thấp chất gây ung thư, việc gây hại do hút thuốc thụ động cũng thấp hơn. Đây là những thông tin tôi đã nghiên cứu", bác sĩ Phương nói.

Bác sĩ Phương khẳng định: Với người nghiện thuốc lá, lời khuyên đầu tiên là hãy bỏ thuốc lá tuyệt đối, không có chuyện giảm đi hay hút thuốc nhẹ hơn. Nếu họ nói không thể làm được thì ông sẽ khuyên dùng một sản phẩm nào đó để thỏa mãn cơn nghiện nicotine. Dưới góc độ chính sách, bác sĩ Phương cho biết chưa được phép kê toa thuốc lá làm nóng hay nói với bệnh nhân nhưng về nghĩa vụ hành nghề thì không hề ái ngại khi khuyên bệnh nhân sử dụng thuốc lá làm nóng để giảm thiểu tác hại của thuốc lá.

Theo luật sư Tạ Minh Trình, nước ta có Luật Phòng chống tác hại thuốc lá, ban hành năm 2012 và có hiệu lực vào ngày 1/5/2013. Do đó, với các sản phẩm mới như thuốc lá điện tử, xét trên phương diện pháp lý, chúng ta cần xem nó có phù hợp với Luật này hay không. Quy định tại khoản 1 điều 2, thuốc lá là sản phẩm được sản xuất toàn bộ hoặc là một phần nguyên liệu chế biến dưới dạng sợi điếu, xì gà, thuốc lá, thuốc lào và các dạng khác. Ông phân tích theo hai khía cạnh:

Thứ nhất, về thành phần, theo khoản 3 của điều 2, nguyên liệu thuốc lá là lá thuốc lá dưới dạng sợi, tấm đã sơ chế. Như vậy, để quản lý sản phẩm thay thế như thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng, chúng ta phải xem nó có thuộc đối tượng điều chỉnh của Luật Phòng chống tác hại thuốc lá hay không.

Về cơ chế hoạt động, thuốc lá nung nóng là sinh ra các hạt khói thông qua một cái thiết bị điện tử, cấu tạo từ một bộ phận gia nhiệt cộng với đầu cắm. Dù là thiết bị điện tử nhưng nguyên liệu sử dụng để đốt lại là nguyên liệu thuốc lá đặc chế dùng kèm với sản phẩm. Đối chiếu với cái định nghĩa trên, nó phù hợp với dạng khác trong Luật.

Thứ hai, mặc dù thuốc lá điện tử cũng sử dụng công nghệ loại bỏ quá trình đốt cháy để tạo ra nicotine. Nhưng nicotine trong thuốc lá điện tử này không đến từ nguồn gốc là nguyên liệu từ cây thuốc lá mà là một dung dịch lỏng. Khác thuốc lá làm nóng, thuốc lá điện tử được gọi là thuốc lá nhưng về bản chất nó sử dụng dung dịch hóa chất có chứa hàm lượng nicotine để tạo ra làn khói cũng như là tạo ra cũng như chất để người dùng hít vào. Lâu ngày nó cũng gây nguy hiểm.

Về góc độ pháp luật tại thời điểm năm 2012, các nhà lập pháp chưa hình dung được các cái dạng của thuốc lá hiện đại. Do đó, thuốc lá điện tử chưa thỏa mãn các điều kiện Luật Phòng chống tác hại thuốc lá hiện hành. Hiện nay, cũng có nhiều câu hỏi đặt ra là chúng ta có nên cho thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng lưu hành ở Việt Nam hay không.

Ông cho biết, Chính phủ đã giao Bộ Công thương đánh giá tác động của các loại thuốc lá để tham mưu. Đối chiếu với các nước lân cận, Thái Lan cấm tuyệt đối thuốc lá điện tử, bởi trong quá trình sản xuất dung dịch có thể trộn lẫn ma túy. Tại Nhật Bản, họ nghiêng về coi đó là một loại dược liệu và một loại thuốc và chỉ được phép lưu hành khi có sự đồng ý từ bác sĩ.

Do đó, ông cho rằng cần có đánh giá kỹ lưỡng trước khi đưa ra quy định về loại sản phẩm này.

Phó giáo sư, tiến sĩ, bác sĩ Trần Văn Ngọc nhấn mạnh: Chúng ta phải công nhận sự tồn tại của thuốc lá đun nóng, thuốc lá điện tử. Thuốc lá điện tử quá lạm dụng và quá gây hại đối với giới trẻ nên tuyệt đối không chấp nhận. Thuốc lá làm nóng đã được một số quốc gia cho phép như là biện pháp giảm tác hại của thuốc lá. Tôi nghĩ trách nhiệm kiểm tra chất lượng là Bộ Y tế, Bộ Công thương phải làm nếu cho phép vào thị trường Việt Nam.

Tôi nghĩ ở thế giới cũng như ở Việt Nam có thể sử dụng biện pháp giảm thiểu tác hại của thuốc lá cho bệnh nhân không thể cai được thuốc lá vì bác sĩ không thể nào cho họ hút mãi thuốc lá truyền thống mà không có biện pháp thay thế. Trên 10 người thì 8 người đã nói không bỏ thuốc được.

Phó giáo sư, tiến sĩ, bác sĩ Trần Văn Ngọc, cho biết: Giảm thiểu tác hại thuốc lá là vấn đề được quan tâm và phức tạp về khoa học, xã hội học. Như đã nói ở trên, những biện pháp có thể áp dụng là ngăn tiếp cận dưới mọi hình thức, giảm số người đã hút và ngăn ngừa sự tái hút sau khi cai.

Bên cạnh đó, một số hội thảo của các tổ chức y tế trên thế giới hoặc một số công ty đưa ra sản phẩm giảm tác hại thuốc lá đưa ra các nghiên cứu cho thấy, trong thuốc lá có 2 thành phần: gây nghiện và gây độc. Ban đầu người hút không nghĩ đến việc gây độc. Khi nghiện thì họ "rước" 4.000 chất độc vào cơ thể. Có bệnh nhân hút 10 năm liên tục, mỗi ngày một gói, bị COPD thì vấn đề của họ phải bỏ thuốc lá, việc bỏ thuốc lá tốt gấp trăm lần dùng thuốc đều trị.

Hiện có một khái niệm mới là làm sao không đưa chất độc vào phổi gây bệnh. Đó là ý tưởng tốt. Tuy nhiên từ ý tưởng của các nhà khoa học tới công nghệ thì là vấn đề khác. Hiện có nhiều loại thuốc lá quảng cáo thay thế cho việc cai nghiện, về chuyên môn chúng tôi không chấp nhận thuốc lá nào thay thế hút thuốc. Nhưng có một nhóm người không thể mặc kệ họ hút thuốc là mà không có biện pháp hỗ trợ, kể cả khi cai nghiện thất bại.

Về khoa học, chúng tôi mong muốn có sản phẩm vô hại hoặc có hại ít hơn và chứng minh công nghệ đó tốt không. Sản phẩm này dành cho đối tượng nguy cơ cao nhằm giảm tác hại. Tuy nhiên bước thứ nhất phải chứng minh sản phẩm cho phép giảm tác hại, ví dụ 4.000 chất đó rất ít hoặc không có khi so sánh với thuốc lá truyền thống. Nếu chẩn đoán bệnh nhân COPD, không thể cai được, chứng nhận bởi các cơ quan, chuyển sang cấp một số sản phẩm giảm thiểu tác hại.

Theo luật sư Tạ Minh Trình, nếu các sản phẩm giảm tác hại của thuốc lá có xác thực khoa học về hiệu quả cao, chúng ta nên áp dụng để hỗ trợ người dùng cai thuốc. Thứ hai là quản lý việc mua bán thuốc lá chặt chẽ hơn. Tại Việt Nam, việc mua bán thuốc lá rất dễ, thậm chí trẻ em 7-8 tuổi cũng có thể mua.

Trên phương diện chuyên gia y tế, bác sĩ Lê Đình Phương cho biết, thuốc lá có thể nóng lên tới 800 độ C và thải ra hơn 4000 chất, trong đó có nicotine. Tuy nhiên, tác hại của nicotine lên tim mạch không nguy hiểm bằng việc chúng ta hít phải các chất khác.

Về các sản phẩm thay thế nicotine, ông chia sẻ, thực tế, nhiều người không chỉ cần nicotine. Khi sử dụng các sản phẩm này, họ bớt nghiện nicotine nhưng vẫn muốn thỏa mãn khoái cảm được duy trì thói quen cầm một điếu thuốc lên và phả ra làn khói. Do nhiều người vừa bổ sung nicotine vừa hút thuốc để tiếp thêm chất này vào máu, não gấp hai lần, đồng thời thỏa mãn sở thích cầm thuốc nên hầu hết, các tuyên truyền về tác hại thuốc lá người ta cắt bớt nguy hiểm về các chất khác. Thế nhưng, nicotine chỉ chiếm khoảng 5% mức độ nguy hiểm với sức khỏe từ việc hút thuốc lá, tác hại của khác chất khá có thể lên tới 90-95%.

Do đó, hiện nay, hình ảnh tuyên truyền hút thuốc đã thay đổi. Mỹ đã quy định chỉ sử dụng hình ảnh nhân vật phản diện để người nhìn cảm thấy hình ảnh hút thuốc không còn lãng mạn, mạnh mẽ như các hình ảnh tuyên truyền trước đây, khi dùng hình ảnh người đàn ông nam tính.

Theo thạc sĩ, bác sĩ Lê Đình Phương: Các nghiên cứu đánh giá tỷ lệ bỏ thuốc lá theo hạn định là 6 tháng nếu tỷ lệ bỏ thuốc lá 5-10% là khả quan, bởi tỷ lệ bỏ thuốc không thành công khoảng 90%. Sau 6 tháng, 50% người hút thuốc lá tái nghiện lại. Nếu bỏ thuốc lá trong 6 tháng, bạn có thể cảm nhận cơ thể tươi tốt, khỏe hẳn ra. Tuy nhiên tình cờ, bạn đi cà phê với bạn bè, bắt đầu thấy hút thuốc lá lại tái nghiện hành vi. Ban đầu, bạn có thể thấy không ngon nhưng sau đó sẽ hút từ một điếu lên 2-3 điếu. Có người tái nghiện 5-6 lần và không thể cai được.

"Tôi đứng trên góc độ sẽ hiểu được bệnh nhân vừa lệ thuộc nicotuion và vừa lệ thuộc hành vi. Cuộc chiến chống thuốc lá trên toàn cầu rất khó khăn. Ví dụ tôi giả sử chống dịch Covid-19 là không còn ca, làm sao để ca F0 nhẹ hơn, bệnh nhân không phải thở máy, suy hô hấp. Không có một thế giới không có thuốc lá. Do đó giải pháp giảm thiểu thuốc lá là cần thiết. Tôi chứng kiến bệnh nhân bỏ thuốc lá rất khiêm tốn", bác sĩ Phương nhận định.

Thạc sĩ, bác sĩ Lê Đình Phương nói thêm: Khi đốt thuốc lá, điếu thuốc có thể nóng đến 800 độ C, sinh ra 4.000 chất độc hại. Nicotine là chất có trong cơ thể nhưng với lượng rất nhỏ. Nếu hút thuốc lá, nicotine có trong thuốc sẽ ảnh hưởng đến tim mạch. Tuy nhiên, nicotin không nghĩa lý gì so với các chất sản sinh ra do quá trình đốt cháy. Do đó, người ta chế ra những chế phẩm có chứa nicotine thay thế thuốc lá để bớt ghiền. Có các giải pháp như nicotin dán ở da, xịt họng, kẹo cao su... Dù sử dụng những giải pháp này nhưng người hút thuốc lá vẫn cảm giác thèm đưa điếu thuốc lá lên miệng. Nếu một người vừa nhai nicotine và vừa hút thuốc lá thì cảm giác thích thú tăng lên gấp 2 lần.

"Để giảm thiểu tác hại của thuốc lá nên cắt giảm những chất đốt cháy. Trong tổng thể độc hại, nicotine chiếm 5% còn lại là các chất đốt cháy", bác sĩ Phương có ý kiến.

Theo bác sĩ Phương, biện pháp dung hòa là giải tỏa cho bệnh nhân thói quen nghiện hành vi hút thuốc bởi động tác hút và cầm điều thuốc rất thú vị, khoái cảm. Đó là lý do nhiều người bỏ không được. Trong các chiến dịch kêu gọi bỏ thuốc lá, ở Mỹ, người ta thay đổi mô tả về hình ảnh các chàng  cao bồi hút thuốc trong miệng, nam tính đẹp trai thành những nhân vật phản diện hút thuốc lá. Từ đó cho khán giả nhận thấy hút thuốc lá là xấu. "Tôi tham khảo được tỷ lệ bỏ thuốc lá thành công chỉ 5-10%, còn không thành công là 90%", bác sĩ Phương cho biết.

Phó giáo sư, tiến sĩ Trần Văn Ngọc, cho biết: Đầu tiên, cần phòng ngừa bạn trẻ hút thuốc, làm sao giáo dục, đưa việc phòng chống thuốc lá vào trong trường học, kể cả mẫu giáo. Lứa tuổi mẫu giáo các em có ý thức rất cao, ghi nhớ lời thầy cô nói và cũng có ảnh hưởng lớn với ba mẹ. Về nhà sẽ khuyên các thành viên gia đình bỏ thuốc lá. Việc ngăn chặn những người mới hút thuốc lá chiếm 50% thành công trong chiến lược này. Nghĩ tới tương lai, những em bé đó 17-18 tuổi, ý thức mối nguy hiểm sẽ tránh được được việc hút thuốc.

Tiếp theo, quyết tâm của người hút thuốc rất quan trọng. Tôi năm 18 tuổi cũng tập hút thuốc nhưng tới khi vào năm nhất học y khoa thì thấy hành động này không phù hợp nên quyết tâm bỏ.

Chiến lược thứ hai là chiến dịch phòng chống tác hại của thuốc lá mà Bộ Y tế làm nhiều năm. Hút thuốc thụ động rất nguy hiểm với phụ nữ, trẻ em vì phổi của những người này rất nhạy cảm với thuốc lá. Khi hút thụ động, nồng độ gây ung thư không qua đầu lọc nên tỷ lệ cao hơn việc hút chủ động. Hiện nay việc cấm hút thuốc trong phòng học, bệnh viện... là tiến bộ.

Giảm tác hại qua việc cai nghiện tuy rất khó nhưng phải làm thường xuyên, những người đã nghiện, được tư vấn thì phải quyết tâm vì cai thành công phụ thuộc tâm lý rất nhiều, phải tư vấn và gửi đến trung tâm được đầu tư bài bản, có những chuyên viên chuyên nghiệp hỗ trợ cai thuốc lá. Hiện nay 50% người đã cai thành công tái nghiện vì sau khi cai thì không được quản lý, tiếp xúc nhiều rủi ro xung quanh. Vì vậy cần đầu tư nhân lực, kinh phí, đôn đốc theo dõi quá trình cai nghiện thuốc lá.