Khi Stuart Ramsay, phóng viên của Sky News, cùng các cộng sự chờ đợi bên trong một nhà máy bỏ hoang lâu năm ở miền đông Ukraine, hiện là sở chỉ huy tiểu đoàn 24 quân đội chính phủ nước này, một chiếc xe cứu thương quân sự đỗ xịch trên sân tuyết lạnh cóng. Chiếc xe cũ kỹ này đã được hoán cải thành phương tiện chở quân, bằng cách loại bỏ mọi nội thất bên trong, gắn thêm vài tấm ván để làm chỗ ngồi cho binh sĩ.
Bốn nhà báo và bốn binh sĩ Ukraine leo lên xe, tăng tốc về phía vùng nông thôn phủ đầy tuyết trắng, nơi đang là tiền tuyến của cuộc chiến giữa quân đội Ukraine và phe ly khai.
Khi thế giới đang chờ xem Nga thực sự muốn làm gì với Ukraine khi triển khai hơn 100.000 quân và khí tài quân sự ở gần khu vực biên giới, Ramsay lại chờ xem chiếc xe cũ nát này có đi được hơn 10 km hay không.
"Chúng tôi băng qua những vùng đất nông nghiệp bạc màu, những tấm biển màu đỏ cảnh báo về bãi mìn hai bên đường, đánh dấu mối nguy hiểm chết người nếu tài xế lạc tay lái", Ramsay kể lại những gì nhìn thấy qua khe hở của tấm ép trên thành xe.
Tài xế giảm tốc độ một chút trước khi tăng tốc nhanh nhất có thể qua đoạn đường trơn trượt. "Địch bố trí lực lượng dọc bên này", một người lính nói, chỉ tay về phía bên phải. "Họ bắn vào các phương tiện chạy qua đây, nên tài xế phải lái xe thật nhanh".
Các phóng viên mặc áo chống đạn và mũ giáp màu đen ngồi cạnh một binh sĩ Ukraine trong chiếc xe tới làng Novoaleksandrovka. Ảnh: Sky News.
Những người lính Ukraine đưa nhóm của Ramsay tới địa điểm mà họ đã nghe nhắc tới nhiều nhưng chưa từng được phép tới thăm. Novoaleksandrovka là ngôi làng khá cô lập với thế giới bên ngoài. Nó nằm ở vùng đất hoang vắng, ngay trên ranh giới giữa hai chiến tuyến tại Ukraine.
Ngôi làng từng có 200 dân sinh sống, nhưng sau 8 năm giao tranh khốc liệt ở đây, giờ chỉ còn 11 người bám trụ. Chiến sự tại miền đông Ukraine bùng phát từ năm 2014, khi phong trào ly khai nổi lên ở tỉnh Donetsk và Luhansk thuộc vùng Donbass. Cuộc chiến kéo dài tới nay mà không bên nào giành được ưu thế rõ ràng.
"Chúng tôi muốn gặp cư dân trong làng để tìm hiểu cuộc sống của họ nơi tiền tuyến và tìm hiểu lý do họ bám trụ tại đây, cũng như họ phản ứng thế nào nếu Nga thực sự động binh", Ramsay chia sẻ.
Chiếc xe chở nhóm Ramsay đỗ tại điểm dừng, một ngôi nhà cũ nát với vài người lính gác bên ngoài. Nhìn ra xa, làng Novoaleksandrovka chỉ toàn những ngôi nhà một tầng hư hỏng nặng, phần lớn bị bỏ hoang, phủ kín tuyết. Sau đó, những người lính ra hiệu cho nhóm của Ramsay đi theo họ để tới gặp một số cư dân.
Bầu không khí yên tĩnh kỳ lạ của một ngôi làng đột nhiên bị phá vỡ bởi những tiếng nổ và loạt súng máy kéo dài. Chúng vang lên khá gần, nhưng nhóm binh sĩ Ukraine không thèm tìm chỗ ẩn nấp.
"Chiến trường luôn là vậy. Bạn nghe được tiếng súng, nhưng không thể nhìn thấy người bắn. Vào những ngày trời có gió và tuyết như hôm đó, bạn thậm chí không thể biết tiếng súng vang lên từ hướng nào. Thật lo lắng, khó chịu và đáng sợ", Ramsay kể.
Novoaleksandrovka không có gì ngoài những ngôi nhà bị hư hại, không cửa hàng, không điện, không nước máy và thậm chí phòng khám y tế duy nhất của làng cũng đã bị phá hủy.
Vị trí tỉnh Donetsk và Luhansk do phe ly khai kiểm soát ở miền đông Ukraine. Đồ họa: BBC.
Những người lính giải thích rằng hầu hết mọi người còn bám trụ ở đây hiếm khi rời khỏi nhà, đặc biệt trong mùa đông lạnh cóng, nhưng chủ yếu là vì các cuộc giao tranh. Họ nói cư dân trong làng giống như "con tin" trong tình cảnh này.
Ramsay gõ cửa một vài ngôi nhà, nhưng không ai trả lời dù bên trong có người. "Azad Safarov, giám đốc sản xuất người Ukraine của chúng tôi, nói anh từng được cảnh báo rằng người dân ở đây sẽ rất nghi ngại với sự hiện diện của chúng tôi và thậm chí là sợ nói chuyện", Ramsay cho biết.
Nhưng Halyna, người phụ nữ 73 tuổi sống một mình, đã rất vui vẻ chào đón nhóm của Ramsay. Trên cánh cửa chính, bà ghi dòng chữ bằng phấn "có người sống trong nhà", để thông báo với những người lính Ukraine và quân ly khai rằng ngôi nhà không bị bỏ hoang.
Bà Halyna chỉ cho những vị khách mới đến thấy những cánh cửa sổ bị vỡ trong các trận giao tranh. Bà nói có những khi chiến sự ác liệt đến mức bà phải nằm cạnh bếp lò, tay ôm chặt mớ giấy tờ quan trọng và sẵn sàng bỏ chạy trong tình huống xấu nhất.
Không có điện, không cửa hàng hay dịch vụ y tế, nhưng bà Halyna không còn nơi nào khác để đi và cũng không muốn rời đi.
Bà Halynam, cư dân 73 tuổi của ngôi làng Novoaleksandrovka. Ảnh: Sky News.
"Tôi đã quen với cuộc sống ở đây. Tôi cảm thấy ổn. Có rất ít người còn lại trong làng, nhưng mọi người vẫn chọn ở đây. Tôi thích nơi này", người phụ nữ chia sẻ về cuộc sống trong ngôi nhà bị chiến tranh tàn phá và không có điện.
"Tôi có tất cả mọi thứ trong vườn. Tôi trồng trọt và làm việc, chỉ có điều thường phải đi bộ xa vì không có xe", bà nói thêm.
Bà Halyna không cho rằng Nga sẽ tấn công Ukraine, nhưng thêm rằng nếu họ có thực sự làm vậy, bà vẫn ở lại làng vì tin họ sẽ không làm hại mình. Quân đội Ukraine cảnh báo tình hình quá nguy hiểm để mọi người ở lại đây, nhưng họ không ép buộc người dân rời đi.
Từ chốt gác trên nóc các ngôi nhà trong làng, lính Ukraine theo dõi sát sao các vị trí của quân ly khai cách đó hơn 100 m.
Trung úy Viktor Bieliekov, một sĩ quan của tiểu đoàn 24, cũng có tâm lý giống những binh sĩ mà nhóm Ramsay đã gặp trong chuyến đi và cả những người từng ở đây. Sau 8 năm lăn lộn chiến trường, họ không còn quá quan tâm tới khả năng Nga tấn công, dù thừa nhận nguy cơ này có thể xảy ra.
Trung úy Viktor Bieliekov tuần tra trong làng Novoaleksandrovka. Ảnh: Sky News.
"Luôn có rủi ro rằng sẽ có một cuộc tấn công nào đó. Đó là lý do chúng tôi có mặt ở đây", trung úy Bieliekov nói.
Tuy nhiên, Ramsay cảm thấy lo lắng cho những người lính Ukraine nếu một cuộc chiến tranh tổng lực nổ ra. "Nhìn những người lính ngồi chen chúc trong chiếc xe xập xệ, tôi thấy ái ngại cho họ. Với trang bị như hiện nay, đơn vị của họ có lẽ không thể chống đỡ lâu trong đợt tấn công đầu tiên", Ramsay nói.
Thanh Tâm (Theo Sky News)