Giới chức Mỹ cho biết một máy bay không người lái (UAV) MQ-9 Reaper đã theo dõi chiếc ôtô suốt nhiều giờ trước khi khai hỏa diệt mục tiêu hôm 29/8. Đó là đòn không kích bằng tên lửa cuối cùng được công khai trong cuộc chiến 20 năm của Washington tại Afghanistan.
Quân đội Mỹ gọi đây là "đòn không kích đúng đắn", được tung ra sau nhiều giờ theo dõi nhằm vào một ôtô bị nghi là chở thuốc nổ và do kẻ đánh bom liều chết của Nhà nước Hồi giáo (IS) tự xưng điều khiển, đặt ra đe dọa cận kề với binh sĩ Mỹ tại sân bay quốc tế Hamid Karzai ở thủ đô Kabul của Afghanistan.
Hiện trường vụ không kích và hình ảnh máy quay an ninh cho thấy hoạt động của Ahmadi ngày 29/8. Video: New York Times.
Tuy nhiên, hình ảnh từ máy quay an ninh và lời khai của các nhân chứng cho thấy nhiều khả năng quân đội Mỹ đã tung đòn đánh mà không biết mục tiêu, dẫn tới cái chết của 10 dân thường vô tội.
Giới chức quân sự Mỹ cho biết họ không xác định được danh tính của tài xế khi UAV khai hỏa, nhưng đánh giá người này có dấu hiệu khả nghi khi đến một cơ sở của IS và đưa những thứ được cho là thuốc nổ lên xe.
Tờ New York Times cho biết tài xế là Zemari Ahmadi, nhân viên lâu năm của tổ chức cứu trợ Nutrition and Education International (NEI) có trụ sở tại Mỹ. Các bằng chứng được tờ báo thu thập cho thấy chuyến đi hôm 29/8 của ông chỉ bao gồm đưa đón đồng nghiệp đến nơi làm việc, trong khi những "khối thuốc nổ" được UAV Mỹ phát hiện nhiều khả năng là thùng nước được Ahmadi chất lên xe để mang về nhà.
Bộ Quốc phòng Mỹ cho rằng vụ không kích khiến 3 dân thường thiệt mạng, trong khi thực tế con số này là 10 người, bao gồm 7 trẻ em.
Zemari Ahmadi làm việc với vai trò kỹ sư điện cho NEI từ năm 2006. Người thân cho biết Ahmani đi lúc 9h sáng trong chiếc xe sedan đời 1996 của NEI, xuất phát từ ngôi nhà ở khu Kwaja Burga cách sân bay Kabul vài km.
Quan chức Mỹ cho biết UAV bắt đầu theo dõi mục tiêu trong khoảng thời gian này, sau khi nó rời khỏi khu nhà được cho là nơi ẩn náu của lực lượng IS gần sân bay.
Không rõ các quan chức Mỹ đề cập tới điểm dừng nào trên hành trình của Ahmadi, ông đón hai đồng nghiệp và đến nơi lấy laptop trước khi tới văn phòng NEI. Nhà giám đốc NEI tại Afghanistan nằm gần nơi IS phóng rocket nhằm vào sân bay Kabul sau đó một ngày, trong đó phiến quân dùng bệ phóng đặt trên một chiếc sedan cùng mẫu với xe do Ahmadi điều khiển.
"Chúng tôi đã sống ở đây được 40 năm, không liên quan gì đến IS hay khủng bố. Chúng tôi yêu nước Mỹ", người này cho hay.
Phi cơ MQ-9 bám sát ôtô của Ahmadi trong lúc ông lái xe quanh Kabul. Quan chức Mỹ khẳng định đã chặn thu được liên lạc giữa chiếc xe với nơi ẩn náu của IS. Dù vậy, những người đi cùng xe với Ahmadi cho rằng những động thái bị nghi ngờ chỉ là một ngày làm việc bình thường của ông.
Sau khi dừng xe mua đồ ăn sáng, Ahmadi và hai đồng nghiệp đến văn phòng của NEI lúc 9h35. Cuối giờ sáng, ông lái xe đưa một số đồng nghiệp đến sở cảnh sát do Taliban kiểm soát ở trung tâm Kabul để xin phép phân phát lương thực cho người tị nạn ở một công viên gần đó. Ahmadi lái xe về văn phòng lúc 14h cùng ngày.
Nửa giờ sau, Ahmadi cầm vòi nước đi ra ngoài và đổ đầy nhiều thùng nhựa. Các đồng nghiệp cho biết hệ thống cấp nước cho khu nhà của ông đã ngừng hoạt động sau khi chính phủ Afghanistan sụp đổ, buộc Ahmadi mang nước từ văn phòng về nhà. "Tôi đổ nước vào thùng và giúp ông ấy đặt lên xe", một bảo vệ tòa nhà cho hay.
Người thân gia đình Ahmadi bên cạnh chiếc xe bị phá hủy trong đòn không kích hôm 29/8. Ảnh: AFP.
Lúc 15h38, chiếc xe được di dời khỏi vị trí đỗ. Hình ảnh từ camera an ninh bị ngắt không lâu sau đó, khi văn phòng tắt máy phát điện sau ngày làm việc. Ahmadi và ba đồng nghiệp lên đường về nhà.
Quan chức Mỹ cho biết UAV đã theo dõi mục tiêu ở một khu nhà cách sân bay 8-12 km về phía tây nam, vị trí trùng khớp với văn phòng của NEI. Họ thêm rằng tổ lái UAV phát hiện các đối tượng khả nghi đang đưa những khối hàng nặng nề lên xe, cho rằng chúng chứa thuốc nổ bên trong.
Các hành khách khẳng định trên xe chỉ có laptop và những thùng nước được Ahmadi đưa lên trước đó. Họ bác bỏ nghi ngờ rằng ôtô mang thuốc nổ.
Hành trình về nhà vẫn đầy tiếng cười và trêu đùa giữa các đồng nghiệp, điểm khác biệt duy nhất là Ahmadi không bật nhạc vì lo bị Taliban gây khó dễ. Ông khởi hành về nhà sau khi cả ba hành khách xuống xe. "Tôi rủ cậu ấy vào nhà một lúc, nhưng Ahmadi nói đã thấm mệt", người cuối cùng rời xe cho hay.
Giưới chức quân sự Mỹ thừa nhận lúc đó họ vẫn không biết danh tính Ahmadi, nhưng tin rằng chiếc sedan màu trắng là mối đe dọa cận kề với binh sĩ ở sân bay Kabul. Khi Ahmadi đưa xe vào sân nhà, chỉ huy kíp lái UAV ra lệnh không kích. Máy bay phóng tên lửa Hellfire vào mục tiêu lúc 16h50.
Mục tiêu nằm trong khu vực đông dân cư, nhưng kíp lái UAV đã rà soát xung quanh và chỉ thấy một người đàn ông chào đón chiếc xe. "Họ đánh giá khá chắc chắn" rằng đòn tấn công sẽ không gây thương vong cho phụ nữ, trẻ em và người không tham chiến", quan chức Mỹ giấu tên cho hay.
Cuộc không kích bằng UAV của Mỹ diễn ra vài ngày sau khi một kẻ đánh bom liều chết của Nhà nước Hồi giáo Khorasan, chi nhánh thuộc IS tại Afghanistan, thực hiện vụ tấn công nhằm vào quân đội Mỹ ở sân bay Kabul hôm 26/8. 170 người chết trong vụ tấn công, gồm 13 lính Mỹ và ít nhất 28 tay súng Taliban.
"Chúng tôi đã biết thông tin về thương vong dân thường sau cuộc tấn công vào một chiếc xe ở Kabul. Không rõ điều gì có thể đã xảy ra và chúng tôi đang điều tra thêm. Chúng tôi sẽ vô cùng đau buồn nếu xảy ra khả năng người vô tội thiệt mạng", đại tá Bill Urban, phát ngôn viên Bộ Tư lệnh Trung tâm quân đội Mỹ (CENTCOM), cho biết trong tuyên bố sau vụ không kích.
Vũ Anh (Theo New York Times)