Thời gian qua, nhiều phụ huynh thắc mắc điểm khác nhau, hiệu quả lẫn phác đồ chỉ định của vaccine bại liệt dạng uống và dạng tiêm. Bác sĩ Phạm Hồng Thuyết, Quản lý Y khoa, Hệ thống tiêm chủng VNVC, liệt kê ba điểm các gia đình cần lưu ý.

Sự khác biệt

Vaccine dạng uống đơn (OPV) và bất hoạt dạng tiêm (IPV) được đưa vào chương trình Tiêm chủng mở rộng, miễn phí cho trẻ em toàn quốc. Bên cạnh đó, loại vaccine phối hợp đang được tiêm dịch vụ cũng có thành phần ngừa bại liệt như: bốn trong một (Tetraxim), năm trong một (Pentaxim), sáu trong một (Hexaxim và Infanrix Hexa).

Tổ chức Y tế Thế giới khuyến cáo các bậc cha, mẹ đưa trẻ đến uống vaccine OPV đủ ba liều thì cần sử dụng thêm một liều IPV tiêm trong lịch tiêm chủng thường xuyên, hoặc ở các đợt chiến dịch tiêm bổ sung.

Còn vaccine phối hợp hỗ trợ trẻ phòng nhiều bệnh cùng lúc, ví dụ Pentaxim có thể ngừa bạch hầu, ho gà, uốn ván, bại liệt, Hib. Hexaxim và Infanrix Hexa phòng năm bệnh trên và thêm viêm gan B.

Lịch tiêm

Vaccine OPV có lịch uống vào tháng thứ 2, 3, 4 sau sinh, bổ sung mũi tiêm IPV vào tháng thứ 5 và trước một tuổi. Sau đó, trẻ không cần tiêm thêm.

Trường hợp chọn vaccine năm trong một hoặc sáu trong một dịch vụ, trẻ có thể chủng ngừa sớm từ 6 tuần, phác đồ 4 mũi. Ba mũi đầu tiêm vào tháng thứ 2, 3, 4 hoặc 2, 4, 6. Mũi thứ tư tiêm khi 16-18 tháng tuổi, đảm bảo cơ thể sinh miễn dịch bền vững.

Trường hợp trẻ chưa hoàn thành phác đồ OPV song gia đình muốn chuyển sang vaccine dịch vụ, phụ huynh cần mang theo phiếu hoặc sổ tiêm chủng cá nhân của con để bác sĩ đối chiếu, có chỉ định phù hợp.

Bác sĩ Hồng Thuyết cho biết tiêm nhiều loại vaccine không ảnh hưởng sức khỏe trẻ. Phụ huynh cần chủ động cho con tiêm chủng đúng lịch, đủ mũi để tạo đủ miễn dịch, giảm nguy cơ mắc bệnh.

Nguy cơ mắc bại liệt

Theo thống kê WHO, trước khi có vaccine, bại liệt bùng phát thành dịch lớn, là một trong những nguyên nhân gây tử vong hàng đầu ở trẻ dưới 5 tuổi. Cục Y tế dự phòng, Bộ Y tế năm 2016 thống kê tỷ lệ mắc tại Việt Nam năm 1957-1959 lên đến 126,4 trên 100.000 dân; tức cứ 200 ca sẽ có một trường hợp không hồi phục; 5-10% ca tử vong do cơ hô hấp ngừng hoạt động.

Nhờ triển khai vaccine dạng uống và nhiều năm duy trì độ phủ trên 90%, Việt Nam đã thanh toán bệnh bại liệt năm 2000, đồng thời duy trì tiêm chủng miễn phí cho toàn bộ trẻ em.

Tuy nhiên, tỷ lệ uống vaccine OPV và tiêm IPV giảm trong đại dịch, theo thống kê của Viện Vệ sinh dịch tễ Trung ương. Năm 2021, tỷ lệ này lần lượt là 69,4%, 80,4%; năm 2022 khoảng 70,1% và 89,2%; tiêm IPV mũi hai chỉ đạt 73%.

Bác sĩ Hồng Thuyết đánh giá bệnh bại liệt chưa được thanh toán hoàn toàn trên thế giới, virus có thể xâm nhập, gây dịch trở lại khi tỷ lệ tiêm chủng thấp. Người lành mang virus có thể trở thành nguồn truyền bệnh trong cộng đồng, khó phát hiện, phòng ngừa.

"Vì lý do trên, tiêm vaccine rất cần thiết, phòng bệnh hiệu quả, chủ động, giảm tỷ lệ mắc và gánh nặng bệnh tật cho cộng đồng", bác sĩ nói thêm.

Nhật Linh