Chiều ngày 21/6, liên bộ Công thương - Tài chính thực hiện điều hành giá xăng dầu theo chu kỳ. Tại kỳ điều hành này, giá các mặt hàng xăng dầu tiếp tục tăng. Kể từ đầu năm đến nay, giá một lít xăng 95 đã tăng khoảng 9.000 đồng. Trong khi đó, mỗi lít xăng hiện nay chịu khoảng 35% các loại thuế, phí, quỹ (khoảng 11.500 đồng).
Ước tính tỷ trọng các loại thuế, chi phí trong mỗi lít xăng được điều chỉnh từ 21/6.Đồ hoạ: Tạ Lư
Việc giá xăng liên tục tăng cao đặt ra câu hỏi về tính hợp lý và sự cần thiết điều chỉnh các loại thuế, phí, quỹ được tính vào giá xăng như hiện nay.
Thứ nhất, thuế tiêu thụ đặc biệt hiện chiếm 10% (khoảng 2.300 đồng một lít xăng 95). Về bản chất, thuế này được áp dụng đối với các mặt hàng xa xỉ, cao cấp, không khuyến khích tiêu dùng như thuốc lá, bia rượu, các loại xe sang... Trong khi đó xăng dầu là mặt hàng thiết yếu của cả sản xuất và tiêu dùng thì lại chịu 10% thuế này. Vậy, việc áp thuế tiêu thụ đặc biệt với mặt hàng xăng dầu như hiện nay có phù hợp hay không?
Thứ hai, thuế Bảo vệ môi trường hiện nay là 2.000 đồng một lít xăng theo Nghị quyết 18. Hiện nay, Liên bộ đang đề xuất tiếp tục giảm thuế này xuống mức 1.000 đồng. Nếu được thông qua, đến đầu tháng tám chính sách này mới có hiệu lực thi hành. Trong khi đó, từ đây đến thời điểm đó còn đến ba phiên điều chỉnh giá và có khả năng biến động tăng tiếp tục.
Nhưng đến đầu năm 2023, thuế bảo vệ môi trường sẽ về lại mức 4.000 đồng một lít xăng theo Nghị quyết 579. Việc "ngần ngại" giảm loại thuế cố định này được giải thích là ảnh hưởng đến thu ngân sách. Nhưng có một thực tế là giá xăng dầu nhập khẩu tăng thì các loại thuế tính trên giá nhập khẩu (như thuế tiêu thụ đặc biệt, VAT, thuế nhập khẩu...) cũng tăng, sẽ góp phần làm tăng ngân sách. Điều này lại không được đề cập đến.
>> Để giá xăng không 'tăng sốc'
Thứ ba, cần xem lại cách tính thuế VAT đối với xăng dầu hiện nay. Thuế VAT hiện nay được tính bằng cách lấy giá nhập khẩu cộng các loại thuế phí; sau đó mới nhân 10% thuế suất. Như vậy, có xảy ra hiện tượng "thuế chồng thuế" hay đánh thuế hai lần không? Đầu năm nay, Chính phủ ban hành Nghị định 15 giảm thuế một số hàng hóa dịch vụ đang chịu thuế VAT 10% để phục hồi kinh tế xã hội, nhưng xăng dầu không thuộc đối tượng được giảm. Với loại hàng hóa quan trọng cho sự phục hồi và phát triển kinh tế như vậy, liệu có nên xem xét bổ sung vào Nghị định này?
Thứ tư, về Quỹ bình ổn giá xăng dầu, trước đây, khi giá xăng dầu chưa biến động tăng mạnh, chúng ta sẽ trích vào quỹ 300 đồng đối với xăng 95, số tiền này sẽ được cộng vào giá bán ra. Nhưng hiện nay, giá xăng dầu tăng cao, nguyên tắc phải chi từ quỹ này ra để hỗ trợ giảm giá. Nhưng nhiều doanh nghiệp kinh doanh xăng dầu cho biết hiện nay quỹ đang âm, và việc trích quỹ chỉ áp dụng đối với một số loại dầu chứ chưa được áp dụng với xăng. Vấn đề đặt ra là Quỹ đã thể hiện được vai trò điều tiết khi xăng tăng giá chưa?
Ngoài bài toán ngân sách, chúng ta cũng cần tính đến chi phí xã hội. "Khoan thư sức dân để làm kế sâu rễ bên gốc" là câu nói của Hưng Đạo Đại Vương Trần Quốc Tuấn về một nguyên tắc quản trị quốc gia đặc biệt bằng cách giảm các loại tô thuế, nuôi dưỡng nguồn lực trong nhân dân để phát triển kinh tế xã hội. Ở từng giai đoạn khác nhau, có thể có các chính sách quản trị quốc gia khác nhau, nhưng về nguyên tắc quản trị, câu nói trên luôn là kim chỉ nam.
Trong bối cảnh giá xăng dầu biến động như hiện nay, thiết nghĩ các bộ ngành liên quan cần sớm có đề xuất đề Chính phủ, Quốc hội xem xét tiếp tục giảm các loại thuế, phí đối với xăng dầu theo thẩm quyền để "khoan thư sức dân" phục hồi và phát triển kinh tế xã hội sau đại dịch.
>> Quan điểm của bạn thế nào? Gửi bài tại đây. Bài viết không nhất thiết trùng với quan điểm VnExpress.net.