Xe tăng Thổ Nhĩ Kỳ nã pháo vào lực lượng người Kurd ở Syria. Ảnh: AFP
Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO) ngày càng tỏ ra lo lắng trước thế đối đầu giữa Nga và Thổ Nhĩ Kỳ hiện nay. Theo Washington Times, mối gắn kết bên trong khối đang có dấu hiệu rạn nứt khi Thổ Nhĩ Kỳ dần lún sâu vào một cuộc xung đột nguy hiểm dễ dẫn tới chiến tranh ở Syria.
Ankara hơn một tuần qua ít nhất ba lần nã pháo vào khu vực biên giới phía bắc Syria nhằm ngăn chặn sự mở rộng của Đơn vị Bảo vệ Nhân dân người Kurd (YPG) ở quốc gia láng giềng, bất chấp phản đối từ quốc tế. Thổ Nhĩ Kỳ coi YPG như một phần của đảng Công nhân người Kurd (PKK), lực lượng phát động phong trào nổi dậy đòi thiết lập khu tự trị suốt nhiều năm qua ở nước này.
Nga, quốc gia ủng hộ Tổng thống Syria Bashar al-Assad, lên án việc Thổ Nhĩ Kỳ nã pháo vào các mục tiêu của lực lượng người Kurd và chính quyền Syria là "hoàn toàn trái pháp luật". Moscow kịch liệt phản đối hành động đó.
Sự việc tiếp tục đổ thêm dầu vào ngọn lửa căng thẳng vốn cháy âm ỉ trong quan hệ giữa Moscow và Ankara suốt mấy tháng qua, từ sau khi Thổ Nhĩ Kỳ bắn rơi chiến đấu cơ Su-24 Nga gần biên giới Syria. Tổng thống Pháp Francois Hollande hôm 19/2 còn cảnh báo nguy cơ xảy ra chiến tranh giữa Nga và Thổ Nhĩ Kỳ xuất phát từ những bất ổn ở Syria.
Nga đang tích cực mở rộng hiện diện xung quanh biên giới Thổ Nhĩ Kỳ. Bộ Quốc phòng Nga hôm 20/2 thông báo Moscow đã triển khai thêm 5 tiêm kích Mig-29 và một trực thăng đa nhiệm đến một căn cứ không quân bên ngoài thủ đô Yerevan của Armenia, cách biên giới Thổ Nhĩ Kỳ 40 km.
NATO giờ đây phải đau đầu đưa ra quyết định ủng hộ thành viên của mình hay không. Nếu không đứng về phía Thổ Nhĩ Kỳ, NATO sẽ đối mặt nguy cơ chia rẽ nội bộ. Nhưng chiến tranh với Nga không phải một lựa chọn khả dĩ, quan sát viên L. Todd Wood từ Washington Times nhận xét.
"Lực lượng vũ trang hai nước đều tham gia tích cực trong những cuộc giao tranh ác liệt ở biên giới Syria - Thổ Nhĩ Kỳ. Họ có lúc chỉ đứng cách nhau vài km", một quan chức NATO cho biết.
Một xe tăng quân đội Thổ Nhĩ Kỳ ở khu vực gần biên giới với Syria. Ảnh: AFP
Ông Wood nhận định cách phản ứng của NATO hoàn toàn phụ thuộc vào hành động của Thổ Nhĩ Kỳ cũng như việc nước này có bị xem như một "kẻ gây hấn" hay không.
Theo Gokhan Bacik, giáo sư quan hệ quốc tế tại Đại học Ipek ở Ankara, "Thổ Nhĩ Kỳ đang phải đương đầu với một thảm họa đa diện. Đây là một quốc gia từng trải qua nhiều vấn đề trong quá khứ nhưng quy mô của những sự việc xảy ra gần đây vượt quá khả năng xử lý của Thổ Nhĩ Kỳ".
Một quan chức cấp cao Thổ Nhĩ Kỳ hôm 16/2 còn tuyên bố nước ông đang yêu cầu đồng minh tham gia một chiến dịch quân sự trên bộ ở Syria với mục tiêu chấm dứt cuộc nội chiến kéo dài suốt 5 năm qua tại đây. Theo cây bút Liz Sly từ Washington Post nếu kế hoạch này trở thành hiện thực, Ankara chắc chắn sẽ nếm chịu thất bại trước Moscow.
Vụ việc Thổ Nhĩ Kỳ bắn rơi máy bay Nga hồi năm ngoái đã làm suy yếu đáng kể khả năng gây ảnh hưởng của nước này ở Syria cũng như khiến Ankara không thể thực hiện các sứ mệnh trên không ở quốc gia hàng xóm, dù là trên danh nghĩa hỗ trợ Mỹ chống Nhà nước Hồi giáo (IS). Không thể can thiệp vào Syria đồng nghĩa với việc Thổ Nhĩ Kỳ nắm trong tay rất ít công cụ để kiềm chế sự phát triển của lực lượng người Kurd.
Theo giáo sư Bacik, tình hình của Thổ Nhĩ Kỳ từ nay trở đi sẽ rất ảm đạm bởi mọi "kịch bản đều dẫn tới những kết quả không có lợi cho họ".
Giáo sư Soli Ozel từ Đại học Kadir Has ở Istanbul cũng đánh giá Thổ Nhĩ Kỳ giờ đây bị cô lập hoàn toàn, mắc kẹt trong mê cung rắc rối một phần do chính họ tạo ra.
"Họ không thể thuyết phục người khác. Tiếng nói của họ không còn trọng lượng. Họ không thể bảo vệ những lợi ích sống còn của mình và họ gây sự với tất cả mọi người, kể cả đồng minh", ông Ozel nói.
Trong bối cảnh ấy, "NATO không thể cho phép mình bị kéo vào xung đột quân sự với Nga chỉ vì những căng thẳng giữa Nga và Thổ Nhĩ Kỳ", Bộ trưởng Ngoại giao Luxembourg Jean Asselborn nói.
Cùng chung quan điểm, hầu hết các quan chức Đức và Bỉ đều cho rằng NATO cũng không thể làm gì nếu Ankara vin vào hiệp ước của khối để yêu cầu trợ giúp.
Điều 4 của hiệp ước NATO trao cho các quốc gia thành viên quyền được tham vấn bất kể khi nào họ thấy rằng sự toàn vẹn lãnh thổ, độc lập chính trị cũng như an ninh cùa mình bị đe dọa. Thổ Nhĩ Kỳ từng viện dẫn quy định trên trong một cuộc xung đột trước đây ở Syria. Kết quả là các tên lửa Patriot của Đức đã được triển khai đến biên giới phía đông Thổ Nhĩ Kỳ.
Tuy nhiên, Điều 5 của hiệp ước mới là điều khoản có tính chất quyết định. Theo đó, bất kỳ cuộc tấn công vũ trang nào nhằm vào các thành viên của liên minh ở châu Âu hay Bắc Mỹ đều sẽ bị coi là hành vi chống lại NATO. Dù vậy, ông Asselborn lưu ý "cam kết ấy chỉ có hiệu lực khi một thành viên NATO bị tấn công rõ ràng".
"Chúng tôi sẽ không trả giá cho một cuộc chiến tranh do người Thổ Nhĩ Kỳ châm ngòi", một nhà ngoại giao Đức nhấn mạnh.
"Chúng ta sẽ rơi vào rắc rối một khi người Nga tấn công trả đũa Thổ Nhĩ Kỳ", một quan chức NATO bình luận. Trong trường hợp này, Thổ Nhĩ Kỳ chắc chắn sẽ viện dẫn Điều 5 của hiệp ước. Nếu Hội đồng Bắc Đại Tây Dương không thể thống nhất cách phản ứng, phương Tây sẽ đứng bên bờ vực chia rẽ.
Xem thêm: Quan hệ Nga và Thổ Nhĩ Kỳ - quả bom chực chờ bùng nổ ở Syria
Vũ Hoàng