10 đảng viên Cộng hòa tại Hạ viện Mỹ đã bỏ phiếu luận tội Donald Trump với cùng một niềm tin rằng ông đáng bị buộc tội kích động bạo loạn vào ngày 6/1/2021 và với cùng một hy vọng rằng đảng Cộng hòa sẽ quay lưng với ông vì hành động đó.
Nhưng một năm qua, niềm tin và hy vọng đó của họ tan biến. Cựu tổng thống Trump vẫn là gương mặt nổi trội của đảng, trong khi những người lên tiếng chống lại ông đang bị phe Cộng hòa ruồng rẫy.
Hạ nghị sĩ Liz Cheney (trái) và Adam Kinzinger, hai đảng viên Cộng hòa đã tham gia ủy ban của Hạ viện điều tra vụ bạo loạn Đồi Capitol. Ảnh: NY Times.
Sau khi bỏ phiếu đồng ý luận tội Trump vào ngày 13/1/2021, nghị sĩ Anthony Gonzalez và Adam Kinzinger đều tuyên bố nghỉ hưu trước những lời đe dọa của cử tri và thái độ thù địch từ đồng nghiệp. Nữ nghị sĩ Liz Cheney từ một ngôi sao đang lên trong ban lãnh đạo đảng Cộng hòa tại Hạ viện giờ đây thành "kẻ lạc loài" của đảng.
Các dân biểu Jaime Herrera Beutler của bang Washington, Peter Meijer và Fred Upton của bang Michigan đang đối diện tương lai chính trị đầy thách thức. 4 người khác, gồm John Katko của New York, Dan Newhouse của Washington, Tom Rice từ Nam Carolina và David Valadao ở California, đã tự nguyện hoặc bị ép buộc rút vào im lặng, với hy vọng rằng thời gian sẽ xóa mờ quá khứ.
Số phận chính trị long đong của 10 nghị sĩ này trong năm qua đã cho thấy bản chất hiện nay của đảng Cộng hòa, khi họ từng ủng hộ Trump và tuyên bố của ông rằng "cuộc bầu cử bị đánh cắp", đồng thời gạt sang bên lề số ít thành viên dám công khai chất vấn Trump hay hành động của ông, giới quan sát đánh giá.
Là nghị sĩ Mỹ gốc Cuba có uy tín tại Ohio, Gonzalez từng được coi là kiểu chính trị gia sẽ giúp đảm bảo tương lai của đảng Cộng hòa ở một quốc gia đa sắc tộc, đa chủng tộc sau cuộc bầu cử năm 2018. Nhưng Gonzalez đã đánh mất ủng hộ trong đảng của mình kể từ khi Trump lên tiếng hậu thuẫn một chính trị gia khác thách thức ông.
Sau khi hứng chịu vô số lời đe dọa và lo sợ cho an toàn của vợ con, Gonzalez hồi tháng 9/2021 tuyên bố ông sẽ không tái tranh cử ghế nghị sĩ, đồng thời gọi Trump là "khối u của đất nước".
Nghị sĩ Kinzinger cũng đối mặt những mối đe dọa tương tự và hồi tháng 10/2021 thông báo sẽ không tái tranh cử. Tuy nhiên, không vì thế mà ông thoái lui. Trong những ngày còn lại của nhiệm kỳ nghị sĩ, Kinzinger đã tham gia ủy ban điều tra vụ bạo loạn ngày 6/1 của Hạ viện, bất chấp phản đối các lãnh đạo đảng Cộng hòa. Ông cũng tận dụng mọi cơ hội công kích Trump và những người bảo vệ cựu tổng thống Mỹ và khẳng định sẽ không từ bỏ chính trị sau khi rời Hạ viện vào cuối năm nay.
"Cuộc bầu cử năm 2020 không bị đánh cắp", Kinzinger nói trong một video hôm 5/1 nhân kỷ niệm một năm ngày bạo loạn Đồi Capitol nổ ra. "Joe Biden đã thắng, còn Donald Trump đã thua. Chúng ta phải thừa nhận điều đó. Nhưng giới lãnh đạo đảng Cộng hòa thì không. Họ đã nói dối người dân Mỹ và không ngừng tung ra những lời nói dối lớn hơn, trục lợi từ các thuyết âm mưu, giúp họ tiếp tục bám lấy quyền lực".
Nghị sĩ Upton trong khi đó đang phải đối mặt tương lai chính trị chênh vênh, khi đối mặt một gương mặt mới trong cuộc bầu cử quốc hội giữa kỳ cuối năm nay. Trump đã ủng hộ Steve Carra "truất ghế" của Upton, dù người này sẽ phải chuyển nhà tới khu vực bầu cử mới để đối đầu với một nghị sĩ đã có 35 năm kinh nghiệm làm việc tại Hạ viện.
"100% tôi sẽ ứng cử vào quốc hội, thật vinh dự khi được tổng thống Trump tán thành và Fred Upton sẽ không thể trở thành nghị sĩ vào năm 2023", Carra tuyên bố.
Ngay cả khi Upton không phải đối mặt với Carra, lá phiếu ủng hộ luận tội Trump vẫn khiến ông gặp rủi ro. Bản đồ bầu cử mới được ủy ban của lưỡng viện thông qua đã đưa ông vào cùng khu vực bầu cử với Bill Huizenga, một nghị sĩ bảo thủ hơn, người đã bỏ phiếu chống luận tội Trump.
Trước hoàn cảnh đó, Upton đang có dấu hiệu mệt mỏi rõ rệt.
"Chúng tôi đã phải đi qua máy dò kim loại khi vào Hạ viện. Chúng tôi nhận được những lời đe dọa thật sự khó chịu gửi tới nhà riêng", ông tháng trước nói. "Tôi chưa gặp phải điều gì tương tự trước đây".
Song không ai trong 10 đảng viên Cộng hòa thất thế chịu hậu quả nặng nề như Cheney. Bà bắt đầu năm 2021 với tư cách chủ tịch Hội nghị đảng Cộng hòa tại Hạ viện, vị trí có thể trở thành chủ tịch Hạ viện tương lai, song đã bị hạ bệ sau khi phản bác cáo buộc bầu cử bị "đánh cắp" mà Trump đưa ra và bỏ phiếu ủng hộ luận tội ông.
Bà cũng bị khai trừ khỏi chi nhánh đảng Cộng hòa ở Wyoming và liên tục chịu những lời công kích nặng nề từ Trump, người đang nỗ lực thu hút ủng hộ của cử tri cho ứng viên chạy đua vào Hạ viện được ông tán thành Harriet Hageman.
Song Cheney vẫn kiên định với lá phiếu ủng hộ luận tội Trump của mình. Bà trở thành phó chủ tịch ủy ban của Hạ viện điều tra cuộc bạo loạn, trực tiếp đối mặt với những người theo chủ nghĩa Trump trong đảng Cộng hòa.
"Ngày càng rõ ràng rằng việc giữ ghế chủ tịch Hội nghị đảng Cộng hòa tại Hạ viện sẽ buộc tôi phải tiếp tục dối trá về cuộc bầu cử", bà Cheney nói. "Tôi chỉ đơn giản là không thể ngó lơ và chấp nhận những gì ông ấy đã làm".
Hageman, ứng viên được Trump tán thành đối đầu với Cheney, từng phản đối ông trở thành đại diện đảng Cộng hòa tranh cử tổng thống năm 2016. Tuy nhiên, sau này, Hageman đã thay đổi hoàn toàn thái độ, gọi Trump là tổng thống vĩ đại nhất bà từng chứng kiến trong cuộc đời mình và bày tỏ hoài nghi về tính chính xác của cuộc bầu cử năm 2020.
Bất chấp những mối đe dọa, hạ nghị sĩ Michigan Meijer nhấn mạnh ông chưa bao giờ hối tiếc về lá phiếu luận tội của mình. Ông cũng thẳng thắn chỉ trích những "thế lực nham hiểm" trong đảng Cộng hòa đã gây ra cuộc bạo loạn đồi Capitol.
"Với những gì đã diễn ra, rõ ràng cuộc bạo loạn ngày 6/1 là một bước tiến tới chủ nghĩa chuyên chế", Meijer nói. Nhưng ông đã làm dịu tuyên bố này bằng cách nhắm cả vào các đảng viên Dân chủ, tuyên bố "chủ nghĩa dân túy chuyên chế vẫn tồn tại và vẫn sống tốt ở cả lưỡng đảng".
Trái với Meijer, Cheney quy kết hoàn toàn trách nhiệm cho các đảng viên Cộng hòa.
"Đảng chúng ta phải lựa chọn,", bà nói. "Chúng ta có thể trung thành với Donald Trump hoặc trung thành với hiến pháp, nhưng chúng ta không thể làm cả hai. Và hiện tại, có quá nhiều đảng viên Cộng hòa đang cố gắng bám víu lấy cựu tổng thống, vây quanh cựu tổng thống, hay những người chỉ biết phớt lờ và hy vọng rằng ông ấy sẽ ra đi".
Còn hiện tại, hiện diện của Trump vẫn rất lớn. Các đảng viên Cộng hòa tại Thượng viện từng có cơ hội loại ông vĩnh viễn khỏi chính trường nếu 17 người trong số họ tham gia cùng đảng Dân chủ bỏ phiếu luận tội ông. Nếu 2/3 nhất trí luận tội Trump, một cuộc bỏ phiếu riêng biệt có thể được tổ chức để cấm ông tái tranh cử. Nhưng chỉ có 7 thượng nghị sĩ Cộng hòa ủng hộ luận tội và Thượng viện cuối cùng tha bổng Trump.
Hạ nghị sĩ Cộng hòa bang Ohio Anthony Gonzalez. Ảnh: NY Times.
Một trong số họ, thượng nghị sĩ Alaska Lisa Murkowski, than thở rằng đảng Cộng hòa đã đánh mất cơ hội "bỏ tất cả lại phía sau" khi không bỏ phiếu luận tội Trump.
Và giống như những người "đi ngược chiều" khác trong đảng, Murkowski trong cuộc bầu cử giữa kỳ năm nay sẽ phải đối mặt với một ứng viên được Trump ủng hộ.
"Tôi luôn là người lạc quan khi nghĩ đến sự vĩ đại của đất nước chúng ta, và tôi muốn tiếp tục có được niềm lạc quan đó, rằng khi chúng ta đến sát bờ vực, ta có thể tự quay trở lại", bà chia sẻ. "Đó là một trong những lý do khiến tôi đăng ký tranh cử, vì tôi cảm thấy mình cần trở thành tiếng nói hy vọng có thể kéo chúng ta trở lại".
Vũ Hoàng (Theo NY Times)