Trump ngày 14/7 ký sắc lệnh tước những ưu đãi thương mại của Hong Kong và thông qua Đạo luật Tự trị Hong Kong, cho phép trừng phạt các quan chức Trung Quốc và cảnh sát Hong Kong được cho là xâm phạm quyền tự trị của thành phố, đồng thời trừng phạt cả những ngân hàng thực hiện những giao dịch quan trọng với họ. "Hong Kong giờ đây được đối xử giống như Trung Quốc đại lục, không đặc quyền, không ưu đãi kinh tế đặc biệt và không xuất khẩu công nghệ nhạy cảm", Trump nói.
Trump tại Nhà Trắng ngày 14/7. Ảnh: AFP.
Sắc lệnh của Trump không đề cập đến thuế quan cũng như quyền truy cập của thành phố vào hệ thống thanh toán bằng USD. Tuy nhiên, giới chuyên gia nhận định bằng cách tước đi ưu đãi thương mại, Mỹ đang để mở khả năng áp thuế với một số hàng hóa xuất từ Hong Kong sang Mỹ.
Hồi tháng 6, Cơ quan Nghiên cứu Quốc hội Mỹ công bố một báo cáo nói rằng sau khi bị tước ưu đãi, Hong Kong có thể phải chịu những mức thuế Mỹ đang áp với Trung Quốc đại lục. Báo cáo này đặt câu hỏi liệu Mỹ có tiếp tục công nhận Hong Kong là thành viên của Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO) tách biệt với Trung Quốc đại lục hay không.
Thành viên của WTO là các quốc gia và các vùng lãnh thổ tự trị về quan hệ ngoại thương. Hong Kong là thành viên của WTO, riêng biệt với Trung Quốc đại lục. Quan chức ở Trung Quốc đại lục cảnh báo rằng các hành động của Mỹ có thể vi phạm quy tắc thương mại quốc tế.
"Nếu Mỹ phớt lờ các nguyên tắc cơ bản của quan hệ quốc tế và thực hiện các biện pháp đơn phương dựa trên luật của nước mình, họ sẽ vi phạm các quy tắc của WTO và đi ngược lại với lợi ích của chính họ", phát ngôn viên Bộ Thương mại Trung Quốc Gao Feng nói trong cuộc họp báo hồi tháng 6.
Tuy nhiên, chính quyền Trump đã phớt lờ các giao thức của WTO khi đơn phương đánh thuế với hàng tỷ USD hàng hóa Trung Quốc đại lục kể từ tháng 7/2018. Vì vậy, các nhà phân tích cho rằng lời cảnh báo trên không có tác dụng gì nhiều.
Nếu Mỹ quyết định không công nhận tư cách thành viên của Hong Kong tại WTO, họ cần sự ủng hộ từ 2/3 số các quốc gia thành viên của tổ chức. Bryan Mercurio, giáo sư thương mại tại Đại học Kong Kong, cho rằng thành phố có thể khiếu nại nếu Mỹ làm vậy.
Julien Chaisse, giáo sư luật thương mại tại Đại học Thành phố Hong Kong, cho rằng Mỹ sẽ từ từ điều chỉnh chính sách để đối xử với Hong Kong tương tự như Trung Quốc đại lục. "Toàn bộ hoặc một số thuế quan Mỹ đã áp đặt với hàng xuất khẩu của Trung Quốc đại lục trong hai năm qua sẽ được mở rộng sang Hong Kong. Biện pháp này có thể được thực hiện dần dần để đảm bảo tác động chính trị trong khi giữ cho hệ quả kinh tế ở mức thấp", bà nói.
Bộ Ngoại giao Trung Quốc hôm nay ra tuyên bố rằng họ sẽ trả đũa tương đương. "Chúng tôi sẽ đưa ra phản ứng cần thiết để bảo vệ lợi ích hợp pháp của mình và áp lệnh trừng phạt đối với các cá nhân và thực thể Mỹ có liên quan", tuyên bố có đoạn viết.
"Đạo luật Tự trị Hong Kong là một cú giáng lớn đối với Hong Kong và Bắc Kinh, cho thấy mối quan hệ Mỹ - Trung đang rơi tự do", Shi Yinhong, giáo sư Đại học Nhân dân ở Bắc Kinh và là cố vấn Quốc vụ viện Trung Quốc, nói. Trung Quốc đang ở trong tình thế khó khăn - nền kinh tế trong nước cần phải được cải thiện và quốc tế đang có thái độ thù địch với Trung Quốc".
"Tôi nghĩ Bắc Kinh đã có chuẩn bị khi họ soạn thảo luật an ninh quốc gia để giảm thiểu tác động có thể xảy ra, nhưng tôi không chắc họ có thể đối phó với những động thái mới nhất của Mỹ như thế nào", Liu Weidong, chuyên gia từ Học viện Khoa học Xã hội Trung Quốc, nói.
Liu cảnh báo rằng cuối cùng cả hai bên đều sẽ bị tổn thương và vấn đề cấp bách hiện giờ là giảm căng thẳng. "Giống như nhiều học giả Trung Quốc khác đã nói, Trung Quốc đang phải đối mặt với một tình huống cực kỳ khó khăn. Chúng ta hãy chờ xem chính phủ Trung Quốc sẽ phản ứng như thế nào", ông nói.
Phương Vũ (Theo SCMP)