Truyền thông Mỹ tuần trước đưa tin Chủ tịch Hạ viện Nanci Pelosi sẽ dẫn đầu phái đoàn tới thăm Đài Loan vào tháng 8. Nếu kế hoạch được thực hiện, đây sẽ là chuyến thăm đầu tiên của một chủ tịch Hạ viện Mỹ tới hòn đảo trong 25 năm qua.
Dù bà Pelosi chưa xác nhận kế hoạch này, Lầu Năm Góc đang xây dựng các kế hoạch ứng phó với mọi kịch bản có thể xảy ra, do Chủ tịch Hạ viện có khả năng đặt chân đến một trong những điểm nóng nhất thế giới, nơi một sơ suất có thể gây ra hậu quả khôn lường.
Chủ tịch Hạ viện Mỹ Nancy Pelosi tại cuộc họp báo ở Đồi Capitol, Mỹ, ngày 21/7. Ảnh: AFP.
Bộ Ngoại giao Trung Quốc đã cảnh báo kế hoạch này sẽ "làm suy yếu nghiêm trọng" chủ quyền và toàn vẹn lãnh thổ Bắc Kinh. "Nếu Mỹ thách thức lằn ranh đỏ của Trung Quốc, họ sẽ phải chịu toàn bộ hậu quả mà hành động này gây ra", phát ngôn viên Bộ Ngoại giao Trung Quốc Triệu Lập Kiên nói trong họp báo ngày 27/7.
Trung Quốc coi Đài Loan là một phần lãnh thổ chờ thống nhất và sẵn sàng dùng vũ lực nếu cần thiết. Quan hệ hai bờ eo biển Đài Loan gần đây trở nên căng thẳng, khi quân đội Trung Quốc gia tăng sức ép quân sự lên hòn đảo bằng các biện pháp truyền thống và phi truyền thống.
Mỹ cam kết tôn trọng nguyên tắc "Một Trung Quốc", nhưng tiếp tục duy trì quan hệ với Đài Loan và cung cấp cho hòn đảo các loại khí tài hiện đại để tự vệ. Trong khi đó, Trung Quốc thường xuyên phản đối các quan chức cấp cao Mỹ tới hòn đảo, cho rằng điều này sẽ phát tín hiệu "khuyến khích" Đài Loan đòi độc lập. Bắc Kinh từng cảnh báo quan hệ với Washington "sẽ bị phá vỡ nếu không xử lý đúng vấn đề Đài Loan".
Financial Times ngày 23/7 dẫn 6 nguồn thạo tin cho biết cảnh báo của Bắc Kinh với Washington lần này cứng rắn hơn nhiều so với những phát biểu công khai trước đây, trong đó giới chức Trung Quốc ám chỉ sẵn sàng hành động quân sự như ngăn bà Pelosi hạ cánh xuống đảo Đài Loan, hoặc điều tiêm kích áp sát.
Eo biển Đài Loan và hòn đảo cùng tên. Đồ họa: CSIS.
Các quan chức Mỹ giấu tên cho biết họ không lo ngại nguy cơ Trung Quốc tấn công chuyên cơ chở bà Pelosi đến Đài Loan. Tuy nhiên, quân đội Mỹ sẽ tăng cường hiện diện ở khu vực Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương, trong đó các chiến đấu cơ, tàu chiến, thiết bị giám sát cùng hệ thống quân sự khác có thể được sử dụng để cung cấp nhiều lớp bảo vệ cho máy bay chở bà Pelosi.
Tướng Mark Milley, chủ tịch Hội đồng Tham mưu trưởng Liên quân Mỹ, cho biết quân đội Mỹ sẽ làm tất cả những điều cần thiết để đảm bảo an toàn nếu bà Pelosi hoặc bất kỳ lãnh đạo nào yêu cầu hỗ trợ về mặt quân sự.
Lực lượng Mỹ cũng hiện diện đáng kể khắp khu vực, nên hầu hết bất kỳ biện pháp tăng cường an ninh nào đều dựa vào nguồn lực quân sự có sẵn.
Quân đội Mỹ cũng sẽ phải chuẩn bị ứng phó với bất kỳ sự cố nào, cả trên không lẫn dưới mặt đất, liên quan đến chuyến thăm. Các quan chức nói rằng Mỹ cần triển khai lực lượng cứu hộ gần Đài Loan, có thể bao gồm trực thăng trên những tàu đóng quân trong khu vực.
Nhóm tác chiến tàu sân bay USS Ronald Reagan của Mỹ hiện hoạt động ở Tây Thái Bình Dương và cập cảng Singapore vào cuối tuần qua. Nhóm tác chiến này gồm tàu sân bay USS Ronald Reagan, tàu tuần dương mang tên lửa dẫn đường USS Antietam và tàu khu trục USS Higgins và Không đoàn trên hạm số 5.
Tiêm kích F/A-18F và EA/18G trên boong tàu USS Ronald Reagan ở Biển Đông hôm 13/7. Ảnh: US Navy.
Theo Mark Cozad, quyền phó giám đốc Trung tâm Chính sách Quốc phòng và An ninh Quốc tế (ISDP) tại Rand Corp, rủi ro lớn nhất trong chuyến thăm của bà Pelosi là "tính toán sai lầm" xảy ra khi Trung Quốc thực hiện một số hành động phô trương sức mạnh.
"Đó có thể là một vụ va chạm trên không hoặc vụ thử tên lửa. Những hành động như vậy luôn tiềm ẩn nguy cơ xảy ra sự cố", ông Cozad cảnh báo.
Trong khi đó, Barry Pavel, giám đốc Trung tâm An ninh và Chiến lược Scowcroft tại Hội đồng Đại Tây Dương, tổ chức tư vấn quốc tế có trụ sở ở Washington, Mỹ, chỉ trích động thái lên phương án điều tàu sân bay và chiến đấu cơ đảm bảo an toàn cho chuyến thăm của bà Pelosi.
"Rõ ràng Nhà Trắng không muốn bà Pelosi tới thăm Đài Loan", ông Pavel nhận định. "Chủ tịch Hạ viện sẽ không lên đường cùng một hạm đội".
Giới chuyên gia cũng nhận định việc Mỹ tăng cường hiện diện quân sự trong khu vực để bảo vệ bà Pelosi có nguy cơ làm gia tăng căng thẳng.
"Có khả năng nỗ lực răn đe của Mỹ lại gửi đi một tín hiệu rất khác so với ý định ban đầu", chuyên gia Cozad nói. "Điều đó sẽ đẩy Mỹ vào một vòng xoáy leo thang, khi biện pháp răn đe bị hiểu là khiêu khích và ngược lại. Đó có thể là một kịch bản rất nguy hiểm".
Đức Trung (Theo AP, AFP, Reuters)