Trong báo cáo công bố ngày 27/2, Tổng thanh tra Đặc biệt về Tái thiết Afghanistan (SIGAR) cho biết trong số khí tài quân đội Mỹ bỏ lại ở Afghanistan có ít nhất 78 máy bay trị giá hơn 923 triệu USD, hơn 9.500 tên lửa không đối đất trị giá 6,5 triệu USD, hơn 40.000 phương tiện, 300.000 vũ khí cá nhân cùng thiết bị nhìn đêm, giám sát, liên lạc và sinh trắc học.
Hầu hết số khí tài trị giá 7,2 tỷ USD này rơi vào tay lực lượng Taliban sau khi họ tiếp quản quyền lực ở Afghanistan. Hiện chưa rõ Taliban có đủ năng lực bảo dưỡng để vận hành các khí tài đó hay không.
SIGAR cho biết Mỹ đã phân bổ gần 90 tỷ USD hỗ trợ Lực lượng An ninh và Quốc phòng Afghanistan (ANDSF) từ năm 2002, với mục tiêu xây dựng lực lượng độc lập, có khả năng chống lại các mối đe dọa trong nước cũng như từ bên ngoài.
Tuy nhiên, đến năm 2021, ANDSF sụp đổ nhanh chóng trước đà tiến của Taliban, chủ yếu do những sai lầm trong chiến lược của Mỹ, theo SIGAR.
Lính Taliban trên thiết giáp M117 trong lễ duyệt binh tại Kabul, Afghanistan tháng 11/2021. Ảnh: Reuters.
Thỏa thuận do chính quyền tổng thống Donald Trump ký với Taliban năm 2020 khiến giới chức, binh sĩ và cảnh sát Afghanistan khi đó cảm thấy bị bỏ rơi, dẫn tới loạt sự kiện dây chuyền.
Các hoạt động không kích được chứng minh là yếu tố quan trọng nhất trong nỗ lực đẩy lùi Taliban, song thỏa thuận năm 2020 của Mỹ hạn chế hoạt động này. Do đó, lực lượng an ninh Afghanistan không còn lợi thế chính trong ngăn đà tiến của Taliban.
Mỹ cũng quyết định rút hợp đồng bảo trì tại chỗ ở Afghanistan vào tháng 5/2021, làm giảm năng lực không vận để chuyển vũ khí và vật tư tới các địa phương Afghanistan. Kết quả là nhiều đơn vị an ninh và quân đội Afghanistan "thiếu đạn dược, thực phẩm, nước và những thiết bị khác để duy trì chiến dịch chống Taliban".
Lực lượng an ninh Afghanistan phụ thuộc chặt chẽ vào quân đội Mỹ, do đó quyết định rút toàn bộ binh sĩ của Washington "làm sụp đổ hoàn toàn tinh thần của binh sĩ và cảnh sát Afghanistan".
Quốc hội Mỹ ủy quyền cho SIGAR thực hiện báo cáo sau khi quân đội nước này rút khỏi Afghanistan và Taliban tiếp quản quyền lực hồi tháng 8/2021. SIGAR cho biết Lầu Năm Góc không hợp tác đầy đủ với cuộc điều tra, trong khi Bộ Ngoại giao Mỹ không phản hồi yêu cầu cung cấp thông tin để làm rõ lý do quân đội chính phủ cũ Afghanistan sụp đổ nhanh chóng năm 2021.
Lính đặc nhiệm Taliban tại sân bay Kabul tháng 8/2021. Ảnh: AFP.
Trong bình luận gửi cho SIGAR, Bộ Quốc phòng Mỹ lưu ý báo cáo có thông tin quan trọng nhưng "một số kết luận còn gây tranh cãi".
Taliban tiếp quản Afghanistan từ tháng 8/2021, sau khi lật đổ chính phủ do Mỹ hậu thuẫn. Mỹ và các nước phương Tây không công nhận chính quyền mới của Taliban, đồng thời cắt toàn bộ nguồn viện trợ cho nước này và đóng băng các tài khoản của ngân hàng trung ương Afghanistan ở nước ngoài.
Nguyễn Tiến (Theo USA Today)