Alan Lakein, tác giả rất nổi tiếng của Mỹ từng nói "Việc lên kế hoạch chính là mang tương lai vào hiện tại, nhờ đó mà bạn có thể hiện thực hóa tương lai, ngay từ bây giờ". Vì vậy, việc triển khai kế hoach chính là hành động từng bước, nhằm gặt hái mục tiêu của tương lai.
Nhiều người thất bại vì không lên kế hoạch chu đáo. Tôi biết một cháu trai, học rất giỏi, được học bổng toàn phần 4 năm ở Phần Lan. Tuy nhiên, từ lúc học đến lúc đi, mẹ và cháu không có kế hoạch chuẩn bị gì. Nghe bạn bè rủ xin học bổng thì xin, có học bổng thì đi, chứ không tìm hiểu và lên kế hoạch.
Khi qua đó, cháu không hiểu về văn hóa nên không hòa nhập với người bản xứ. Cháu được mẹ cưng chiều, không biết tự nấu ăn, lại kén ăn, không ăn được thức ăn xứ lạ. Cháu không tìm hiểu và chuẩn bị tinh thần để sống tại xứ sở vùng Bắc Âu lạnh lẽo và thưa thớt nên không chịu nổi cái lạnh, sự cô đơn. Sau một năm học, tuy kết quả học tập xuất sắc, cháu vẫn xin bảo lưu để về Việt Nam, vì sụt cân nghiêm trọng. Kể từ đó, cháu không bao giờ quay lại Phần Lan nữa.
Mục tiêu của cháu, dù đã nằm trong tầm tay, chỉ vì không chuẩn bị, không lên kế hoạch chu đáo mà đành tuột mất. Vậy ta phải lên kế hoạch thế nào cho đúng?
Kế hoạch cần được hoạch định từ mục tiêu lớn nhất, xa nhất
Khi làm kế hoạch, tôi luôn chọn mục tiêu lớn nhất để hướng đến. Từ đó, tôi xác định các mục tiêu cụ thể của mỗi giai đoạn.
Nếu mục tiêu lớn nhất của bạn là con du học ở trường hàng đầu của Mỹ, hoặc xin học bổng Mỹ, bạn cần chuẩn bị sao cho ngay tại lớp 11, con cần hoàn thành những nhiệm vụ sau: Toefl, ACT hoặc SAT, các môn AP... (hồ sơ của các con sẽ đẹp hơn, thuyết phục các trường đại học Mỹ hơn khi có chứng chỉ AP). Năm lớp 12, các con cần dành rất nhiều thời gian để chuẩn bị hồ sơ ứng tuyển đại học mà trong đó phần viết bài luận rất quan trọng.
Từ đó, bạn cần phân bổ nhiệm vụ cho từng giai đoạn sao cho hợp lý. Học và thi các môn AP là khó nhất, nên cần nhiều thời gian nhất, vì vậy con phải học từ năm lớp 10 và thi vào năm 11.
Tương tự, bạn phân bổ dần xuống các mục tiêu nhỏ hơn, dễ hơn. SAT nên được học từ sớm (lớp 8 làm quen với PSAT, lớp 9 học SAT, lớp 10 thi SAT lần 1, lớp 11 thi SAT lần 2). Lộ trình này sẽ giúp bé có thời gian và có cơ hội thi thêm lần nữa để nâng điểm SAT.
Nếu muốn đạt điểm GPA (điểm trung bình các môn) tốt nhất cho 3 năm trung học, đồng thời đạt kết quả cao cho các chứng chỉ kể trên, việc học tiếng Anh cần hoàn thành ở năm cuối cấp 2, với kết quả tốt nhất có thể. Tôi từng tiếp xúc rất nhiều học sinh đạt IELTS 8.0 từ năm lớp 6, 7 hoặc 8. Các cháu đó hiện học ở các trường hàng đầu của Mỹ, như Havard, UCLA, Berkeley, Cornell.
Cháu gái tôi, vốn được học bổng cấp 3 A-star của Singapore. Như nhiều nước châu Á, chương trình học phổ thông của Singapore rất nặng và dạy theo chuẩn của Anh. Cháu học rất giỏi, rất chăm chỉ, nhưng không kịp lên kế hoạch từ đầu để chinh phục các mục tiêu nhắm đến việc xin học bổng đại học Mỹ. Mãi đến năm cuối cùng của cấp 3 cháu mới vội vã học và thi SAT, lúc đó không kịp thi SAT Subject, cũng như không có bất cứ chứng chỉ môn AP nào.
Với vỏn vẹn chứng chỉ SAT mà điểm số không quá xuất sắc để được nhận học bổng toàn phần, cháu đã phải từ bỏ giấc mơ vào các đại học hàng đầu của Mỹ. Câu chuyện cho thấy muốn hái quả ngọt, bạn phải lên kế hoạch từ sớm.
Ảnh: Shutterstock.
Kế hoạch cần được định lượng rất cụ thể
Một kế hoạch hoàn chỉnh có đầy đủ 3 yếu tố: Mục tiêu cần đạt (what), thời gian hoàn thành (when), cách thức thực hiện (how). Các yếu tố này cần được định lượng cụ thể.
Với con gái út, khi đưa mục tiêu học tiếng Anh, ông xã tôi đã tham khảo rất kỹ tất cả hệ thống, tiêu chí đánh giá trình độ tiếng Anh, từ Cambridge, IELTS cho đến Toefl và cách quy đổi ra quy chuẩn của khung tham chiếu chung châu Âu (CEFR - Common European Framework for Reference). Trong từng chứng chỉ, anh còn nghiên cứu các thang điểm của từng kỹ năng.
Tùy theo năng lực hiện tại của con, chúng tôi đã đưa ra các mục tiêu ở từng thang điểm sao cho vừa sức con. Kỹ năng đọc và nghe khá dễ nên được đặt ở thang điểm cao nhất. Kỹ năng nói có mục tiêu vừa phải vì con gái vốn chậm nói. Kỹ năng viết rất khó nên tôi chỉ mong con đạt được đủ điểm.
Kế hoạch cần linh động thực hiện
Gần đây, một ông bố (tận tụy với con một cách hiếm có) ở Hải Phòng nhờ tôi giúp hướng dẫn lộ trình học tiếng Anh cho bé. Người cha ấy đã lên kế hoạch chặt chẽ và vô cùng chi tiết. Bạn ấy trao đổi với tôi cặn kẽ về thời khóa biểu, lịch học, thời gian học, môn học... từng ngày cho con. Tuy nhiên, tôi đã nhẹ nhàng khuyên bạn rằng kế hoạch học tập hãy tùy vào bé.
Khi đã có mục tiêu cụ thể, kế hoạch của bạn chỉ cần xoay quanh nó là được, không nhất thiết phải chi ly, không bao giờ nên cứng nhắc. Vì đứa trẻ mới là nhân vật chính, ta cần linh hoạt khi giao nhiệm vụ học tập cho con.
Con của chúng ta, là một đứa trẻ, không phải robot. Mỗi đứa trẻ mỗi khác, mỗi ngày con cũng khác. Có hôm con vui, có khi con buồn, có lúc con không khỏe. Là cha mẹ, ta cần để tâm quan sát con, hiểu con, để linh động điều chỉnh khối lượng học tập cho con.
Hôm nay con mệt rồi, thôi bố cho con xem Netflix nhé (vẫn là cho con tắm trong tiếng Anh đấy thôi). Cứ thế, chúng tôi điều chỉnh khối lượng, thời khóa biểu học hành, sao cho con không bao giờ cảm thấy mệt nhoài, áp lực. Vì vậy, con chưa bao giờ sợ học. Đó là điều mà bố mẹ cần hết sức lưu ý. Cường độ học tập quá căng thẳng, thời khóa biểu quá cứng nhắc, sẽ làm trẻ thấy nặng nề và sợ học. Một khi bé có thái độ sợ và chán nản học hành thì vấn đề đã trở nên nghiêm trọng.
Kế hoạch cần triển khai phù hợp theo mạch học của con
Hoạt động trí não cần được tập trung, việc động não cần có thời gian để đào sâu mạch suy nghĩ. Việc học cũng cần như vậy. Trước khi giao nhiệm vụ cụ thể từng ngày cho con, ông xã tôi luôn xem xét tổng thể lượng bài tập, bài học ở trường và ở nhà mà con cần thực hiện. Tùy vào quỹ thời gian có được trong ngày, anh sẽ phân bổ từng nhiệm vụ vô cùng hợp lý với quỹ thời gian của con.
Các bài học khó, cần động não nhiều, cần mạch học liên tục thì anh sẽ ưu tiên xếp vào khoảng thời gian đủ dài liên tục cho con. Cụ thể là môn viết, môn ngữ văn Anh, hoặc các bài kiểm tra quan trọng, đều được anh xếp thời gian tối thiểu 2 giờ cho con học tập trung mà không bị đứt đoạn bởi bất cứ hoạt động nào. Các bài tập dạng trắc nghiệm sẽ được ưu tiên sử dụng để lấp vào khoảng thời gian trống 30 phút. Những khoảng thời gian thừa, thời gian chết, có thời lượng khoảng 15 phút (chờ mẹ dọn cơm, nghỉ ngơi sau khi ăn...) sẽ được tận dụng cho con đọc sách và xem kênh TedEd, với nội dung mà con yêu thích.
Cuối tuần, với thời lượng khoảng 3 giờ của sáng thứ bảy và chủ nhật là thời gian chất lượng nhất (con thường sảng khoái, minh mẫn sau một giấc ngủ dài và ăn sáng ngon miệng) sẽ được ưu tiên dành cho những nhiệm vụ nặng nề hoặc quan trọng nhất, chẳng hạn ôn lại tất cả bài học của cả học kỳ và hoàn thành bài thi học kỳ của trường trực tuyến.
Như tên gọi của nó, kế hoạch hành động cần được làm mỗi ngày, dù ít hay nhiều, bằng cách này hay cách khác, miễn sao hướng về mục tiêu là được. Kế hoạch cần được thực hiện bằng hành động. Hãy bắt tay làm từng bước, từng chút, dù cho nó còn nhiều thiếu sót, ta sẽ từ từ điều chỉnh trong quá trình thực tế. Không có việc gì có thể đạt được sự hoàn hảo ngay từ đầu. Đừng chờ đợi một kế hoạch hay chiến lược hoàn hảo. Hãy bắt đầu từ bước đầu tiên, ngay hôm nay.
Chị Phạm Xuân Hương, thạc sĩ marketing quốc tế, đã và đang đảm nhiệm vị trí Strategic Marketing Director tại nhiều công ty dược trong và ngoài nước. Chị có 3 con, con trai đầu 26 tuổi, du học ở Australia, đã định cư và làm manager tại Melbourne. Con trai thứ 24 tuổi, tốt nghiệp trường Vatel của Pháp, đang là manager cho một doanh nghiệp F&B của Pháp tại Việt Nam. Con gái út 11 tuổi, đạt học bổng 100%, học vượt lớp hệ phổ thông trực tuyến của Nisai Global School (thuộc tổ chức giáo dục Cambridge - Anh quốc).
Phạm Xuân Hương