Theo cuốn "Món ăn bài thuốc" của bác sĩ Nguyễn Minh Ngọc, món canh rau nhút được chế biến như sau: dùng củ sen, củ súng ngâm nước cho hết chát, bớt nhựa, xắt lát mỏng. Khoai sọ gọt vỏ, cắt miếng. Rau nhút nhặt bỏ cọng già, tuốt bỏ lớp bông trắng bọc bên ngoài thân, cắt đoạn ngắn, để nguyên lá. Cho các củ vào nồi nấu nhừ, thêm tôm thịt và nêm gia vị. Cuối cùng cho rau nhút và lá vông non. Hai thứ rau chỉ hơi tái chín mới ngon.
Canh xương rau nhút khoai sọ vừa ngon lại giúp an thần, trị mất ngủ. Ảnh: Cookpad
Rau nhút hay còn gọi là rau rút, tên khoa học là Nuptinha oleraccen họ trinh nữ. Cây mọc bò trên mặt nước, thân cọng bao bọc bởi một lớp phao trắng xốp như bông giòn, lá hai lần kép, cuống phụ xếp theo hình chân vịt, khẽ động vào lá là cụp lại. Tùy theo cường độ va chạm mà lá cụp tại chỗ hay cả cành. Sức va chạm tạo một luồng kích động làm cho các tuyến ở kẽ lá tiết ra một chất đặc biệt làm lá khép lại. Một lát sau kích động hết hiệu lức, lá lại mở ra. Vì vậy dân gian hay gọi là cây xấu hổ.
Rau nhút vị ngọt nhạt, tính hàn, không độc, bổ trung ích khí, làm dễ ngủ, mát dạ dày, mạnh bổ gân xương. Cây có cùng tác dụng với các thuốc ngủ hóa dược như barbiuric, meprobannat khiến giấc ngủ sâu và dài hơn.
Lá vông nem đông y gọi là hải dông hay thích đông. Lá cây có vị đắng nhạt, hơi chát, tính bình, lá non ít chát hơn lá già. Lá vông có tính an thần, thông huyết, tiêu độc, sát trùng. Trong lá vông có chất độc (erythrin) vì thế không nên dùng nhiều và dài hạn. Lá dùng để gói nem nên gọi lá lá vông nem.
Khoai sọ hay khoai môn còn có tên là ưu tử. Nó có tính cay, bình, không độc, tác dụng an thần. Khoai còn có tính tiêu thực, giải khát, thông kinh, trừ nhiệt, trị động thai. Củ súng có vị ngọt nhạt, tính bình, đi vào các kinh, tâm, tỳ, thận, tác dụng an thần, ích thận. Củ sen là phần rễ cây sen cắm sâu dưới bùn, tác dụng dưỡng tâm, bổ tỳ, dùng để trị suy nhược, mất ngủ.
Món canh rau nhút phối hơp các nguyên liệu trên có tác dụng bổ dưỡng, an thần. Nếu muốn dễ ngủ thì dùng nhiều rau nhút, lá vông. Lá vông nên dùng ngắn hạn.
Theo bác sĩ, ở tuổi trung niên, kinh mạch thông suốt, khí huyết thịnh, ban ngày sảng khoái, ban đêm ngủ yên. Tuy nhiên khi bước qua tuổi 50, khí huyết suy, kinh mạch trì trệ, 'đồng hồ sinh học' trong cơ thể bắt đầu vận hành 'lệch lạc' nên ban đêm khó ngủ, ban ngày ngủ mệt.
Đối với người mất ngủ, uống thuốc chỉ là 'trị ngọn', cần phải tìm nguyên nhân để điều trị tận gốc, đồng thời duy trì nếp sống điều độ, thư giãn tinh thần, dùng những món ăn thích hợp, bổ dưỡng, tập thể dục nhẹ nhàng... mới mong trị bệnh tận gốc. Canh rau nhút là món ăn trị mất ngủ hiệu quả. Nhiều người còn thích ăn sống rau nhút, chấm với mắm tép, mắm tôm, lẩu mắm...
Thúy Quỳnh